In zijn tweedelig boek ‘Planète malade – 7 leçons du Covid’ (Zieke planeet, zeven lessen van Covid) brengt Michel Collon, bezieler van de website Investig’Action, zijn analyse van wat er is misgelopen met de westerse aanpak van de coronapandemie en wat wij daar uit kunnen leren. Een zeer grondige en gedetailleerde analyse van wat is en van wat had kunnen zijn. “Het hele systeem moet anders.”

Michel Collon bekleedt binnen de Franstalige alternatieve media in België en Frankrijk een zeer eigen plaats. Hij geeft al jaren een stem aan zij die in partijgebonden links niet altijd (of niet correct) aan bod komen en is de bezieler van de website Investig’Action, een niet vertaalbare samenvoeging van ‘investigation’ (onderzoek) en ‘action’ (actie).

Boeken, video’s, nieuws

Samen met zijn team vaste medewerkers produceert hij naast talrijke artikels op hun website ook meerdere boeken, die het resultaat zijn van doorgedreven onderzoek van bronnen en interviews met politici, journalisten, politicologen en persoonlijkheden die iets te vertellen hebben over het reilen en zeilen van onze maatschappij. In de loop der jaren heeft Michel Collon zo een indrukwekkend wereldwijd netwerk van contacten opgebouwd.

Investig’action verbergt de ideologische teneur van zijn analyses niet. De lezers weten vanuit welke hoek die komen. Dit in tegenstelling tot de grote media die net zo goed hun ideologisch profiel hebben maar dat verborgen houden en zichzelf verkopen als ‘objectief en neutraal’. Onterecht. Echte mediakritiek wordt in deze cirkels niet geapprecieerd. Stemmen als die van Michel Collon zijn dan ook niet welkom in de Franstalige mainstream.

Je hoeft het met zijn aanpak niet altijd eens te zijn om zijn journalistiek werk naar waarde te schatten. In een faire transparante mediawereld zou Michel Collon een terechte plaats hebben in het debat, zodat het publiek zélf kan oordelen over wat hij te vertellen heeft (nog iets wat de grote media niet graag hebben: een publiek dat zélf nadenkt en zelf zijn keuzes maakt).

Dubbelboek

Dankzij zijn jarenlang opgebouwd netwerk was Michel Collon in staat om in enkele maanden tijd zijn dubbele boek Planète Malade – 7 leçons du Covid – L’urgence de repenser le système (zieke planeet – 7 lessen van Covid – De urgentie om het systeem te herdenken) te publiceren. Deel I Enquête is de samenvatting van een uitgebreid onderzoek. Hoe kon het zover komen? Deel II Entretiens is een bundeling van 40 gesprekken (over het tweede deel, zie verder).

Beide boeken zijn ingedeeld in zeven hoofdstukken met telkens een pertinente vraag als titel:

• Les 1. Hoe zijn bepaalde landen hier beter uit geraakt?
• Les 2. Wie heeft onze gezondheidszorg verzwakt?
• Les 3. Beschermt Big Pharma ons?
• Les 4. 40 jaar neoliberalisme: welk bilan?
• Les 5. Welke economie, welke ecologie hebben we nodig?
• Les 6. Oorlog voeren of samenwerken?
• Les 7. Zijn we goed geïnformeerd?

De vraag stellen is ze beantwoorden. Ze vatten goed samen waar dit boek over gaat. Hier staat zoveel informatie in dat samenvatten onbegonnen werk is. Vooraleer de 7 lessen aan bod komen geeft de auteur in een tijdslijn een aantal frappante feiten weer die duidelijk maken dat de coronapandemie – in tegenstelling tot wat we tot vandaag blijven horen in de media – géén verrassing was.

Uiteraard kon niemand voorspellen exact waar en wanneer er een verwoestende pandemie zou uitbreken, maar dat er één ging komen (en dat het niet de enige zal zijn) was wel met zekerheid geweten. Reeds in 1994 waarschuwde Laurie Garrett, wetenschapsjournaliste in de VS, voor de gevaren van nog onbekende microben, bacteriën en virussen als gevolg van de menselijke impact op het leefmilieu.

Frans hoogleraar wiskunde en statistiek Laurent Lafforgue legt het verschil uit tussen graduele en exponentiële groei, wat nog teveel mensen niet begrijpen en tot veel misverstanden en verkeerde beslissingen heeft geleid in het begin van de pandemie. Er ging echter nog veel meer mis. Zo zat er ook plat racisme in de veel te trage én ondoordachte aanpak van de pandemie in het westen. Lessen trekken uit de aanpak van China? No way! Westerse zelfingenomenheid en onterechte zelfzekerheid heeft meer dan twee maanden vertraging veroorzaakt en zo duizenden slachtoffers meer geëist.

