De schrapping van het vrijhandelsakkoord TPP door president Trump geeft enige ademruimte aan de strijd tegen de Siamese tweeling van dit akkoord, het TTIP met de EU. Trump heeft echter totaal andere redenen om tegen deze vrijhandelsakkoorden te zijn dan de volksbewegingen die er wereldwijd tegen strijden.

President Trump heeft als een van zijn eerste beslissingen zijn handtekening gezet onder een besluit om de VS terug te trekken uit het Trans Pacific Partnership. Bovendien wil hij het vrijhandelsakkoord NAFTA van 1994 opnieuw onderhandelen. (Voor meer uitleg bij deze en andere letterafkortingen, zie de eerste alinea van het artikel TPP-TTIP out? Leve TiSA-CETA!).

Het verzet heeft TPP tegengehouden

Voorstanders van deze vrijhandelsakkoorden (die noch ‘akkoorden’ zijn, noch over ‘vrijhandel’ gaan maar in werkelijkheid zeer protectionistische afspraken zijn voor de bescherming van bedrijfswinsten tegen staten en hun bevolking) zijn er als de kippen bij om de bewegingen tegen deze akkoorden nu te veroordelen als medestanders van president Trump. Niets is minder waar. De argumenten van Trump om uit het TPP te stappen zijn heel anders dan die van het wereldwijd verzet tegen het TPP (en het TTIP in Europa).

Dat het TTP nog niet geratificeerd was op 20 januari 2017 is uitsluitend te danken aan het jarenlange verzet van bewegingen in de betrokken landen, waaronder ook de VS.

Zonder twijfel komt het TTIP, de Siamese tweeling van het TPP, nu ook in gevaar, toch zeker voor de komende vier jaar onder Trump. Het TPP was weliswaar al ondertekend door president Obama maar nog niet geratificeerd door het parlement, waardoor het nog steeds niet geldt. Dat maakt een eenvoudige en eenzijdige beslissing van president Trump mogelijk, iets wat hij met het reeds sinds 1994 geldende vrijhandelsakkoord NAFTA niet kan doen.

Dat het TTP nog niet geratificeerd was op 20 januari 2017 is echter uitsluitend te danken aan het jarenlange verzet van bewegingen in de betrokken landen, waaronder ook de VS zelf. Samen met de onthullingen van delen van de TPP-verdragstekst door WikiLeaks heeft de ondertekening en ratificering door dat verzet jaren vertraging opgelopen. TPP had volgens de originele planning van de voorstanders reeds in 2015 geratificeerd moeten zijn.

Bovendien, ook het TTIP-verdrag met de EU had oorspronkelijk eind 2016 afgesloten moeten zijn. Dit verdrag heeft nog meer vertraging opgelopen en dreigt nu met president Trump helemaal afgevoerd te worden. De inhoudelijke argumenten tegen deze akkoorden kwamen reeds eerder ruim aan bod op deze website (zie alle artikels in ons Dossier Vrijhandelsakkoorden). Nogmaals, uit zijn andere beslissingen is al duidelijk dat Trump heel andere redenen heeft om tegen dit akkoord te zijn.

Ondertussen gaat CETA door

Ook na het afvoeren van het TPP en in zijn kielzog het TTIP blijft echter grote waakzaamheid geboden. Op dit ogenblik worden immers de debatten gevoerd in het Europees Parlement om CETA, dat andere vrijhandelsakkoord tussen Canada en de EU, te laten ratificeren.

Daar zal meer dan waarschijnlijk een meerderheid voor zijn van de conservatieve fractie (waaronder de CD&V), de rechtse fractie (waaronder de N-VA), de liberale fractie (waaronder de Open VLD en de MR) en het grootste deel van de sociaal-democratische fractie in het Europees Parlement. Hoe de Belgische Europarlementsleden van SP.A en PS zullen stemmen valt nog af te wachten, maar recent hebben zij aangegeven hun oorspronkelijke steun aan het CETA te willen herzien.

Zoals eerder al gezegd in het artikel TPP-TTIP out? Leve TiSA-CETA! blijft het CETA-verdrag tussen Canada en de EU een koekoeksjong dat dreigt het nu zinkende TTIP op te vangen. Via hun filialen in Canada kunnen Amerikaanse bedrijven voor zichzelf hetzelfde ISDS/ICT-protectionisme tegen inmenging van democratisch verkozen regeringen genieten (zie eveneens TPP-TTIP out? Leve TiSA-CETA! voor uitleg over ISDS/ICT).

Felicitaties van Sanders

Donald Trump heeft van Bernie Sanders felicitaties gekregen voor het afblokken van het TPP. Sanders is een ervaren politicus. Dit is louter tactisch, met de bedoeling Trump in zijn eigen retoriek vast te rijden.

