Met Donald Trump in het Witte Huis staan de VS en de wereld voor onbekende tijden. Wat gaat deze man doen met de machtsinstrumenten die hij van Obama erft? Niet veel goeds, valt te vrezen. Dit maakt van 8 jaar Obama echter geen goed verhaal, integendeel. Een terugblik op Barack Obama in het Witte Huis.
Het contrast tussen 2009 en 2017 is enorm. Op 20 januari 2009 legde de allereerste Afrikaans-Amerikaanse president de eed af, een briljant spreker en een charismatische persoonlijkheid. Op 20 januari 2017 wordt hij opgevolgd door een rijke witte racistische leugenaar en onvoorspelbare bedrieger met anachronistische, regressieve ideeën over de maatschappij, de economie en de wereld, die tijdens toespraken en persconferenties eender wat zegt, zonder enige samenhang.
Redenen zijn er genoeg om pessimistisch te zijn over wat de VS en de wereld te wachten staat met een president voor wie geld en macht de enige godsdienst is en afkeer van ‘anderen’ de enige ideologie. Terwijl de vreselijke gevolgen van het neoliberale groeimodel met de dag onheilspellender worden, wordt een man leider van het machtigste land ter wereld, die openlijk zegt: “Nog meer dan dat, more, much more of the same”.
Zijn voorganger Obama heeft echter zo goed als niets gedaan om de sociale en ecologische aanslag op de maatschappij van het neoliberale economische systeem stop te zetten. Een van zijn allereerste grote beleidsdaden in 2009 was het redden van de grote banken met een enorme som belastinggeld. Niet één topman van Wall Street werd vervolgd. Ook zijn buitenlands beleid was klassiek militaristisch.
Drones
Obama heeft geen enkele transparantie toegelaten over zijn inzet van drones in landen als Afghanistan, Pakistan en Jemen. Zijn woordvoerders bleven beweren dat daar geen burgerslachtoffers bij gevallen zouden zijn.
Elke dinsdag van de voorbije acht jaar ondertekende Obama een lijst van ‘doelwitten’ die met drone-aanvallen mochten uitgeschakeld worden. Amerikaanse universiteiten hebben deze praktijk onderzocht en als een vorm van ‘internationaal terrorisme’ veroordeeld. Deze bevoegdheid geeft hij op 20 januari 2017 onverminderd door aan Donald Trump.
Obama heeft deze drone-aanvallen toegestaan op ‘verdachten’, niet op ‘schuldigen’. Bovendien werden zij vermoord terwijl zij in familiekring waren, hun kinderen naar school reden, op huwelijksfeesten aanwezig waren. Een aantal van die aanvallen bleken achteraf ‘vergissingen’. Zo werd een bijeenkomst van clanhoofden in Afghanistan gebombardeerd met drones. Zij waren samen om een dispuut over landbouwgronden op te lossen.
Robert Gibbs, een van de woordvoerders an Obama, antwoordde op een vraag over onschuldige slachtoffers waaronder kinderen van de gezochte personen: “Ze hadden een meer verantwoordelijke vader moeten hebben”. Een van de toegepaste tactieken was het droppen van een tweede bom een uur na de eerste aanval, zodat hulpverleners ook omkwamen (of niet meer durfden tussenkomen). De eigen inlichtingendiensten van de VS stellen in hun rapporten dat deze aanvallen de voornaamste kweekgrond zijn voor nieuwe recruten van Al Qaida.
Van Palestina tot BlackLivesMatter
Zeven van de acht landen die Obama heeft gebombardeerd zijn islamitisch, alleen de Filipijnen is overwegend christelijk. (Dat ook dit land door drone-aanvallen wordt geteisterd is in de westerse massamedia nauwelijks bekend.) Het zou echter fout zijn om te zeggen dat Obama een oorlog is begonnen met islamitische landen. Hij heeft slechts een bestaande traditie van tientallen jaren sinds 1945 naar een nieuw technologisch niveau gebracht.
