Journalist en auteur Vijay Prashad was een van de gegeerde sprekers op Manifiesta, het jaarlijks zomerfestival van de PVDA, dat dit jaar niet in Bredene doorging maar in Oostende. DeWereldMorgen sprak met hem op 10 september, de dag voor het festival en maakte hem tussendoor wegwijs in de koloniale geschiedenis van de ‘koningin der badsteden’, ooit het favoriete vakantieoord van Leopold II.
We spreken af in de lobby van het hotel Royal Astrid, een wansmakelijk ‘modern’ gedrocht dat ergens in de jaren 1960-1970 in de plaats kwam van een historisch gebouw dat niet de praktische luxe kon garanderen die het huidige hotel zonder de minste twijfel te bieden heeft. Koningin Astrid was de echtgenote van Koning Leopold III, die in 1935 op 30-jarige leeftijd omkwam bij een auto-ongeluk.
Na een korte uitleg waarom Leopold III de zoon noch de kleinzoon is van zijn illustere voorvader Leopold II en wat koloniale weetjes over de stad Oostende1 gaan we voor ons gesprek naar het café van het cultuurcentrum De Kaap, vlakbij op de zeedijk, een om meerdere redenen gepaste locatie voor een ontmoeting met Vijay Prashad.
Dat café ligt op de majestueuze Koninklijk Promenade aan de zeedijk vlak naast het standbeeld ter ere van Leopold II, rechts geflankeerd door de vissers van Oostende, dankbaar dat de Koning van hun vissersdorpje een grote stad – nog steeds de enige stad aan de Belgische kust – heeft gemaakt.
Links een netjes in militair uniform geklede ‘pionier’ die Leopold II heeft geholpen om de inboorlingen te bevrijden van de Arabische slavernij. Hij wordt omringd door zwarte mannen, vrouwen en een kind die allen naakt zijn. Zelfs in de puriteinste tijden was het blijkbaar OK om niet-witte mensen naakt af te beelden…
Belgisch eerste minister August Beernaert van 1884 tot 1894 werd in Oostende geboren. Hij zorgde er voor dat de Belgische staat omstreeks 1899 twee enorme leningen gaf aan Leopold II – voor een bedrag groter dan de leningen die Leopold II zelf aanging – voor de ‘aankoop’ van zijn Congo Vrijstaat. Het is een mythe die nog steeds stand houdt, namelijk dat België pas zou betrokken zijn geraakt bij de kolonisering van Congo in 1905. Niet dus.
Leopold II, Lumumba, Rwagasore, Oostende …
Dat laatste wist Vijay Prashad – net als de meeste Belgen – niet. Waar hij daarentegen wel alles over weet is de directe verantwoordelijkheid van België voor de moord op Patrice Lumumba, de eerste democratisch verkozen leider van het onafhankelijke Congo. Hij heeft immers de Engelse vertaling van De Moord op Lumumba door Ludo De Witte van 1999 gelezen2.
Wanner hij dit boek vermeldt, vertel ik hem dat Ludo net een nieuw boek uit heeft over de moord op Louis Rwagasore in Burundi (zie de recensie). Lumumba was in 1961 immers niet de enige democratisch verkozen leider die in opdracht van de Belgische kolonisator werd vermoord. “Dat vraagt om een vertaling” is Vijay’s onmiddellijke reactie.
Zo zitten we meteen bij de onderwerpen waar Vijay Prashad reeds jaren over schrijft in zijn ontelbare artikels en boeken: kolonialisme, dekolonisering, imperialisme in al zijn vormen, waaronder het huidige door de VS. Zijn laatste boek Washington Bullets gaat hier over, net vertaald als Imperialisme voor Beginners.
…
“Ik heb van in mijn jeugd interesse gehad om te reizen, om mensen te leren kennen, om hun eigen verhaal te horen in hun eigen woorden. Mijn politiek ontwaken situeer ik rond 1982, toen ik las over de slachtingen van Sabra en Shatila3. Mijn eerste paper voor het schoolkrantje ging daar over. En in 1983 was er de VS-invasie in Grenada.”
“Dit is wat ik nog altijd doe. Ik vertel verhalen over wat ik zie, wat ik verneem, waar ik me dan verder over informeer. Mijn grote voorbeelden waren Eduardo Galeano en Ryszard Kapuściński 4. Die schreven geen droge politieke analyses, zij vertelden verhalen over en door mensen.”
“Ik wil mensen met mijn verhalen boeien en hen zo bewust maken van hoe de wereld in elkaar zet, door hun verhalen voor zichzelf te laten spreken. Ik vind de meeste linkse analyses trouwens droog, saai en oervervelend om lezen. Je moet mensen aanspreken ‘by telling them stories, true stories’.”
“Vandaag moeten we vooral de jonge mensen bereiken. Daarom reis ik voortdurend heel de wereld rond. Ik schrijf reeds dertig jaar voor (het Indiaas tijdschrift) Frontline als buitenlands correspondent. Waar ik achter ga zijn al die verhalen die niet aan bod komen in de mainstream.”
Het andere verhaal
“Wat is er onder meer aan de hand met Total en Exxon in het noorden van Mozambique voor het ogenblik? Waarom heeft president Emmanuel Macron aan Rwanda gevraagd om hun troepen daar te sturen om tussenbeide te komen? Rwanda? Net daar in die regio zitten Total en Exxon op de grootste reserves aan aardgas van de hele Afrikaanse oostkust? Dat wil ik uitzoeken. Daar schrijf ik over.”
