Donald Trump wordt de 45ste president van de VS. Wat één jaar geleden werd weggelachen door de Amerikaanse massamedia is werkelijkheid geworden. Een van de vele oorzaken? De top van de Democratische Partij weigerde hun sterkste kandidaat – Bernie Sanders – tegen Trump in te zetten en deed alles om hem te stoppen.
Het was reeds rond 4 uur (Belgische tijd) duidelijk: Donald Trump maakte de grootste kans om te winnen. Daarmee zijn deze presidentsverkiezingen werkelijk ‘historisch’.
Grote verliezers in de VS worden in de eerste plaats de mensen van kleur, legaal en niet-legaal, staatsburgers of niet. Voor hen wordt het uitkijken geblazen (nog meer dan voorheen). Racistische politieagenten, extremistische witte milities, burgerwachten aan de grens zullen in de overwinning van Trump een vrijbrief zien om er met nog meer geweld in te vliegen.
Voor een deel van de Trump-stemmers was een vrouwelijke kandidaat ook een brug te ver, maar daarmee wordt de diepe minachting onderschat die het overgrote deel van de werkende en werkloze witte middenklasse in de centrale staten voelt voor eender welke Democratische kandidaat.
Een andere verklaring is de vervreemding die dertig jaar neoliberalisering van de economie in de VS heeft veroorzaakt, te beginnen bij de deïndustrialisering van diezelfde centrumstaten als Ohio en Michigan sinds de jaren 1980. De VS heeft altijd al een minimale sociale welvaartstaat gehad, maar wat er van bestond is de voorbije jaren steeds maar verder geërodeerd. De bescheiden positieve effecten van Obamacare kunnen niet verhelen dat zelfs dit systeem mijlenver verwijderd blijft van een openbare gezondheidszorg voor iedereen, iets waar Trumpstemmers voorstander van zijn. Ze stemmen weliswaar voor een kandidaat die dat niet zal verbeteren, maar dat vinden ze (terecht) van Clinton ook.
Veel kiezers hebben blijkbaar gekozen tegen de kandidaat van het verafschuwde establishment dat hen al jaren negeert en hebben gekozen voor een rechtse populist. Die maakte het niet ondanks maar net dankzij permanent negatieve pers in de Amerikaanse mainstream media, waar negatieve beeldvorming stilaan een geloofsbrief voor authenticiteit aan het worden is.
Bernie Sanders
De top van de Democratische Partij heeft de kandidaat in eigen rangen die veel meer kans had om de werkende en werkloze middenklasse aan te spreken van bij het begin geboycot en tegengewerkt. Het was immers snel duidelijk dat Bernie Sanders de enige was die minstens een deel van de witte anti-establishmentkiezers zou kunnen overtuigen om voor hem te stemmen.
Liever zette de partij alles in om de kandidaat van het status quo te verdedigen, no matter what the costs. Dat ondertussen de Republikeinse Partij het kon laten gebeuren dat complete outsider Trump hun kandidaat werd heeft alles te maken met het feit dat ze niets beters in huis hadden en dat deze partij al jaren aan het ontbinden is tot een los verband van fanatiek-extreem-rechtse figuren.
Peilingen
Het blijft verbijsterend om zien hoe al tientallen jaren verkiezing na verkiezing telkens weer wordt aangetoond dat peilingen zijn wat ze echt zijn: even voelen met de natte vinger in welke richting de wind waait, zo ongeveer bij vage benadering. Peilingen met een grotere foutenmarge dan het berekend verschil zijn waardeloos, dat dit in 2016 nog moet worden gezegd…
Telkens weer wordt kort na de verkiezingen de conclusie getrokken: peilingen op korte termijn in volle verkiezingsstrijd zijn bijzonder onbetrouwbare meetinstrumenten. Telkens weer wordt dat vier jaar later netjes vergeten en begint de hele show opnieuw, zoals de voorbije weken andermaal werd aangetoond.
Er sijpelen reeds reacties door die kiezers van Green Party kandidaat Jill Stein verwijten dat zij Clinton de nederlaag hebben bezorgd. Net als in 2000 (toen W. Bush met minder stemmen dan Gore president werd) is daar niets van waar, het wordt vooral gezegd om de schuld niet in eigen kamp te leggen.
Eerst en vooral is het niet bewezen dat alle kiezers voor Jill Stein voor Clinton zouden hebben gekozen, als Stein geen kandidaat was geweest. Uit degelijk onderzoek van de verkiezingen van 2000 blijkt dat groene kiezers bij gebrek aan een eigen kandidaat grotendeels zouden thuis blijven. Groene kiezers die beslisten toch nuttig te stemmen hebben dat nu ook al gedaan.
De kern van de zaak is dat de Democratische kandidaat niet goed genoeg was om de Amerikaanse kiezer te overtuigen. Clinton stond voor more of the same, tegenover een kandidaat die verandering wil. Welke verandering dat wordt is grotendeels onbekend, maar het ziet er voor de gewone Amerikaan niet goed uit: geen verbetering van het minimumloon, geen betere openbare gezondheidszorg, geen investeringen in openbare scholen…
Wat dit ondertussen betekent voor het buitenlands beleid van het machtigste land ter wereld met een leger dat groter is dan de 13 andere grootste legers ter wereld samen is al helemaal onbekend.