Obama heeft ook niets gedaan om de bezetting en kolonisatie van Palestina stop te zetten. Hij heeft het grootste financiële steunpakket ooit voor Israël ondertekend. In de VS zelf is onder Obama politiegeweld tegen zwarte Amerikanen allesbehalve afgenomen. Niet voor niets kwamen Palestijnen mee betogen met #BlackLivesMatter, zij herkenden de analogie tussen de situatie in de arme stadswijken en de bezetting van Palestina.
Obama heeft het openbaar onderwijs in de VS nog meer opengesteld voor de privé-sector dan zijn voorganger George W. Bush met het systeem van de schoolchecks (vouchers), die ouders moeten spenderen in dure privé-scholen (charter schools). Obama heeft geen woord van steun geuit voor het sociaal protest van het openbaar onderwijs in Chicago, zijn eigen thuisstad.
Sociale opstanden in Wisconsin konden evenmin op zijn sympathie rekenen. Hij, die als kandidaat in 2008 een betere bescherming beloofde aan klokkenluiders, heeft meer klokkenluiders laten vervolgen dan alle presidenten voor hem in de Amerikaanse geschiedenis samen.
Kernontwapening?
Presidenten Bush senior, Bill Clinton en W. Bush hebben samen ongeveer 15.000 kernwapens afgebouwd, Obama 507. Bovendien heeft Obama de astronomische som van 1000 miljard dollar toegewezen aan de modernisering van het bestaande kernarsenaal. Dat betekent dat de VS de komende 30 jaar 4 miljoen dollar zal uitgeven aan nieuwe kernwapens, per uur.
De bedoeling is kleinere kernwapens te ontwikkelen, niet de mastodonten van de Koude Oorlog die in één klap hele steden kunnen verwoesten, maar kleine tactisch inzetbare kernbommen op maat van één gebouw, één tank. Die technische modernisering zal daarenboven toelaten dat een toekomstig president op korte tijd kan beslissen tot een snelle uitbreiding van het bestaande kernarsenaal. Obama heeft met andere woorden de drempel voor inzetbaarheid van kernwapens drastisch verlaagd. Ook dat is een erfenis die Obama doorgeeft aan Donald Trump.
Obama heeft door het akkoord met Iran zonder enige twijfel een positieve bijdrage geleverd aan een oplossing van het conflict in het Midden-Oosten. Ook zijn toenadering tot Cuba valt toe te juichen. Het zijn jammer genoeg verwezenlijkingen die zijn opvolger met een vingerknop kan terugdraaien. Hij heeft in Cuba bovendien nooit een van zijn grote beloftes van 2008 waar gemaakt: het concentratiekamp van Guantánamo is er nog steeds.
Obamacare
Obama kan terecht één sociale verwezenlijking in eigen land op zijn naam zetten. De Affordable Care Act (‘wet op betaalbare zorg’) – beter bekend als Obamacare – heeft ongeveer 25 miljoen Amerikanen toegang gegeven tot een ziekteverzekering. Ook met Obamacare blijven echter meer dan 20 miljoen Amerikanen verstoken van eender welke vorm van betaalbare gezondheidszorg.
Obamacare is onmiskenbaar een belangrijke stap vooruit in een land waar gezondheidszorg door politieke en economische leiders als een consumptieproduct wordt ‘verkocht’. Het is echter nog steeds geen openbare gezondheidszorg. Obamacare voorziet slechts overheidschecks voor personen die zich geen privé-verzekering kunnen permitteren om met dat geld toch een privé-verzekering af te sluiten. Die privé-verzekeringen zijn bovendien bijzonder onvolledig en dikwijls inadequaat.
En in tegenspraak met zijn ronkende toespraken over een warme en solidaire maatschappij is president Obama de man die bijna 2,5 miljoen immigranten in de VS heeft gedeporteerd, een recordcijfer.
