Waar het debat Clinton-Trump niet over ging

84 miljoen Amerikanen keken naar een debat tussen twee presidentskandidaten waar de dingen die hen aanbelangen nauwelijks aan bod kwamen. Ook nu weer hebben de mediacommentatoren een heel ander debat gezien dan de gewone Amerikanen.

Het eerste debat tussen Hillary Clinton en Donald Trump begon al onmiddellijk met een kanjer van een leugen. Die kwam niet eens van de kandidaten maar van de moderator zelf, journalist Lester Holt.

Holt is de centrale presentator van het dagelijkse NBC Nightly News. Holt kan je zien als een Jeremy Paxman van de VS, een acteur die briljant de rol speelt van kritisch journalist. Zijn stijl is oppositioneel, hij onderbreekt zijn gasten en stelt vervelende vragen. Inhoudelijk tekent hij echter netjes binnen de lijnen. (zie Jeremy Paxman was geen journalist, hij speelde er een op tv).

‘Onpartijdige’ organisatie

Lester Holt leidde het debat in met te melden dat het ‘gesponsord’ wordt door de ‘onpartijdige’ (non-partisan) Commission on Presidential Debates. Deze organisatie wordt echter gemeenschappelijk bestuurd door de top van de Republikeinse en de Democratische Partij samen en is juist zeer partijdig, meer bepaald ’tweepartijdig’ (bipartisan). Deze Commissie bepaalt hoeveel debatten er zullen worden gehouden, waar ze zullen doorgaan en overleggen met de betrokken moderatoren waar het debat zal over gaan.

Het is deze Commissie die de regel heeft vastgelegd dat er geen derde kandidaten mogen deelnemen aan de debatten die minder dan 15 procent van de stemmen hebben behaald tijdens de voorverkiezingen. Dat sluit concreet alle andere partijen uit. Die andere partijen zijn er wel degelijk en uit opiniepeilingen blijkt dat de Amerikaanse bevolking vindt dat ook andere kandidaten moeten kunnen deelnemen.

Ongemerkt werden ook nu bepaalde personen door de politie uit de zaal verwijderd, ook al hadden zij een geldig ticket aangevraagd en bekomen. Dat was onder meer het geval voor Jill Stein, presidentskandidaat voor de US Green Party.

Degelijke mediakritiek in de VS

De Europese cliché’s over de Amerikaanse media zijn bekend. De Amerikaanse media zijn echokamers van steeds dezelfde mantra’s, waar zelden enige stem aan bod komt die de status quo in vraag stelt (wat ondermeer de campagne van Bernie Sanders zo uitzonderlijk maakte – ook al werd hij systematisch negatief of misprijzend weergegeven, voor het eerst kregen Amerikanen op hun tv een politicus te zien die een heel ander discours voerde dan ze gewoon waren van hun traditionele politici). Europese neerbuigende kritiek op de Amerikaanse media ontkent ondertussen compleet het feit dat het in Europa zelf nauwelijks beter is.

Europese media negeren bovendien de kritische berichtgeving van kleine alternatieve zenders in de VS, die zeer talrijk zijn en dikwijls van zeer hoge kwaliteit. Hun kritiek geeft een heel ander beeld van de debatten dan wat de pundits (de grote mediacommentatoren) er over vertellen.

Vage thema’s, vragen met een open einde

Dat het eerste debat amper inhoudelijk zou zijn werd al op voorhand aangekondigd op NBC. De thema’s zouden zijn: “welvaart bereiken” (achieving prosperity), “de richting voor Amerika” (America’s direction) en “Amerika beveiligen” (securing America). Het resultaat werd een vage algemene discussie over wie nu aan de leiding staat, wie het best overkomt en open vragen zonder conclusies over belastingen en banen.

Wat niet aan bod kwam: armoede, abortus, klimaatverandering, immigratie, gezondheidszorg, de studentschulden, het recht op privacy, de rechten van LGBTQ-mensen en het drugsbeleid. Nochtans had NBC zelf voor het debat al gemeld dat uit eigen onderzoek bleek dat de bevolking het meest geïnteresseerd was in abortus en immigratie, in de economie en in de kwestie van schietincidenten met de politie. Verder werden er ook geen vragen gesteld over de almacht van de grote bedrijven over de economie en over de politiek.

Wat kwam wel aan bod: banen, de belastingaangifte van Trump, wie al dan niet de oorlog in Irak had gesteund, belastingen voor de rijken, ras, Russische cyberaanvallen, IS, het geboortecertificaat van Obama, Clintons uiterlijk en of de kandidaten de uitslag van de verkiezingen zouden erkennen. De klimaatverandering kwam éénmaal aan bod, omdat Clinton er zelf naar verwees, niet omdat de moderator er naar vroeg. Lester Holt verwees in zijn vraag ook niet naar ‘racisme’ maar vroeg hoe de kandidaten “de breuklijn konden helen” (heal the divide), een omfloerste omschrijving die de reële machtsverhouding achter het racisme verdoezelt.

