Finse Irakees Hassan Blasim schreef tussen 2009 en 2013 12 kortverhalen die nu gebundeld verschijnen in Nederlandse vertaling onder de titel ‘De Lijkententoonstelling’. Met een soms kafkaiaans mengsel van zwarte humor en brute overlevingsdrang maakt hij duidelijk wat leven onder een brutaal regime en een vlucht uit je land doet met een mens.
In 12 kortverhalen die ogenschijnlijk niets met elkaar te maken hebben vertelt Hassan Blasim zijn verhaal als burger en soldaat in het Irak van Saddam Hoessein, over de dagelijkse angst om opgepakt te worden, het leven op de vlucht en de angst om teruggestuurd te worden.
De drang om te overleven is de rode draad door alle verhalen. Naargelang de lezer er door gaat begint het onderling verband vorm te krijgen. Toch kan je elke verhaal ook afzonderlijk lezen. Deze man heeft talent om fantasie, ironie, bijtend sarcasme en verbeelding op een geloofwaardige manier te combineren met reële ervaringen en bedenkingen.
Hoeft het nog gezegd, mensen in het Midden-Oosten zijn mensen zoals u en ik. Het lijkt evident als je het zo neerschrijft. Toch moet dat blijkbaar nog altijd gezegd worden in deze tijden van toenemend racisme en islamofobie. Blasim vertelt verhalen van gewone mensen, die proberen er het beste van te maken, die niet altijd even sympathiek zijn, soms mooie dingen doen, soms brute plantrekkers zijn.
Dit is ook geen pleidooi voor begrip voor vluchtelingen. Integendeel, de dictatuur van Saddam Hoessein, de oorlog in Koeweit, de economische blokkade, de bezetting door de VS, het passeert slechts als achtergrond, als een lukrake opmerking, alsof hij even het weer vermeldt of hoe de straat er uit ziet waar de protagonist door wandelt.
Zo vertelt de ik-persoon in een van zijn verhalen enthousiast over het groot aantal boeken dat hij verslind onder een primitieve lamp omdat de tv toch niet werkt in ‘de donkere dagen van de economische blokkade’ en omdat ‘de elektriciteit twintig uur per dag afgesloten (is), vooral na de reeks Amerikaanse luchtaanvallen op de presidentiële paleizen’.
Op een bepaald ogenblik werkt hij illegaal in een bakkerij, omdat hij was weggelopen uit het leger. Wanneer een jaar later ‘het regime’ valt, denkt hij bevrijd te zijn van de angst voor arrestatie en executie voor desertie. Nauwelijks enkele maanden later moet hij op de vlucht omdat het nieuwe door de VS gesteunde regime nog gewelddadiger blijkt te zijn.
Nu dreigen immers geen schijnprocessen en executie meer, maar onthoofdingen op straat. Dan springt het verhaal naar een anonieme asielzoeker die vertelt van zijn ontvoering en zijn deelname aan video’s met onthoofdingen en andere gruwel. In alle verhalen is de dood aanwezig, meestal onverwacht ondanks de vreselijke leefomstandigheden. Mensen babbelen ondertussen met elkaar over een normaal leven.
Soms wordt de situatie absurd komisch, Monty Python bijna, wanneer een voormalige ontvoerde vertelt hoe hij moest figureren in een video als zogezegd ontvoerde Spaanse soldaat die eiste dat zijn land uit Irak zou vertrekken (Spanje heeft in 2004 zijn troepen uit Irak teruggetrokken). De video heeft tot verbazing van de makers geen succes. Zelfs Al Jazeera weigert hem uit te zenden. Het kwam bij de ontvoerders niet op dat een ‘Spaans soldaat’ die Arabisch spreekt met een Irakees accent niet echt geloofwaardig was…
Een van de verhalen heet ‘Lijkententoonstelling’, zoals de titel van het bundel. Wat daar mee bedoeld wordt kan de lezer vinden in dit bij wijlen harde maar steeds boeiende en charmerende boek. De opzet van die ‘Lijkententoonstelling’ is bizar, maar tegelijk begrijpelijk, wanneer je na verloop van tijd snapt waarom het gebeurt. Waarom? Zelf lezen. En zeker het verhaal ‘De Irakese Christus’ lezen.
Ook voor liefhebbers van kortverhalen als genre, die niet goed op de hoogte zijn van de conflicten in het Midden-Oosten of er niet bijster in geïnteresseerd zijn is dit een boeiend en lezenswaardig boekje.
Hassan Blasim schrijft zijn verhalen eerst in het Arabisch, waarna ze in Engelse vertaling worden gepubliceerd. Volgens The Guardian is hij een van de meest beloftevolle Arabische schrijvers van het ogenblik. In 2014 was hij de eerste Arabische auteur die in Groot-Brittannië de Independent Foreign Fiction Prize won voor de bundel The Iraqi Christ.
Djûke Poppinga en Richard van Leeuwen zorgden voor een uitstekende vertaling van de originele Arabische teksten die eerder al verschenen in Engelse vertaling in twee delen The Madman of Freedom Square (2009) en The Iraqi Christ (2013).
Hassan Blasim. De Lijkententoonstelling. Jurgen Maas, Amsterdam, 2017. 168 pp. ISBN 978 94 9192 131 5