EU ieder voor zich

Toen de pandemie dan toch doorbrak bleek de inter-Europese solidariteit een mythe. Duitse en andere overheden weigerden elke hulp aan de Italiaanse regio Lombardije. Alleen de ‘schurkenstaten’ China en Cuba stuurden medisch personeel. Ach, die deden dat toch alleen maar om politieke propaganda te voeren? Vreemd dat onze geavanceerde westerse democratieën niet op het zelfde idee komen. Dokters sturen om ‘ons’ maatschappelijk model te promoten.

Daarmee is het probleem gesteld. ‘Ons’ maatschappelijk model wil namelijk helemaal geen gezondheidszorg op maat van de mensen. Integendeel, gezondheid is een commercieel consumptieproduct. Zomaar dokters sturen naar andere landen hoort daar niet bij.

Wie zich ondertussen afvraagt waarom de meest geïndustrialiseerde en meest welvarende regio van Italië het zwaarst werd getroffen, krijgt hier zijn antwoord. In het kader van een grote privatiseringscampagne werd de nationale gezondheidszorg een bevoegdheid van de regio’s. Lombardije is de regio waar neoliberale privatisering het hardst heeft toegeslagen in heel Italië. Inkrimping van personeel, afbouw van spoeddiensten, vermindering van aantal bedden…

Dezelfde evolutie tekent zich in heel de EU af. Lombardije is een griezelig voorbeeld van wat komen gaat als deze neoliberale tanker niet van koers veranderd wordt. Dit is geen ver-van-ons-bed-show. In België wil het Vlaams Gewest alle bevoegdheden over gezondheidszorg overnemen. Het deel dat ze al beheerden zijn de woonzorgcentra voor onze senioren. Steeds groter, steeds commerciëler, steeds minder betaalbaar…

In de zeven hoofdstukken van het eerste boek komen experten aan bod, rapporten worden uitgepluisd, boeken en auteurs geciteerd. Heel wat van de informatie in dit boek weten we instinctief al, bijvoorbeeld dat de VS een ramp is op vlak van gezondheidszorg voor de gewone Amerikaan. Michel Collon biedt ons echter de achtergrondinformatie die we nodig hebben om onze vage gedachten te onderbouwen. Er staat echter ook heel wat nieuwe informatie in.

Een oplossing moet onvermijdelijk ook andere media inhouden. Voormalig president van Ecuador Rafael Correa ziet het veel breder dan post-corona: “Als we de kwestie van de media niet oplossen, zullen we geen echte democratie hebben.” De eerste stap is je informeren, andere verhalen horen, andere bronnen aanspreken. Dit boek is een waardevolle bijdrage tot het debat over onze toekomst.

Veertig boeiende gesprekken

Deel II ‘Entretiens’ volgt hetzelfde stramien als het eerste, met dezelfde 7 ‘lessen’ als hoofdstukken. Een groot aantal van deze gesprekken zijn uitgeschreven interviews die reeds verschenen op zijn videokanaal Michel Midi Spécial. Medische experten, wetenschappers, economen, journalisten, politici spraken met hem in de periode maart-september 2020, in volle coronapandemie. Ongeveer de helft van hen wonen en werken in het buitenland, in de Indiase deelstaat Kerala, Venezuela, China, Cuba, Frankrijk, Italië, Spanje, de VS, Canada en Zwitserland.

Elk gesprek in dit boek voegt iets toe aan de ‘les’ waar ze bij hoort. In Les 1. Waarom zijn bepaalde landen er beter uit geraakt? legt de journaliste Jessica Dos Santos uit hoe Venezuela er onder de economische blokkade door de VS toch in is geslaagd het sterftecijfer in haar land laag te houden.

In de mainstream lezen we regelmatig over wat er verkeerd zou lopen in Venezuela. Er is één aspect waar de media meestal zedig over zwijgen. Heel af en toe wordt er smalend gedaan over de corona-cijfers, die ‘door het regime’ te laag zouden worden ingeschat. Dat het over de cijfers gaat van de VN-Wereldgezondheidsorganisatie wordt daarbij verzwegen. Venezuela heeft de voorbije jaren pre-covid een model van gezondheidszorg ingevoerd dat naar Cubaans model gebaseerd is op lokale werking en preventie, een strategie die vooral veel dure uitgaven voorkomt. Die strategie werpt nu haar vruchten af.

Hier zo goed als onbekend is de Indiase deelstaat Kerala. Wie daarbij aan zomaar ‘een provincie’ denkt vergist zich schromelijk. Over deze zuidwestelijke deelstaat lees of zie je bijna niets in onze media. Op een oppervlakte zo groot als Nederland leven 38 miljoen mensen (op de ranglijst van de 195 landen zou Kerala 37ste zijn). Kerala heeft echter het ‘verkeerde’ profiel. Hier heeft men al tientallen jaren een links bestuur. Rajan Khobragade is hoofd van het departement volksgezondheid. Hij legt uit hoe Kerala de pandemie succesvol aanpakte.

