Op 20 november, Internationale Kinderrechtendag 2019, stelde Caroline Vrijens, de nieuwe Kinderrechtencommissaris, haar eerste jaarverslag voor in het Vlaams Parlement. Zij vraagt meer aandacht voor de eigen stem van kinderen. “Kinderen willen echt gehoord worden.”

Sinds 1959 herdenken de VN Children’s Day op elke 20 november. Een aantal landen vieren die dag op een andere datum, België en Vlaanderen doen dit op dezelfde dag als de VN.

Sinds zijn oprichting in 1997 door het Vlaams Parlement presenteert het Vlaams Commissariaat voor de Kinderrechten een jaarverslag over de manier waarop in het Vlaams Gewest de rechten van het kind worden gerespecteerd of geschonden, zoals die zijn vastgelegd in het Verdrag inzake de rechten van het Kind van 1989.

Sinds 1 augustus 2019 staat Caroline Vrijens aan de leiding van deze instelling, voor een mandaat van zes jaar. Zij presenteerde op 20 november 2019 het activiteitenverslag van het voorbije jaar (de periode september 2018-augustus 2019 – zie het volledige videoverslag onderaan dit artikel).

Dagelijks vangt deze instelling signalen op van kinderen, jongeren en professionals. Het bemiddelt, onderzoekt klachten en adviseert het beleid, altijd met het oog op de goede naleving en toepassing van kinderrechten in Vlaanderen. In zijn laatste rapport somt het Commissariaat zijn activiteiten op, geeft voorbeelden en formuleert adviezen aan de betrokken instellingen, scholen, jeugdzorg.

Meer aandacht voor de stem van de kinderen zelf

“Van september 2018 tot augustus 2019 namen meer dan 1.200 mensen contact op met het Kinderrechtencommissariaat. Vooral opvoedingsverantwoordelijken of familieleden (58 procent) die een vastgelopen situatie van een minderjarige voorleggen. Ook bezorgde professionelen (25 procent) uit onderwijs, welzijn, gezondheidszorg en migratie weten het Kinderrechtencommissariaat te vinden. Tot slot kloppen kinderen en jongeren (7 procent) zelf aan bij de Klachtenlijn. De meesten van die minderjarigen zijn 15, 16 of 17 jaar.

Het Commissariaat vraagt meer aandacht voor de stem van de kinderen zelf. Problemen die worden gedetecteerd worden nog al te vaak opgevangen en geremedieerd zonder dat de kinderen zelf daar bij betrokken worden of hun mening kunnen geven. Slechts weinig kinderen (7 procent van alle geregistreerde klachten kwamen van minderjarigen) zoeken contact met het Commissariaat. De instelling stelt vast dat er nog altijd te weinig naar het kind zelf wordt geluisterd en geeft daarom een aantal aanbevelingen:

• Luister naar het kind achter de leerling. Kijk naar het kind achter het gedrag. Stem onderwijs en welzijn beter op elkaar af om schooluitval te verminderen.
• Versterk de stem van jongeren in de jeugdhulp door sterker in te zetten op vertrouwenspersonen en cliëntoverleg.
• Garandeer dat de rechter kinderen hoort als ze erom vragen als hun ouders uit elkaar gaan of als de situatie onleefbaar is. Geef ze een eigen rechtsingang.

Speciale aandacht is nodig voor de schooluitval, het fenomeen van kinderen die afhaken zonder hun diploma te halen. In het rapport staan enkele voorbeelden, zoals extreem pestgedrag dat niet adequaat wordt aangepakt. Kinderen die geklemd zitten in een vechtscheiding of geplaatste kinderen waarvan de ouders ontzet zijn uit hun ouderschapsrechten vallen nog te dikwijls in een zwart gat van onbegrip of onderschatting. Als er al hulp komt, hebben kinderen het gevoel dat het allemaal boven hun hoofden wordt geregeld en beslist.

“Sommige jongeren hebben nog altijd het gevoel dat de hulpverlening het overneemt. In de vragen en klachten over jeugdhulp merken we dat het recht van jongeren op bijstand door een vertrouwenspersoon niet genoeg gekend is.”

Rechtbanken hebben nog teveel de gewoonte de vragen en bemerkingen van jonge kinderen te negeren, dikwijls vanuit het idee dat ze door één van beide ouders zijn beïnvloed. Zo worden ze soms gedwongen tot ouder- of grootouderbezoeken die ze niet willen. Het Commissariaat pleit er voor om kinderen het recht te geven een eigen rechtsprocedure te starten.

In september 2019 wees kinderrechtencommissaris Vrijens er al op dat volgens Artikel 12 van het Kinderrechtenverdrag “kinderen en jongeren het recht hebben hun eigen mening te geven en gehoord te worden in belangrijke beslissingen die hen aanbelangen”.

Het Commissariaat geeft niet enkel advies, maar stelt ook lesmateriaal, posters en brochures ter beschikking van kinderen en leerkrachten. Scholen kunnen het personeel en de Commissaris Vrijens ook uitnodigen voor een ontmoeting.

Het volledige jaarverslag vind je hier.

De volledige voorstelling van het jaarverslag in het Vlaams Parlement (1:24):