Irak, Lybië, Jemen
Irak en Lybië waren niet bepaald voorbeelden van bloeiende democratie. Deze landen werden geleid door brutale dictators die geen tegenspraak duldden. Tegelijk waren het echter economisch welvarende landen, Lybië was zelfs het meest welvarende land van Afrika. In Irak mocht je dan wel geen mening hebben, het was wel het enige Arabische land met zaken als moederschapsverlof (één jaar volledig loon), met degelijke hospitalen, scholen, universiteiten, infrastructuur, drinkbaar water.
Vandaag zijn beide landen Mad Max-jungles zonder functionerende staatsstructuur waar fanatieke extremisten de terreur over de eigen bevolking exporteren naar hun buurlanden en naar Europa. En in Jemen ondersteunt Obama de aanval van het feodaal regime in Saoedi-Arabië op een weerloze bevolking met clusterbommen, logistieke steun en informatie en inlichtingen. In Syrië steunt Obama rebellengroepen die banden hebben met IS en Al Qaida.
Niets dan lof
Niets van dit alles in de lof die breed wordt uitgesmeerd in de massamedia tijdens zijn laatste dagen in het Witte Huis. De media bespelen, dat kon deze president als geen ander (Trump daarentegen). Obama was een kampioen van de perceptie, nog meer dan John Kennedy (1960-1963), Ronald Reagan (1981-1989) en Bill Clinton (1993-2001), stuk voor stuk presidenten die er in slaagden een mediabeeld van zichzelf te creëren dat totaal niet in overeenstemming was met de werkelijkheid van hun beleid.
Wat er op volgt is onbekend. Cornel West is Afrikaans-Amerikaans filosoof en politiek activist, zijn besluit is grimmig: “Nu komen we terecht in een neofascistisch tijdperk: een neoliberale economie op steroïden, een reactionaire repressieve attitude tegenover alle binnenlandse ‘aliens’, een militaristische regering die staat te popelen voor oorlog en die de klimaatopwarming ontkent… Wat een treurige erfenis van onze kandidaat voor hoop en verandering.”
Groot leider, grote toespraken, familieman
De grote media excelleren in de laatste dagen van zijn presidentschap in de lofbetuigingen: een groot leider die inspirerende toespraken gaf, een man met een hart ook, een familieman zonder enig privé-schandaal in acht jaar, alsof de persoonlijkheid van een president bepalend zou zijn voor de verwezenlijkingen van zijn presidentschap.
Het eindoordeel over Obama hangt vooral af van de premisse van waaruit men de man bekijkt. Wie abstractie maakt van het Amerikaanse imperium en doet alsof dit niet bestaat ziet inderdaad alleen maar dat, een bevlogen leider. Wie de rauwe realiteit van de VS in eigen land en in de wereld erkent, ziet iets heel anders.
Obama was een zeer traditioneel president, die het fundamentele leidende principe van het Amerikaans presidentschap trouw uitvoerde: het in standhouden van de militaire en economische overmacht over de rest van de wereld en het vrijwaren van de overmacht van de grote bedrijven op de economie in eigen land.
Dat Obama nu wordt opgevolgd door een onvoorspelbare halvegare die de wereld naar een totale ramp zou kunnen leiden – direct door een kernoorlog of indirect door de versnelling van de klimaatcrisis – kan geen excuus zijn om Obama’s presidentschap met een positieve bril te bekijken.
Dat Obama nu wordt opgevolgd door een onvoorspelbare halvegare die de wereld naar een totale ramp zou kunnen leiden – direct door een kernoorlog of indirect door de versnelling van de klimaatcrisis – kan geen excuus zijn om Obama’s presidentschap met een positieve bril te bekijken.
Obama was een president zoals al zijn voorgangers, met een zeer eigen stijl voor het zelfde beleid. “More of the same”. Wat het met Trump wordt is onvoorspelbaar, de vraag is niet of het slechter gaat worden met Trump maar hoeveel slechter.
Bronnen: