Op 88-jarige leeftijd blijft Noam Chomsky verbazen met de scherpte van zijn analyses. Hij is zeker niet de enige kritische stem in de VS maar wel de meest bekende en meest productieve. Drie filmmakers draaiden in 2015 met hem de documentaire ‘Requiem for an American Dream‘. Zij hebben zijn ideeën in de film nu ook samengevat in een gelijknamig boek. Zeer leesbaar.
Chomsky schrijft niet langer zelf lijvige boeken als Manufacturing Consent, Deterring Democracy, The Fateful Triangle en Year 501. Hij blijft echter artikels, essays, commentaren publiceren, geeft onvermoeid lezingen over heel de wereld en laat zich voortdurend interviewen. Sinds zijn allereerste politieke artikel van 1967 is het in feite nooit opgehouden.
Die lezingen, artikels, interviews worden regelmatig gebundeld. Dat uitgevers dat blijven doen, jaar na jaar, getuigt van de grote en onverminderde vraag die er naar zijn analyses is. In mei 2017 verschijnt een Nederlandse vertaling van zijn laatste bundel essays Who Rules The World onder de titel De Chomsky Papers.
Requiem for the American Dream
Filmmakers Peter Hutchinson, Kelly Nyks en Jared P. Scott lanceerden in 2015 de documentaire Requiem for the American Dream. Aan de hand van interviews over een periode van enkele jaren stelden zij een film samen die de ideeën van Chomsky samenbrengt.
Het succes van deze documentaire krijgt nu een geschreven vervolg. In samenspraak met Chomsky vatten zij zijn interviews voor de film samen en voegen daar citaten aan toe uit boeken en artikels van anderen, die Chomsky heeft gebruikt voor eigen informatie en vorming.
Elke regelmatige lezer van Chomsky weet dat hij zijn teksten lardeert met talrijke voetnoten, verwijzingen naar artikels en boeken van anderen. Dat is in dit boek anders aangepakt. Na elk hoofdstuk volgt een aantal citaten uit de werken die Chomsky aanhaalt.
De drie auteurs maakten zo een zeer vlot leesbaar en overzichtelijk boek met dezelfde titel als de documentaire Requiem for the American Dream. Ondertitel is The Ten Principles of Concentration of Wealth & Power. Het resultaat is een praktische samenvatting van wat er in de wereld gaande is sinds het neoliberalisme – de ideologie die zijn eigen bestaan ontkent – toeslaat.
Tien principes van het neoliberalisme
In tien hoofdstukken licht Chomsky kort toe wat hij bedoelt met de titel van elk hoofdstuk. Daarna volgen korte citaten uit bronnen die hij aanbeveelt. Alles is in een mooie layout gezet, met ruime lettertype en paginering, zeer vlot leesbaar.
Die tien principes van de ondertitel zijn eenvoudig:
- Verminder werkelijke democratie
- Bepaal de leidende ideologie
- Hervorm de economie
- Verplaats de lasten naar de mensen onderaan de ladder
- Val elke vorm van solidariteit aan
- Controleer de wettelijke regelgeving
- Manipuleer de verkiezingen
- Hou het gepeupel in lijn
- Creëer een consensus van het status quo
- Marginaliseer de bevolking
Het klinkt allemaal zeer radicaal tot je leest wat Chomsky bedoelt. Het wordt dan zeer herkenbaar. Er is geen grote samenzwering, maar gewoon het resultaat van de aard van het beest. Tussendoor leer je veel over de Amerikaanse geschiedenis. Wie weet bijvoorbeeld vandaag nog dat de sociale strijd in de VS veel bitsiger was dan in Europa, dat vakbonden er veel harder werden gefnuikt (en dat Arbeidsdag op 1 mei valt om de bloedige onderdrukking van sociaal verzet in de VS te herdenken).
Chomsky herinnert er ons ook aan dat de laatste Amerikaanse president die nog sociale programma’s invoerde de Republikein Richard Nixon was. Hij tekende de eerste wetten voor de bescherming van de consument, voor de regeling van veiligheid en gezondheid op het werk en richtte de overheidsorganisatie voor het leefmilieu EPA op (die nu door Trump wordt ontmanteld).
Zijn hoofdstuk over de manipulatie van verkiezingen in de VS is (nog) niet helemaal toepasbaar op Europa, maar zijn boodschap is onheilspellend genoeg. Bedrijven (waaronder ook de mediabedrijven) en machtige economische sectoren doen er alles aan om de mensen de ‘juiste gedachten’ bij te brengen.
Chomsky is echter geen doemdenker. Hij citeert zijn vriend, historicus Howard Zinn over de zin van sociale actie. Actie van een geïnformeerde bevolking kan wel degelijk een verschil maken. Dat toont de geschiedenis.
Informatie is de eerste stap van actie. Dat is precies wat Chomsky met dit boek doet (net als met zijn andere): informeren. Wie dit boek leest doorgrondt wat er in de wereld gebeurt, en wie dat wil kan zijn kennis verder uitbreiden met behulp van de vele bronnen die Chomsky aanbiedt.
Peter Hutchinson, Kelly Nyks &Jard P. Scott (ed.). Requiem for the American Dream – The 10 principles of Concentration of Wealth & Power. Seven Stories Press, New York, 2017 (157 pp. zonder voetnoten, index) ISBN 978-1-60980-736-8
Trailer van de documentaire Requiem for the American Dream, waarop het gelijknamige boek is gebaseerd: