In de VS werd Dylann Roof ter dood veroordeeld voor de moord in 2015 op negen zwarte kerkgangers in de stad Charleston, in de staat South Carolina. Naast de kwestie van de onzin van de doodstraf roept de berichtgeving over zijn zaak ook andere vragen op. Waarom is Roof een ‘massamoordenaar’ en geen ‘geradicaliseerde witte racist’?

Op 9 januari 2017 heeft een jury de 24-jarige Dylann Roof schuldig bevonden aan alle 33 beschuldigingen, waarvan een aantal de doodstraf betekenen. Op 17 juni 2015 schoot de man negen zwarte kerkgangers dood tijdens een misviering in de Emanuel African Methodist Episcopal Church in de stad Charleston, in de staat South Carolina. Een aantal van zijn slachtoffers werd door Roof gedood terwijl ze zwaar gewond neerlagen.

Een loner radicaliseert

In de  eerste verklaring na zijn aanhouding verklaarde Roof dat het zijn bedoeling was rassensegregatie terug in te voeren en een rassenoorlog te veroorzaken. Hij bevestigde tevens de auteur te zijn van de website The Last Rhodesian ( In 1965 weigerde de blanke koloniale minderheid van de Britse kolonie Zuid-Rhodesië (Noord-Rhodesië is nu Zambia) onafhankelijkheid en zwart bestuur te aanvaarden en stichtte de Republiek Rhodesië, die door geen enkel land werd erkend. In 1979 viel dat minderheidsregime en werd Rhodesië Zimbabwe, nvdr) Daarop poseerde hij met symbolen van witte suprematie en neo-nazisme, met de vlag van de Geconfedereerde Staten van Amerika (het zuiden tijdens de Burgeroorlog) en met symbolen van de apartheid in Zuid-Afrika.

Roof verklaarde ook dat zijn keuze voor de Emanuel African Methodist Episcopal Church niet toevallig was. Dit is de oudste zwarte kerk in het zuiden van de VS. Er stond op zijn website tevens een verwarde tekst waarin hij zijn racistisch wereldbeeld toelichtte. Zijn inspiratie haalde hij met veel copy-paste uit The Daily Stormer, de website van een extremistische witte nationalistische groepering. Deze organisatie distantieerde zich onmiddellijk van Roofs misdaden, maar verklaarde tegelijk het volledig eens te zijn met zijn standpunten over rassenscheiding in de VS.

White trash

Dylann Roof is een typisch voorbeeld van wat in de VS ‘white trash’ wordt genoemd, kind van een disfunctioneel gezin, van school naar school verhuisd met telkens slechtere resultaten, leefde bij de tweede ex-vrouw van zijn vader, leed aan obsessief, dwangmatig gedrag waarvoor hij nooit adequate psychische hulp kreeg, stopte volledig met school op 17-jarige leeftijd zonder enig diploma.

Klasgenoten herinnerden zich dat hij regelmatig racistische commentaren gaf, maar tegelijk ook meerdere zwarte vrienden had, die hem dan weer herinneren als een gewone vriendelijke jongeman. Buiten occasioneel werk in het tuinbouwbedrijf van zijn vader spendeerde hij zijn tijd vanaf 2010 alleen in zijn kamer bij zijn stiefmoeder met videogames. Naar buiten kwam hij alleen nog om ergens drugs te kopen.

Eén maand voor zijn moordende aanslag werd hij op een parking betrapt met de kolf van een machinegeweer. Die lag in de auto waarin hij nu blijkbaar leefde. Hij werd beboet voor zwerven en rijden zonder rijbewijs, maar niet voor het bezit van de geweerkolf. Dat is immers niet strafbaar in South Carolina. Het machinegeweer voor zijn misdaad kocht hij in een lokale wapenwinkel, waar hij alleen een identiteitsbewijs diende te tonen.

Op zijn proces deed Roof geen enkele moeite om enig berouw te tonen voor zijn daden. In zijn laatste woord tot de jury zei hij nog steeds overtuigd te zijn dat hij dit hoorde te doen “I still feel like I had to do it”. Tegen het advies in van zijn advocaten weigerde hij getuigenissen voor verzachtende omstandigheden toe te laten.

Massamoordenaar of terrorist

In de Amerikaanse en buitenlandse media werd en wordt Dylann Roof weergegeven als een massamoordenaar, niet als een terrorist. Dat is niet zomaar een onschuldige typering. Selectief gebruik van termen als ‘moordenaar’ en ’terrorist’ creëert andere angstgevoelens in de maatschappij en bepaalt zo mee de gedragsattitudes die mensen gaan aanhouden en versterken.

In het eerste geval wordt een misdadiger geïsoleerd van zijn maatschappelijke context. De openlijke motieven van de dader worden gerelativeerd en herleid tot psychische problemen.

In het ander geval worden de geuite motieven van de daders als enige mogelijke verklaring benadrukt. Leden van de gemeenschap waar de dader bij hoort worden beschimpt, met de vinger gewezen, ter verantwoording geroepen en collectief medeschuldig bevonden.

Elke misdadiger heeft zijn voorgeschiedenis

Niemand die er aan twijfelt dat Dylann Roof een gruwelijk misdadiger is. Hij handelde met voorbedachten rade en voerde zijn misdaden met ijzingwekkende kalmte uit. Niet bepaald een type om met enige nuance te bekijken. Toch is het precies dat wat is gebeurd in de mediaberichtgeving over deze man en zijn aanslagen.

In geen enkele berichtgeving in de Amerikaanse en westerse massamedia werd Dylann Roof omschreven met de termen die voor identieke misdadigers worden gebruikt in andere gevallen. Alle kenmerken van zijn persoonlijke voorgeschiedenis werden aangehaald als mogelijke redenen voor zijn misdaad. Roof was volgens de commentatoren een ‘loner’, een verwarde persoon, een gefrusteerde mislukkeling die in extreme ideeën een excuus zocht voor zijn wandaden.

Hij wordt ook nu in de berichten over zijn doodstraf steeds een ‘massamoordenaar’ genoemd (net als de Noor Anders Breivik). Roof beantwoordt echter aan alle criteria die worden toegepast op andere geradicaliseerde jongeren die de voorbije jaren moordende aanslagen hebben gepleegd. Het enige verschil is dat ze niet wit zijn en niet uit een christelijke maatschappelijke traditie komen.

De doodstraf, een democratische maatschappij onwaardig

Hoe walgelijk misdadigers als Dylan Roof en Anders Breivik echter ook zijn, de doodstraf is en blijft onaanvaardbaar in een democratische maatschappij die naam waardig.

De VS zijn naast Japan het enige overblijvende land met een representatieve democratie dat de doodstraf nog toepast. De VS deelt deze twijfelachtige eer met dictaturen als Saoedi-Arabië en China. Zelfs Rusland, toch niet bepaald een voorbeeld van functionerende democratie, past de doodstraf niet meer toe sinds 1996.

Het debat over de doodstraf is in echte democratische rechtstaten voorbij. Het gaat daarbij niet eens om het risico op het executeren van onschuldige personen, op de ongelijke rechtsgang voor minder begoede personen, op het risico van misbruik voor politieke doeleinden. Over de complete waardeloosheid van de argumenten pro verwijs ik naar vorige artikels op deze website.

De doodstraf is moreel onaanvaardbaar. Ook voor monsterachtige misdadigers, of we die moordenaars of terroristen noemen.