Zes mensenrechtenorganisaties publiceren een stand van zaken in de gesloten centra. “De ‘administratieve detentie’ van vreemdelingen is in strijd met de mensenrechten en de menselijke waardigheid”. Deze praktijk is “geen noodzakelijk middel” zoals de regering beweert, maar een “toonbeeld van repressief migratiebeleid”.

De zes Belgische mensenrechtenorganisaties Caritas International.be, CIRE (Coordination et Initiatives pour Refugiés et Etrangers), JRS (Jesuit Refugee Service), La Ligue des Droits de l’homme (Franstalige afdeling van de Liga der Mensenrechten), MRAX.be (Mouvement contre le Racisme, l’Antisémitisme et la Xénophobie) en Vluchtelingenwerk Vlaanderen hebben de krachten gebundeld voor een onderzoek van de toestand in de vijf Belgische gesloten detentiecentra. Die worden door de Belgische overheid gebruikt om personen zonder wettige verblijfsvergunning op te sluiten in afwachting van de behandeling van hun dossier.

In een persmededeling kondigen deze organisaties de gemeenschappelijke publicatie aan van het rapport Gesloten centra voor vreemdelingen in België – Een stand van zaken. Daarin staan de resultaten van hun onderzoek gebundeld. Zij deden hun vaststellingen tijdens de vele contacten met de betrokken personen in de gesloten detentiecentra.

 Harde realiteit

“Op dit moment bevinden honderden mannen en vrouwen zich opgesloten in detentiecentra, omdat ze niet over de nodige papieren beschikken om in België te verblijven of in afwachting van een beslissing in hun asielprocedure. Die vrijheidsberoving kan weken tot maanden duren, ook al begingen deze mensen geen enkel misdrijf.” In hun rapport brengen deze organisaties de harde realiteit en de leefomstandigheden in de detentiecentra aan het licht.

Hun vorige rapport dateert van 2007. Ook toen deden zij gelijkaardige vaststellingen en formuleerden ze een aantal aanbevelingen voor de federale overheid. Van hun toenmalige aanbevelingen werd echter weinig werk gemaakt. “Integendeel: we stellen vast dat het respect voor de mensenrechten in de gesloten centra achteruitgaat: zwangere vrouwen, bejaarden en zieken worden opgesloten, gezinnen worden gescheiden, de duur van de opsluiting is arbitrair, de gedetineerden hebben moeilijk toegang tot juridische bijstand, asielzoekers worden bijna systematisch tegengehouden aan de grens, … De vaststellingen zijn alarmerend”, stellen de organisaties. “Opsluiting heeft voor de betrokken personen verregaande fysieke en psychologische gevolgen. Bovendien brengt het Belgisch detentiesysteem schade toe aan het imago van migranten, die door deze opsluiting onterecht als criminelen worden beschouwd omdat ze in zwaar beveiligde centra verblijven”, aldus nog de organisaties in hun persmededeling.

Detentie is pijler van het migratiebeleid

Zij stellen vast dat dit detentiesysteem één van de pijlers is van het huidige migratiebeleid van de federale regering, die bestaat uit een coalitie van CD&V, Open VLD, N-VA en MR. Staatssecretaris voor Asiel en Migratie Theo Francken (N-VA) geeft ook aan dat hij het aantal plaatsen in deze detentiecentra wil opvoeren. Bovendien wil de staatssecretaris ook kinderen opsluiten, wat niet meer gebeurde sinds ons land in 2008 voor deze praktijk werd veroordeeld door het Europees Hof van de Rechten van de Mens in Straatsburg.

Staatssecretaris Theo Francken (N-VA) wil terug kinderen opsluiten in de gesloten centra, wat niet meer gebeurde sinds ons land in 2008 voor deze praktijk werd veroordeeld door het Europees Hof van de Rechten van de Mens in Straatsburg.

De zes organisaties stellen zich de vraag: “Zijn deze gesloten centra verenigbaar met het respect voor de mensenrechten? Zijn ze legitiem?” en komen op basis van hun vaststellingen tot het besluit dat dat manifest niet het geval is. Zij wijzen er in hun persmededeling op dat dit detentiesysteem in strijd is met cruciale principes van vrijheid, de rechtsstaat en mensenrechten. Administratieve detentie – zoals deze praktijk officieel wordt genoemd – is volgens hen “geen noodzakelijk middel”, wat de regering argumenteert, maar “een toonbeeld van repressief migratiebeleid”.

