Elk jaar op 19 november herinnert World Toilet Day, een VN-initiatief, op sanitaire wantoestanden in de wereld. Meer dan 673 miljoen mensen leven nog steeds zonder minimale toiletinfrastructuur. Dichter bij huis wijst de Belgische Transportarbeidersbond BTB van de ABVV op het schrijnende gebrek aan toiletten voor bus- en tramchauffeurs en de medische gevolgen die dat voor hen heeft.

Thuis, op het werk, op café of restaurant, we vinden het doodnormaal dat er een degelijk functionerende en redelijk nette WC in de buurt is en klagen steen en been als dat niet zo blijkt te zijn. Voor velen is het nog steeds geen evidentie.

Volgens de VN leven in 2019 meer dan 2 miljard mensen in onhygiënische omstandigheden, 673 miljoen van hen moeten het volledig zonder enige vorm van toilet doen. Zo zijn en bijven ze zeer kwetsbaar voor infectieziekten, ook omdat gebrek aan sanitair samengaat met gebrek aan drinkbaar water.

De VN erkent het recht op degelijk sanitair als één van haar VN-Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen (SDG 6) voor de periode 2015-2030 (zie Wat zijn de Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen (SDG) van de VN?). Dit toont aan hoe belangrijk het probleem is.

De historisch grootste sprong voorwaarts in Europa op vlak van volksgezondheid was te danken aan twee zaken: de bouw van riolering en van een distributienet voor drinkbaar water. Antibiotica, geneesmiddelen, chirurgie, gezondheidszorg kwamen veel later en kunnen nog altijd alleen nuttig zijn in hygiënische omstandigheden en dankzij onbesmet drinkbaar water.

Onze buschauffeur is ook een mens

Toiletten op de werkplaats vinden we een evidentie. Schrijnend dus dat er zelfs in 2019 nog steeds mensen zijn die aangewezen zijn op de bereidwilligheid van werkgevers om toegang te hebben tot een WC tijdens de werkuren.

Bus- en tramchauffeurs en iedereen in de transportsector weet hoe belangrijk degelijke toiletten zijn. Wij staan er als gebruiker van het openbaar vervoer niet bij stil, we rijden ook maar een deel van de rit mee, maar hoe het onze chauffeur afgaat, weten we niet. Hij/zij moet nog lange uren rijden.

Het blijkt dat De Lijn en de zogenaamde ‘pachters’ (de privé-uitbaters van bepaalde buslijnen in samenwerking met De Lijn) nog al te dikwijls hun sociale plicht verzuimen om degelijke toiletten te voorzien op de eindbestemmingen van de lijnen.

Bovendien, zelfs als die toiletten er zijn worden ze niet altijd goed onderhouden en laten herstellingen weken op zich wachten. Maar wat als er niet eens tijd is voor de plas?

“Te weinig tijd om de gevraagde ritten uit te voeren, gebrek aan veilige parkeerplaatsen en (propere) sanitaire faciliteiten zijn de pijnpunten waarmee zij worden geconfronteerd”, aldus de BTB in een persverklaring op World Toilet Day 19 november 2019.

“In de bosjes” dan maar

Else Martens is buschauffeur bij een pachter. Zij heeft vaak geen toilet ter beschikking en moet dan maar vaak “in de bosjes”. “Dat is voor een vrouw nog minder een prettig vooruitzicht dan voor een man.”

Bij de pachters blijkt de toestand nog slechter dan bij De Lijn. “De chauffeurs die in hun opdracht voor privé-partners rijden kunnen vaak nog steeds de (schaars voorziene) toiletten niet gebruiken. De trajecten die ze rijden zijn te kort berekend, zodat de pauze vaak wegvalt.”

“Chauffeurs krijgen vaak te weinig tijd om hun trajecten te rijden, waardoor ze hun pauze in rook zien opgaan. Geen plaspauze dus. Als ze al de tijd hebben, moeten ze vaak hun behoefte in een ‘noodtoilet’ doen of vaak ontbreekt zelfs dat…”, aldus nog de BTB in haar persverklaring.

De solidariteit van de buschauffeurs beperkt zich niet alleen tot de eigen werkgever. Ook voor hun collega’s in de privé-transportsector eisen zij aandacht.

Uit de acht zwartboeken die de BTB heeft gepubliceerd blijkt dat parkings voor trucks zeer dikwijls onveilig en/of oncomfortabel zijn, geen of zeer vuile WC’s hebben, of alleen betalend zijn. Truckers klagen er ook over dat ze de toiletten van het bedrijf waar ze leveren meestal niet mogen gebruiken.

De International Transport Workers Federation (ITF), de Europese koepel van transportvakbonden, deed een bevraging bij haar leden. “De resultaten waren schokkend. Menstruerende vrouwen die de tijd noch de voorzieningen krijgen om zich te verzorgen, toiletten waar je nog geen hond op zou jagen, …

De ITF eist dat Europese regeringen en werkgevers meer investeren in infrastructuur, veilige en comfortabele openbare parkings met WC’s en douches. Met een actie benadrukten militanten van het BTB de urgentie van hun klachten.