Terwijl president Biden zich beklaagt over Russische inmenging in verkiezingen in de VS zet VS-ambassadeur Lisa Kenna in zijn naam haar inspanningen verder om de erkenning van de verkiezingsoverwinning van Pedro Castillo in Peru zo lang mogelijk uit te stellen, met als ultieme doel rechtse verliezer Keiko Fujimori alsnog ‘verkozen’ te krijgen.

Dat links kandidaat Pedro Castillo met slechts 13,41 procent van de uitgebrachte stemmen in de eerste ronde van 11 april 2021 voldoende stemmen behaalde om als sterkste kandidaat door te dringen naar de tweede stemronde was voor vriend en vijand een verrassing. Tijdens de verkiezingscampagne werd hij in de peilingen nog als kansloos gezien. Minder verrassend was dat rechts tegenkandidate Keiko Fujimori[1] met 11,34 procent eveneens door kon gaan naar de tweede stemronde op 6 juni.

Beide kandidaten hebben deze kans gekregen omdat aan linker- en rechterzijde samen 18 kandidaten deelnamen aan de eerste ronde. Geen enkele van deze kandidaten werd als een kanshebber gezien. Tien van de 18 kandidaten behaalden meer dan 5 procent. Deze versplinterde uitslag maakte het mogelijk dat twee kandidaten die samen slechts 24,75 procent behaalden, amper een kwart van de opgedaagde kiezers, konden doorgaan naar de tweede ronde.

Tijdens die tweede ronde op 6 juni kwamen 74,57 procent van de geregistreerde kiezers opdagen, bijna 5 procent meer dan tijdens de eerste ronde op 11 april. Pedro Castillo behaalde uiteindelijk nipt 50,13 procent, amper 44.240 stemmen meer dan tegenstander Keiko Fujimori.

Alle buitenlandse waarnemers erkennen de eerlijkheid van de stembusgang en het correcte verloop van de tellingen. Toch heeft de nationale overheidscommissie voor de verkiezingen (Jurado Nacional de Elecciones, JNE) bijna drie weken later nog steeds de uitslag niet officieel bevestigd.

Electoral lawfare, made in USA

Daar is slechts één reden voor. Keiko Fujimori blijft met de regelmaat van de klok klachten indienen voor beweerde electorale fraude, waarvan ze de volledige behandeling eist door de JNE. De teller staat op meer dan 130 klachten voor 800 geclaimde gevallen van fraude.

Daarvoor heeft ze een team van juristen ter beschikking en onbeperkte financiële middelen. In de hoofdstad Lima alleen werkt een team van 30 juristen de klok rond om de resultaten in vraag te stellen. Die juristen waren reeds door haar aangeworven voor de eerste ronde en hebben de bedoeling de eedaflegging van Castillo zo lang mogelijk uit te stellen en het resultaat aan te vechten in de rechtbanken.

Voor deze hetze krijgt Fujimori de openlijke steun van VS-ambassadeur Lisa Kenna. Zij is voormalig adviseur van Trumps minister van Buitenlandse Zaken Mike Pompeo, werkte eerder voor de buitenlandse inlichtingendienst CIA en was hoge ambtenaar van Buitenlandse Zaken in Irak.

Via Peruviaans advocaat Fernando Rospigliosi staat het team van Fujimori in dagelijks contact met de VS-ambassade, waar ze advies krijgen over de te volgen strategie. Voor dit alles krijgen ze de verzekering dat de VS deze rechtszaken naar de buitenwereld zal verdedigen als ‘’bescherming van de democratische rechtsgang’.

De tijden dat de VS zich konden permitteren een democratische verkiezing die hen niet beviel gewoon te verhinderen door het land binnen te vallen zijn al lang voorbij. Ook openlijke steun aan militaire staatsgrepen is moeilijk geworden – hoewel het in Honduras nog lukte in 2009, na de spectaculaire mislukking in Venezuela in 2001.

De staatsgreep van 2019 in Bolivia was een mengvorm van oude tactieken en nieuwe methodes: met druk van het leger werd een ‘juridisch’ proces in gang gezet dat echter slechts een jaar lang stand wist te houden.

In Peru valt het gevaar voor een militaire staatsgreep niet uit te sluiten, maar de VS mikken toch vooral op de nieuwe methode van ‘lawfare’, het manipuleren van de verkiezingen en het politieke proces door middel van rechtszaken met medewerking van collaborerende rechters – waarvan er in Peru voldoende voorradig zijn.

Het is een methodiek die haar efficiëntie reeds heeft bewezen in Paraguay, waar president Fernando Lugo werd afgezet door het parlement op basis van beweerde grondwettelijke overtredingen. Deze strategie was meest succesvol in Brazilië. Ondertussen zijn voldoende gegevens openbaar gemaakt die aantonen dat de VS rechtstreeks een hand had in de processen tegen Lula da Silva, om te verhinderen dat hij zou deelnemen aan de presidentsverkiezingen in 2018.