Ode aan Dirk Van Duppen

Ook een gepensioneerd werknemer bij de VN-Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) komt aan bod en verder een twintigtal Belgen, waarvan één een anoniem ambtenaar is op het Ministerie van Volksgezondheid. Een aantal van hen zijn in Vlaanderen niet zo bekend, maar er zitten ook heel wat Vlaamse stemmen tussen zoals filosoof Paul Verhaeghe en Johan Hoebeke, medeauteur van het boek De Supersamenwerker dat hij samen met Dirk Van Duppen schreef. Dit boek is aan hem opgedragen.

Selma Benkhelifa, advocate van de ouders van Mawda, ontrafelt de redenen waarom de lockdown-maatregelen worden gebruikt door de politie als drogreden om nog harder toe te slaan in de volkswijken met een grote migrantenpopulatie. Verder nog zeer boeiende gesprekken met onder meer Jean Ziegler, Paul Verhaeghe, Erik Toussaint van het CADTM, Alfred de Zayas, voormalig VN-vertegenwoordiger voor de mensenrechten en Frans activist Maxime Vivas. Hij ontmaskert Reporters Without Borders met enkele niet erg verrassende maar toch verontrustende details over de echte handel en wandel van de oprichters van deze organisatie.

Veertig gesprekken, teveel om op te noemen. Ik pikte er slechts enkelen uit, zoals voormalig president van Ecuador Rafael Correa. Hij beperkt zijn analyse niet tot zijn eigen land, maar praat ook over Uruguay, Paraguay, Brazilië, Bolivia, de Caraïben en Chili – één van de meest ongelijke landen ter wereld.

Deze boeken werden voltooid voor de vaccins er waren. Daarover zegt Michel Collon niet zoveel, maar wat hij zegt blijkt wel te kloppen (zie de video met Johan Hoebeke onder deze recensie). Voor Big Pharma is de coronapandemie business as usual. Hun research wordt grotendeels gesubsidieerd door de overheid, en toch staan zij ongegeneerd klaar om auteursrechten op te eisen. Beschermt Big Pharma ons? De vraag stellen is ze beantwoorden.

De auteur beperkt zich niet tot analyse. Het eerste boek sluit af met een hoofdstuk ‘Une solution était possible’ (een oplossing was mogelijk) waarin de auteur een scenario uitschrijft, zoals het wel degelijk had gekund.

Michel Collon en Investig’Action hebben heel wat volgers in Frankrijk, waar hij in niet-pandemietijden veel lezingen geeft en boeken verkoopt. Er staat dan ook veel informatie in zijn boeken over Frankrijk. Die informatie is echter zeer relevant voor een Vlaams publiek, omdat wat nu in Frankrijk gebeurt een voorafspiegeling is van wat de rechtse krachten in de Vlaamse regering van plan zijn. President Macron wil komaf maken met de welvaartsstaat en organiseert de omvorming van zijn land tot een politiestaat (zie onder meer zijn recente poging om het filmen van politieacties te verbieden met zware straffen). Er staan in de huidige Vlaamse regering meerdere ministers oogluikend toe te kijken op wat bij onze zuidelijke buur gebeurt. Ook daarom zijn dit twee zeer lezenswaardige boeken.

 

Alle boeken van Investig’action verschijnen in verzorgde druk en lay-out. Het dubbelboek Planéte malade wordt aangeboden in een mooie boxset. Je kan je hier inschrijven voor de nieuwsbrief van de website Investig’action. Het team wordt volledig gefinancierd met individuele schenkingen en de verkoop van boeken (ook van andere auteurs) en video’s. Michel Collon geeft in niet-pandemie-tijden veel lezingen in Franstalig België, Frankrijk en Zwitserland, maar is ook beschikbaar voor lezingen in het Nederlands.

Een aantal van de boeken van Investig’action zijn verschenen in Nederlandstalige versie, zoals De 7 zonden van Hugo Chávez. Tevens heeft zijn bookshop Franstalige vertalingen van boeken van Dirk Van Duppen en Johan Hoebeke, van Ludo De Witte en van Manufacturing Consent van Edward Herman en Noam Chomsky, nog steeds hét standaardwerk om de werking van de moderne massamedia te doorgronden. Wie wil reageren of wil deelnemen aan het debat over onze maatschappij post-covid kan Michel contacteren op le-grand-debat-covid@investigaction.net.

 

Planète Malade I. Enquête. Investig’action.net, Bruxelles, 2020. 430 pp. Planète Malade II. Entretiens. Investig’action.net. Bruxelles, 2020. 393 pp. ISBN 978 2 930827 35 3 (beide boeken worden samen verkocht voor 25 euro).

Gesprek van Michel Collon met Johan Hoebeke, medeauteur samen met Dirk Van Duppen van De Supersamenwerker (YouTube 1:00, Franstalig):