Met Trump heeft Sanders enkel gemeen dat hij geen kandidaat was van de traditionele politiek-economische elite van de VS. Trump is dan wel miljardair maar maakt geen deel uit van deze elite. Integendeel, die elite lust deze brutale, onbeleefde en onvoorspelbare outsider rauw. Zelfs de traditionele top van de Republikeinse Partij staat niet echt achter hem.

Trump heeft het anti-TPP en anti-NAFTA-discours van Sanders overgenomen om Democratisch rivaal Hillary Clinton aan te vallen. Met deze ondertekening vervult hij een verkiezingsbelofte aan zijn kiezers onder de middenklasse en de werkende bevolking. Of met zijn stap terug opnieuw degelijke banen naar de VS gaan verhuizen is zeer twijfelachtig. Uiteindelijk betekent het niet doorgaan van TPP immers slechts een verderzetting van de huidige situatie.

Overigens zijn niet alle grote Amerikaanse bedrijven gelukkig met deze beslissing. Het zijn vooral bedrijven die van interne consumptie leven die dit toejuichen, de meer exportgerichte en hoogtechnologische bedrijven zijn nog altijd voorstander van dit soort vrijhandelsakkoorden.

TPP was tegen China gericht

Het neoliberalisme – die ideologie die zijn eigen bestaan ontkent – is de echte drijvende kracht achter deze akkoorden. Dit is naast de bescherming van bedrijfswinsten immers ook een poging om de tanende economische overmacht van de EU en de VS (+ Canada, Australië, Nieuw-Zeeland) over de wereldeconomie in stand te houden.

Niet voor niets was China uitgesloten van deelname aan het TPP. Volgens de voorstanders zou China zelf geweigerd hebben om toe te treden ‘omwille van milieu-eisen en arbeidsomstandigheden’. Dat is echter klinkklare onzin.

Niemand die er aan twijfelt dat China geen pluralistische democratie is, dat er zware milieuproblemen zijn en dat de arbeidsomstandigheden in veel sectoren nog zeer problematisch zijn. In het TPP zitten echter nu al landen die evenmin democratisch zijn, zware milieuproblemen hebben en op vlak van arbeidsomstandigheden nog veel slechter scoren dan China (Brunei, Maleisië, Mexico en Vietnam).

Vrijwaren van de echte ‘vrije markt’?

Deze ideologische onderbouw blijkt nogmaals uit de eerste commentaren van de voorstanders van TPP en TTIP na Trumps beslissing. Een aantal van hen zoals voormalig Eurocommissaris Karel De Gucht (Open VLD) zijn zo eerlijk om te zeggen waar dit dus echt over gaat: het indijken van de stijgende economische invloed van China.

“Nu TPP onzeker is geworden bestaat de kans dat China meer dan vroeger de regels van de internationale handel gaat bepalen”. Bedoeld wordt: “Het westers monopolie op het unilateraal en ongenaakbaar bepalen van de regels van de internationale handel wordt verder ondergraven.”

De ideologische drijfveer achter deze akkoorden blijkt echter vooral uit de onuitgesproken premissen van de gebruikte argumentatie. Wanneer China zijn plaats opeist als economische grootmacht is dat ‘gevaarlijk’. Dat de VS en de EU al enkele eeuwen net dat doen is daarentegen de ‘vrije markt’.

In De Standaard van 25 januari 2017 wordt de onuitgesproken evidentie dat wij de enige leiders van de wereld horen te zijn verwoord door Steven Strypsteen, lid van de studiedienst van de bank ING. “Nu TPP onzeker is geworden bestaat de kans dat China meer dan vroeger de regels van de internationale handel gaat bepalen”. Wat hij echt bedoelt is “Het westers monopolie op het bepalen van de regels van de internationale handel wordt verder ondergraven, nu TPP onzeker is geworden.”

Het probleem voor deze ideologen is niet zozeer de groeiende invloed van landen als China op zich maar het feit dat in de toekomst de EU en de VS slechts als gelijkwaardige partners zullen meedraaien in deze nieuwe wereldeconomie, niet langer als ongenaakbare dirigenten.

Dat landen als China en Rusland – wat je van hun interne politieke systeem ook mag denken – hun proportioneel rechtmatig deel in die macht gaan opeisen is voor hen onaanvaardbaar, agressief, gevaarlijk, zelfs ‘imperialistisch. Koloniale reflexen overleven blijkbaar lang.

De VS zal in een andere wereld, ook met president Trump, de machtigste speler ter wereld blijven, want de VS kan nog altijd bilaterale verdragen sluiten, zoals het land in Latijns-Amerika poogt te doen, nu ook daar een globaal vrijhandelsakkoord is mislukt.

De bewegingen in Europa die strijden tegen deze akkoorden moeten zich niet al te veel aantrekken van de verwijten dat ze aan de zijde van Trump zouden staan. Dat is niet zo. De argumenten tegen TTIP en andere gelijkaardige verdragen blijven onveranderd gelden.