Militaire staatsgreep is niet onmogelijk

Peru heeft in vergelijking met andere Latijns-Amerikaanse landen relatief weinig militaire staatsgrepen gekend, in 1962, 1968 en 1975. Alleen die van 1968 was een staatsgreep tegen een verkozen president, die van 1962 en 1975 waren interne machtsgrepen van militairen tegen andere militairen. Alle drie operaties hadden wel de volledige steun van de VS met elkaar gemeen.

In 1992 pleegde president Alberto Fujimori tijdens het tweede jaar van zijn eerste verkozen mandaat een ‘burgerlijke staatsgreep’. Met goedkeuring van de legertop kondigde hij de noodtoestand af, ontbond het parlement, hief de grondwet op en zuiverde het gerechtelijk apparaat van alle rechters en magistraten die hem niet loyaal waren. Geen enkele van deze beslissingen had een wettelijke basis. Hierop volgde 8 jaar autoritair bewind waarbij naar schatting meer dan 3.000 politieke tegenstanders werden vermoord.

Voor het ogenblik zit Fujimori een levenslange straf uit voor zijn terreurbewind tijdens deze staatsgreep en voor meerdere omkoopschandalen. Een van de eerste programmapunten voor Keiko Fujimori als president is dan ook een gratieverlening aan haar vader.

Ze kan dan tevens de rechtszaak tegen haarzelf voor corruptie laten annuleren, waarvoor ze anders zelf tot 30 jaar gevangenisstraf riskeert. De poging om het resultaat van 2021 aan te vechten is voor haar dus niet alleen politiek belangrijk, het gaat over haar persoonlijke toekomst.

De VS zouden nooit dulden dat een links tegenkandidaat doet wat Fujimori nu doet. Er moet ook niet aan worden getwijfeld dat onze media vol zouden staan van verontwaardiging wanneer links kandidaat Castillo als verliezer op deze manier de resultaten zou hebben aangevochten. De huidige gang van zaken is daarentegen non-nieuws.

Of haar poging alsnog zal lukken blijft twijfelachtig. Nog geen enkele van de klachten die al werden behandeld hebben tot wijziging van de uitslag geleid. Ze werden telkens verworpen bij gebrek aan bewijzen en/of bewijzen dat de stembusgang en de tellingen in de betrokken kiesbureaus correct zijn verlopen. De strategie die de VS haar aanraadt is die van de uitputting.

Door de eedaflegging van Pedro Castillo telkens weer uit te stellen – normaal gezien moet die doorgaan op 28 juli, op de nationale feestdag van de onafhankelijkheid – hoopt zij voldoende politieke instabiliteit te creëren om nieuwe verkiezingen te eisen. Ook een militaire staatsgreep ‘om de orde te herstellen’ mag niet worden uitgesloten.

Het hoeft geen betoog dat de VS nooit zouden dulden dat een links tegenkandidaat zou doen wat Fujimori nu doet. Er moet ook niet aan worden getwijfeld dat onze media vol zouden staan van verontwaardiging als links kandidaat Castillo op deze manier de resultaten zou hebben aangevochten als hij de verliezer was geweest. De huidige gang van zaken is daarentegen non-nieuws.

Pedro Castillo komt nauwelijks correct aan bod in de commerciële media van Peru. Desondanks domineren zijn kiezers de straat, met dagelijkse betogingen en meetings. De manier waarop rechtse boegbeelden als auteur Mario Vargas Llosa de plattelandsbevolking stigmatiseren omdat ze voor Castillo hebben gestemd is zelfs voor Peru van een ongezien laag niveau.

De strijd is verre van gestreden

Zelfs als Castillo de eed kan afleggen op 28 juni is de strijd verre van gestreden. Hij heeft geen meerderheid in het parlement. Hij heeft vooral gewonnen omdat zijn kiezers in geen geval Fujimori wilden. Hij werd verkozen met de helft van de stemmen. Peru blijft met andere woorden een zeer verdeeld land.

Als president zal Castillo tevens moeten opboksen tegen vijandige media, tegen een overheidsapparaat, justitie en leger die grotendeels achter Fujimori staan (al was het maar omdat ze zelf vrezen voor corruptieprocessen).

De kiezers van Fujimori in de tweede ronde hebben echter evenmin met volle overtuiging voor haar gestemd. Ze haalde in de eerste ronde amper 11,34 procent. Ook voor hen was een keuze ‘in geen geval die andere’.

Castillo heeft al bij al een nog zeer vaag links imago, mist ervaring, zegt ondoordachte dingen tijdens zijn toespraken en is op ethisch vlak zeer conservatief, maar met hem als president krijgt Peru in ieder geval een kans om te breken met de huidige semi-feodale maatschappelijke orde.

Het worden nog zeer spannende dagen voor Peru.

Note:

[1] De grootouders van Keiko Fujimori, dochter van president Alberto Fujimori (1990-2000), emigreerden uit Japan in de jaren 1930.