Net nadat miljoenen wereldwijd hebben gestaakt voor een kordate aanpak van de klimaatcrisis pakt Mediahuis, eigenaar van De Standaard, Het Nieuwsblad, Gazet Van Antwerpen en Het Belang van Limburg, uit met een extra-katern ‘Iedereen mee op cruise. Een Oceaan aan keuzes’, een ode aan het cruisetoerisme.

Het is voldoende bekend én meermaals aan bod gekomen, ook in de kranten van het bedrijf Mediahuis. Luchtverkeer en maritiem transport werden niet inbegrepen in het klimaatakkoord van Parijs. In beide gevallen gaat het om de meest vervuilende vormen van transport, die volledig draaien op fossiele brandstoffen.

Vliegschaamte! Vaarschaamte?

De luchtvaartsector kent sinds kort een nieuw fenomeen, met dank aan Greta Thunberg: vliegschaamte. Consequent met zichzelf weigert ze al jaren het vliegtuig te nemen binnen Europa. Met haar recente beslissing om ook naar de VS niet het vliegtuig te nemen, kwam tevens ook die andere transportsector in het vizier, de scheepvaart.

De feiten zijn bekend: vracht- en passagiersschepen varen op vette stookolie, een zwaar vervuilend petroleumproduct met een zeer lage energie-efficiëntie bij verbranding. De lage kostprijs van deze brandstof compenseert ruimschoots de grote hoeveelheden die moeten getankt worden om schepen over langere periodes autonoom te laten varen.

Volgens John Maggs, voorzitter van de Clean Shipping Coalition, is die vette brandstof een zeer winstgevend bijproduct voor de olie-industrie: “De meeste grote schepen draaien op die zware stookolie. Dat is een residu van de raffinaderijen. Eenmaal ze uit de aardolie de benzine en de diesel hebben gezeefd voor onze wagens, blijven ze zitten met dat overschot. “ Die brandstof bevat bovendien zeer veel zwavel. De scheepvaart gebruikt ze omdat ze zoveel goedkoper is dan andere brandstoffen.

Een van de maritieme subsectoren is die van het cruisetoerisme, vooral die met megagrote schepen. De voorbije twee jaren kwam dat minder fraaie aspect van deze sector meermaals aan bod in de media. In de grote toeristische trekpleisters als Venetië en Barcelona, maar ook in kleinere als Antwerpen en Brugge klinkt steeds meer protest tegen deze vorm van massatoerisme.

Grote groepen toeristen komen enkele uren van boord maar consumeren bijna niets ter plaatse, omdat ze alles aan boord reeds inbegrepen hebben. Ondertussen blijven de motoren van hun cruiseschip volop draaien voor alle diensten aan boord. In 2017 voerde de Britse tv-zender Channel 4 een undercover-onderzoek uit bij de grootste Britse cruise-operator P&O Cruises.

Zuivere zeelucht?

Wie denkt bij een cruise op volle zee te ontsnappen aan de luchtvervuiling thuis, komt zwaar bedrogen uit. “De luchtkwaliteit op het dek van cruiseschepen is erger dan in de meest vervuilde steden in de wereld” (zie Air quality on cruise ship deck ‘worse than world’s most polluted cities’, investigation finds).

Een gemiddeld cruiseschip als de P&O Oceana blijkt per dag meer te vervuilen dan een miljoen wagens. Het fijnstof in de lucht op en rond het schip komt uit de schoorstenen, waar constant zeer vettige rook uit komt.

De motoren van het schip dienen niet alleen voor de aandrijving van de schroeven, maar zorgen ook voor de stroom in alle kajuiten, de airconditioning en de luchtverversing (!), de waterzuivering (!) voor het drinkwater in alle badkamers aan boord, de keukens, verwarmde zwembaden, verlichting van casino’s, danszalen, filmzalen en zoveel meer. Een schip als de Oceana heeft een capaciteit van 2.000 passagiers (en ongeveer evenveel personeel).

Volgens Britse geneesheren die de onderzoeksresultaten van Channel 4 inkeken kan zelfs een korte blootstelling aan boord aanleiding geven tot ademhalingsproblemen. “30 cruiseschepen vervuilen zoveel als alle auto’s samen in heel Groot-Brittannië.”