De zes organisaties verzoeken daarom “om te stoppen met de opsluiting van kwetsbare personen en asielzoekers in deze detentiecentra, om de opsluiting van kinderen bij wet te verbieden en om een onafhankelijk en doeltreffend controlemechanisme in het leven te roepen dat de situatie in gesloten centra monitort.”

Lijst van de gesloten centra

Er zijn 5 gesloten centra in België. Officieel kunnen er 628 mensen op hetzelfde moment opgesloten worden (zie de blog gettingthevoiceout voor een overzicht).

1. Het terugkeercentrum 127bis in Steenokkerzeel (120 plaatsen- behandelt 2.000 personen/jaar) sinds maart 1994. Dit centrum is als een gevangenis gebouwd met 4 afzonderlijke vleugels, omringd door een driedubbele rij hekken. Het bevat isoleercellen. De omstandigheden van gevangenschap zijn verschillende keren aangeklaagd en hebben tot 11 opstanden geleid en ontsnappingen van gevangenen.

Het centrum ligt achter de internationale luchthaven van Zaventem en wordt ook vaak gebruikt om uitgeprocedeerde vluchtelingen onder te brengen de dagen voor hun deportatie naar het buitenland. Ze worden daar in de isoleercellen opgesloten. (De naam 127bis refereert naar het vroegere transitcentrum 127 dat in 1988 werd opgericht in het oude luchthavengebouw van Melsbroek, aan de overkant van het huidige luchthavengebouw in Zaventem. Centrum 127 is nu niet meer in gebruik.)

2. Het centrum voor illegalen van Brugge (112 plaatsen – behandelt ongeveer 750 personen per jaar) sinds januari 1995. Dit centrum is in het gebouw van de bestaande vrouwengevangenis gevestigd, heeft drie aparte vleugels, één voor vrouwen, twee voor mannen. Er zijn enkel gemeenschappelijke slaapzalen en faciliteiten.

  3. Het centrum voor illegalen van Merksplas (146 plaatsen- behandelt ongeveer 1.050 personen per jaar) sinds maart 1994. Dit is een voormalige ‘kolonie’ voor landlopers, waarmee vooral mannen zonder woonplaats of inkomen werden bedoeld. In een promotievideo voor de aanwerving van personeel worden opnames getoond die niet overeenkomen met de effectieve leefomstandigheden van de gedetineerden, die ‘bewoners’ worden genoemd. Zie video onder het artikel.

4. Het centrum voor Illegalen van Vottem (160 plaatsen – ongeveer 930 personen per jaar) sinds september 1999. Gebouwd volgens het model van 127bis.

5. Het nieuw centrum De Caricole in Steenokkerzeel heeft 90 plaatsen en begon in mei 2012. Het staat naast centrum 127 bis en omvat een gesloten cirkelvormig gebouw, waarvan de cellen enkel zicht hebben op de binnenkoer. Er is een rechtstreekse toegang tot de luchthaven.

Er zijn ook nog vijf kleine INAD-centra (‘inad’ staat voor inadmissible – ontoelaatbaar) in de regionale luchthavens van Bierset, Gosselies, Deurne, Oostende en Wevelgem. In feite zijn het slechts één of meer lokalen waar personen tot 48 uur vastgehouden worden in afwachting van hun deportatie. Er zijn geen verblijfsvoorzieningen in deze lokalen. Verspreid over het grondgebied zijn er ook enkele ’terugkeerwoningen’.

Rapport Gesloten centra voor vreemdelingen in België – Een stand van zaken 

Lijst organisaties: 

• Caritas International.be
• CIRE (Coordination et Initiatives pour Refugiés et Etrangers  )
• JRS (Jesuit Refugee Service)
• La Ligue des Droits de l’homme (Franstalige afdeling van de Liga der Mensenrechten)
• MRAX.be (Mouvement contre le Racisme, l’Antisémitisme et la Xénophobie)
• Vluchtelingenwerk Vlaanderen

Lijst gesloten centra in België Getting the Voice Out

Promotievideo van het centrum in Merksplas, waarin wordt getoond hoe de ‘bewoners’ er zouden leven