No-first-use-policy

Donald Trump had het meestal over zichzelf en onderbrak Clinton regelmatig. Hij zei wel één ding dat zeer vemeldenswaardig is, maar toch bijna nergens werd vermeld: Trump is voorstander van een no-first-use-policy, de beleidskeuze om nooit als eerste kernwapens in te zullen zetten in een conflict. Clinton en president Obama zijn wel bereid als eersten kernwapens in te zetten.

Een aantal van de (bijna uitsluitend mannelijke) mediacommentatoren spuiden vrijelijk seksistische commentaren voor en na het debat. CNN-pundit Michale Smerconish zei dat Clinton niet bang moest zijn om te lachen. Andere commentatoren bespraken haar uiterlijk en haar keuze van kleding. Fox-nieuwsanker vond Clinton tijdens het debat “niet noodzakelijk aantrekkelijk”.

Andere kandidaten?

Over de mogelijkheid dat ook andere presidentskandidaten zouden mogen deelnemen werd uiteraard niets gezegd, dus ook niet het feit dat de VS er in andere landen op aandringt dat ook kleine partijen aan mediadebatten moeten kunnen deelnemen. Clinton kreeg geen vragen over haar duurbetaalde toespraken voor grote banken en bedrijven en over het feit dat die toespraken geheim worden gehouden.

Het debat ging door in Hofstra University in Hempstead, New York, een privé-universiteit op 11 kilometer ten oosten van New York City. Onvermeld in de berichtgeving over het debat waren de betogingen van studenten van de universiteit voor Black Lives Matter, de beweging die strijdt tegen de moorden op zwarte Amerikanen door de politie.

Jill Stein…

Het alternatieve tv-station Democracy Now! zendt de debatten op een aparte manier uit, zoals ze dat al meerdere campagnes hebben gedaan. Hun uitzending begint op hetzelfde ogenblik dat de grote media het debat live uitzenden, maar onderbreekt vanaf dan regelmatig om presidentskandidaat Jill Stein van de US Green Party te laten ‘deelnemen’ aan het debat. (Ook Gary Johnson, kandidaat voor de Libertarian Party werd uitgenodigd maar hij ging daar niet op in.)

Jill Stein legde uit hoe een rechtvaardig belastingsysteem in de VS er zou kunnen uitzien, ze wees er op dat Trump zeer verdachte zakenpartners heeft maar Clinton ook, met de Clinton Foundation van haarzelf en haar man Bill Clinton. Daarnaast gaf ze haar kijk op het buitenlands beleid van de VS, pleitte ze voor nucleaire ontwapening en voor een uitstap uit kernenergie.

Verder wees ze er nog op dat de kiezers voor Democraten en Republikeinen samen niet langer de meerderheid uitmaken van het Amerikaanse volk. De Amerikanen die niet gaan stemmen en de Amerikanen die voor andere kandidaten stemmen zijn met meer. Het presidentiële kiessysteem is de essentiële machtsfactor voor beide partijen om hun overwicht te behouden over het politieke systeem.

Ze zei nog veel meer. Helemaal overtuigend is het niet, omdat Stein uiteraard nooit wordt onderbroken en omdat de andere twee kandidaten ook nooit ingaan op de argumenten die ze op tafel legt. Toch geeft de formule van Democracy Now! een redelijk goed idee van hoe anders de presidentiële debatten zouden kunnen zijn met andere dan Republikeinse en Democratische kandidaten.

… en Bernie Sanders?

Wie zeker zwaar teleurgesteld naar dit debat keek, zijn de miljoenen Amerikanen die tijdens de voorverkiezingen voor Bernie Sanders hebben gestemd. Wat zij zagen was een ‘debat’ tussen twee zeer verschillende persoonlijkheden die op hun eigen manier het status quo verdedigen. Commentator Glen Ford noemt het debat een clash tussen een zachte miljardair en een harde miljardair. De titel van de uitzending van de alternatieve zender TheRealNews vatte zijn analyse goed samen: “Is één deel van oligarchie gevaarlijker?”

In een interview op de Franse zender RTS-Info zei filmregisseur Oliver Stone over de komende presidentsverkiezingen: “De Amerikanen zullen moeten kiezen tussen een gek en een oorlogsstoker”. Volgens filmregisseur Michael Moore heeft Trump gewonnen: “Clinton zei de waarheid, but who cares?”

Zonder twijfel zullen de grote media het belang van deze debatten in de verf zetten en uitspinnen hoe het stemgedrag van de kiezers er door wordt beïnvloed. Het enige wat echter na dit eerste debat met enige zekerheid kan worden gezegd is dat het aantal kiezers dat zal gaan stemmen waarschijnlijk niet erg hoog zal zijn.

Journalist Glenn Greenwald’s Twitter-commentaar: “De les van de verkiezingsstrijd in 2016 is dat letterlijk niets een minder betrouwbare indicator is van de impact van dit debat dan de reacties van journalisten.”

The lesson of the 2016 primary was that literally nothing is a less reliable indicator of debate impact than the reactions of journalists.

— Glenn Greenwald (@ggreenwald) September 27, 2016

Amerikaanse alternatieve stemmen over het debat:

Artikel oorspronkelijk verschenen in DeWereldMorgen.be.