Hotel Moederland, de tweede roman van de Turkse schrijver Yusuf Atilgan uit 1973, verschijnt in 2017 voor het eerst in Nederlandse vertaling, anderhalf jaar na de vertaling van zijn eerste roman De Lanterfanter uit 1959. Met zijn beperkte oeuvre van slechts deze twee romans, een bundel kortverhalen en een toneelstuk werd Atilgan desalniettemin een pionier van de moderne Turkse literatuur.

Yusuf Atilgan (1921-1989) was geen productief schrijver. Hij was daarenboven niet erg zeker van zichzelf. Hij zou veel meer manuscripten hebben geschreven dan zijn gepubliceerde romans De Lanterfanter (1959, vertaald in 2016) en Hotel Moederland (1973, vertaald in 2017). Die manuscripten heeft hij vanuit een destructieve drang naar niet te bereiken perfectie telkens weer vernietigd.

Zijn eerste gepubliceerde roman De Lanterfanter was een matig succes bij het publiek, maar kreeg van collega-auteurs niets dan lof. Die eerste roman blijft tot op heden een klassieker van de moderne Turkse literatuur. Zijn twijfels hielden hem daarna veertien jaar tegen om Hotel Moederland, zijn volgende roman, te publiceren. Beide romans zijn nu beschikbaar in Nederlandse vertaling.

Hotel Moederland gaat door op dezelfde thema’s van eenzaamheid en de zin van het leven als voorganger De Lanterfanter (Zie Yusuf Atilgan, onbekende parel Turkse literatuur herontdekt). Hoofdpersonage Zebercet is net als de niet bij naam genoemde C. in De Lanterfanter een man van onbepaalde leeftijd, ergens tussen de 30 en de 40. Hij is eenzaam, hoewel hij dat niet schijnt te beseffen (of zichzelf wijsmaakt dat het niet zo is), emotioneel verkrampt en niet in staat om op een min of meer normale wijze met vrouwen om te gaan. Eigenlijk kan hij ook niet met mannen omgaan, maar het is zijn verkrampte verhouding tot vrouwen die hem dagelijks obsedeert.

Lanterfanter C. is een dandy die nietsdoende leeft van een erfenis in de grootstad Istanboel. Zebercet moet daarentegen toekomen met de inkomsten van een niet erg goed draaiend Hotel Moederland, ergens in een klein stadje in het zuidwesten van Turkije. Zijn Zebercet en C. sociaal zeer verschillend, hun karakter is zeer gelijklopend. Buiten sporadische passages bij de hoertjes die met hun klanten een ‘overnachting’ boeken in zijn hotel zijn vrouwen voor Zebercet verre, onbegrijpelijke, vereerde en tegelijk geminachte vreemde wezens. Niet bepaald de meest vrolijke piet dus, deze man.

Boeiend verhaal over een saai mens

Net als De Lanterfanter begin je Hotel Moederland met het vage gevoel dat een saaie man als hoofdpersonage Zebercet nooit een boek lang zal kunnen boeien. De briljante, chaotische, regelmatig van stijl verwisselende verteller Atilgan brengt je echter steeds weer naar de volgende pagina.

Zebercet ziet een lichtje in zijn saaie duisternis wanneer op een avond een vrouw met de trein uit de hoofdstad Ankara komt overnachten. Ze weet niet hoelang ze zal blijven, zegt ze, maar blijkt na één nacht al te vertrekken. Zebercet is zo door haar gefascineerd dat hij begint te fantaseren over haar terugkeer en hoe hij haar voor zich zal pogen te winnen. Haar kamer moet voortaan onaangeroerd blijven. De werkster mag er niet in. Alleen hij mag de kamer nog binnen.

Zij komt niet terug en naargelang de dagen en eenzame nachten passeren, wordt Zebercets fascinatie een obsessie die hem uiteindelijk tot waanzin drijft. Hij verwaarloost de hotelgasten en liegt meer en meer dat het hotel volgeboekt is. Langzaamaan wordt zijn doelloos wachten op de terugkeer van die ene vrouw een onomkeerbare zelfvernietiging. Op de achtergrond voel je tussendoor de vage maar onmiskenbare aanwezigheid van de militaire dictatuur.

Met deze samenvatting heeft de lezeres/lezer allerminst een spoiler in handen. Atilgan is een geboren verteller die je niet loslaat. Bovendien is zijn literaire stijl tegelijk zo verwarrend, chaotisch en intrigerend dat je wel moet verder lezen. Dat Yusuf Atilgan slechts deze twee romans, een bundel kortverhalen en een toneelstuk heeft gepubliceerd, dat hij zelf een eenzame, teruggetrokken man was, laat vermoeden dat in zijn romans autobiografische elementen verwerkt zitten. Men kan alleen maar vermoeden wat deze schrijver met zijn talent nog had kunnen verwezenlijken.

Hotel Moederland werd in Turkije door de overheid niet goed onthaald, omwille van een paar seksscènes. Naar hedendaagse normen lezen die braaf en omfloerst. Die scènes zijn bovendien eerder deprimerend, het enige gevoel dat er uit volgt is zinloze en onoplosbare eenzaamheid. Seks is voor Zebercet een sporadische, deprimerende activiteit, met een prostituée, met een minderjarige jongen of alleen met zichzelf in de kamer waar die ene onbekende vrouw één nacht sliep.

Net als in De Lanterfanter schreef vertaalster Hanneke van de Heijden een korte toelichting bij auteur en boek. Deze vertaling is een puike prestatie. Atilgan schreef immers op een heel nieuwe, aparte manier. Dat komt in deze vertaling zeer goed tot zijn recht.

Yusuf Atilgan. Hotel Moederland. Jurgen Maas, Amsterdam 2017 (origineel 1973)? Vertaling Hanneke van der Heijden, 202 pp. ISBN 978 94 9192 133 9