Ecologische trendsetter

De cruisesector reageert op deze berichten met steeds weer dezelfde argumenten. Zo zouden ze met extra filters een groot deel van hun roetuitstoot hebben verminderd. Uit deze bijlage leren we onder meer hoe batterijen meer en meer de plaats innemen van de verbrandingsmotoren. Over de extreme vervuiling voor de productie van batterijen geen woord.

Zelfs als de door de sector geciteerde cijfers zouden kloppen – ze beweren tot 20 procent minder te vervuilen dan in voorgaande jaren – blijft de concrete vervuiling door deze schepen alarmerend hoog.

Net nu presteert Mediahuis het om goed geld te verdienen met reclame voor deze sector. In een bijlage van 16 pagina’s op krantenformaat wordt de lezer de indruk gegeven dat het allemaal zo’n vaart niet zal lopen met de scheepvaart.

Elke foto in de bijlage plaatst schepen in prachtig blauwe zeeën, naast ijsbergen en pinguïns of tropische eilanden. Ook riviercruises en expeditiecruises komen aan bod. Enkele titels: ‘Voor iedereen een oceaan aan keuzes’ en ‘Van Antarctica tot Nova Zembla’.

“Op weg naar een toekomst zonder uitstoot”

Centraal staat het artikel ‘Op weg naar een toekomst zonder uitstoot’ waarin wordt uitgelegd dat de 314 cruiseschepen wereldwijd slechts een klein deel zijn van de 50.732 commerciële schepen van meer dan 1.000 bruto ton en dat de sector zowaar een ‘ecologische trendsetter’ zou zijn.

“Recent probeerden milieuactivisten in de Duitse havenstad Kiel het vertrek van een cruiseschip en een ferry te verhinderen. Ook in Venetië wordt geprotesteerd tegen de cruises. Dat is jammer, want het is net de cruise- en ferrywereld die de olievrije toekomst van de scheepvaart aan het ontwikkelen is.”

“Vertel het niet aan de kinderen: een cruise is educatief. Als je als kind een haven of een land bezocht hebt, blijft dat veel beter ‘hangen’. Cruiseschepen leggen aan in boeiende havensteden. Een typische cruise voor beginners is een weekje in de westelijke Middellandse Zee, met steden zoals Rome, Genua, Marseille en Barcelona. Leerrijk betekent niet saai!”

Het meest wervende artikel staat op pagina 12: ‘Waarom kinderen een cruisevakantie geweldig vinden.‘ Waterpret aan boord, restaurants in alle soorten en maten en vooral:

“Vertel het niet aan de kinderen: een cruise is educatief. Als je als kind een haven of een land bezocht hebt, blijft dat veel beter ‘hangen’. Cruiseschepen leggen aan in boeiende havensteden. Een typische cruise voor beginners is een weekje in de westelijke Middellandse Zee, met steden zoals Rome, Genua, Marseille en Barcelona. Leerrijk betekent niet saai!”

Het ‘verdienmodel’

Reclame is de voornaamste bron van inkomsten voor  commerciële mediabedrijven (en in steeds grotere mate ook voor openbare zenders). Zelfs stellen ze dat die bron van inkomsten geen enkele invloed zou hebben op de journalistieke kwaliteit van de berichtgeving.

In werkelijkheid vervult deze reclame – in dit geval handig verpakt in een lay-out als ‘krant’ – naast de evidente aansporing tot consumptie een zeer belangrijke ideologische functie. Zelfs met de meest kritische reportage over de klimaatproblematiek op zijn redactiepagina’s ondermijnt dit de geloofwaardigheid van elk ernstig debat over de klimaatcrisis.

Zolang mediabedrijven afhankelijk zijn van reclame voor commerciële producten zullen zij geen geloofwaardige bijdrage leveren aan de grootste uitdaging voor de mensheid: de klimaatverandering. Het verdienmodel van de grote mediabedrijven maakt het onmogelijk dat zij ons evenwichtig en neutraal zouden informeren.

Als de media de klimaatcrisis ernstig zouden nemen, zouden alle frontpagina’s, alle nieuwsbulletins er dagelijks mee vol staan. Bovendien, als deze media de klimaatcrisis ernstig zouden nemen, zouden ze geen publiciteit aanvaarden van deze sectoren.

Met deze bijlage geven de kranten van Mediahuis een boodschap aan hun lezers: ‘Rustig aan, het zal zo’n vaart niet lopen.’

(De volledige bijlage vind je hier, enkel toegankelijk voor abonnees)