“Door veel te reizen en me overal goed te informeren heb ik veel dingen reeds gezien lang voor ze in het nieuws raken. Zo kon ik Hugo Chávez ontmoeten en met hem spreken in 1995, toen hij pas uit de gevangenis kwam, vier jaar voor hij voor het eerst werd verkozen en de rest van de wereld voor het eerst over hem hoorde.”
“Voor Imperialisme voor beginners heb ik tientallen voormalige CIA-agenten gesproken. Die wilden hun verhaal vertellen, onder meer, om voor zichzelf hun rol in de geschiedenis te zuiveren. Er zijn weliswaar altijd taboes, dingen waar ze het liever niet over hebben.”
“Meerdere CIA-agenten en leden van de Britse MI6 raadden me bijvoorbeeld af om de moord op VS-ambassadeur Dubs5 in Afghanistan te onderzoeken. ‘Don’t go there’, was hun boodschap. Ja, dat zet bij mij de antennes recht! Als ik iets dergelijks hoor, ga ik er uiteraard achter.”
“Ik beweer nooit ‘de waarheid’ te vertellen. Die bestaat niet. Alles, letterlijk alles wat je leest, hoort, ziet is een interpretatie, ook wat wij schrijven. Wij, dat zijn een groot aantal correspondenten over heel de wereld die schrijven en reporteren. Hun artikels verzamelen wij in Globetrotter, een persagentschap dat zijn publicaties aanbiedt aan honderden media wereldwijd en aan de abonnees op onze nieuwsbrief.”
“Volgens mij moeten alternatieve media zich volledig focussen op wat ik de drie vormen van apartheid noem:
- de medische apartheid, die zich nu uit door de vaccindiscriminatie van de niet-westerse wereld en de onwil om de vaccintechnologie vrij te geven;
- de apartheid van toegang tot voedsel en onderwijs;
- de financiële apartheid, die maakt dat reeds rijke landen als ‘betrouwbare investeerders’ leningen aan zeer lage rente krijgen, zoveel ze maar willen, terwijl arme landen voor elke kleine lening zeer hoge rentes moeten betalen, waardoor hun situatie nog verergerd.”
LV: Die financiële apartheid speelt ook hier. Arme mensen krijgen geen leningen voor een hypotheek, lagere middenklasse betaalt veel meer dan rijke burgers. Er is met andere woorden ook een ‘Zuiden’ in het Noorden …
“Volledig mee eens! Daar moeten we over schrijven. Daar moeten we mensen bewust van maken. Verandering begint met bewustwording, met informatie. Ik doe dat met mijn verhalen, my stories. Het doet me plezier dat ook in België alternatieve media actief zijn om die boodschap hier te verspreiden. Er zijn nog zoveel verhalen te vertellen.”
Kort na ons gesprek nam Vijay Prashad vanuit zijn kamer in Hotel Royal Astrid deel aan Give The People What They Want, een wekelijkse nieuwsverslag, met updates over 9/11, Brazilië, Venezuela, over de andere 9/11 van Chili 1973 en over Afghanistan. Op 4:30 refereert hij naar zijn bezoek aan het standbeeld van Leopold II (30’40”, Engels gesproken):
Notes:
1 Met dank aan het hoofdstuk Oostende (p.129-139 ) in ‘Het dekoloniseringsparcours – Wandelen langs Congolees erfgoed in België. EPO , 2019 (250 pp, ISBN 978 9462 6717 99), van de onvolprezen Lucas Catherine, de ideale gids door België voor de dekoloniale toerist (zie de recensie).
2 Ludo De Witte. De Moord op Lumumba – Kroniek van een aangekondigde dood. Kritak, 1999 (heruitgave met een nieuwe inleiding, 2020), 366 pp. ISBN 978 9401 4714 66. Vertaald als The Assassination of Lumumba, Verso, 2002, 224 pp. ISBN 978 1859 8441 06.
3 Van 16 tot 18 september 1982 slachtten 150 extremistische christelijke fundamentalisten in de Palestijnse vluchtelingenkampen Sabra en Shatila in een buitenwijk van de Libanese hoofdstad Beiroet naar schatting 3500 vluchtelingen af. Het Israëlisch leger, dat toen Beiroet en een groot deel van Libanon bezette, weigerde tussenbeide te komen en keek toe terwijl de slachtingen drie dagen lang doorgingen.
4 Uruguayaans schrijver-journalist Eduardo Galeano (1940-2015), zijn meest bekende boek is De aderlating van een continent (1971, Nederlandse vertaling 1976) – een alternatieve geschiedenis van de volkeren van Latijns-Amerika die het Spaanse imperialisme weergeeft voor wat het echt was. Pools schrijver-journalist Ryszard Kapuściński (1932-2007) schreef talrijke reisverhalen, waarvan meerdere in het Nederlands werden vertaald.
5 Adolph Dubs (1920-1979) was VS-ambassadeur in Kaboel, Afghanistan, sinds mei 1978. Op 14 februari 1979 werd hij voor de ogen van de Afghaanse politie ontvoerd. De Afghaanse regering besliste het hotel waar hij gevangen werd gehouden te bestormen. Dubs werd daarop door zijn ontvoerders geëxecuteerd, waarop ze zelf bij hun gevangenneming allen onmiddellijk werden doodgeschoten. De moord werd gepleegd een maand na de linkse staatsgreep tegen het oude semi-feodale regime, een jaar voor de invasie door de Sovjet-Unie, als reactie op de toenemende aanvallen van extremistische moedjaheddin, de voorlopers van de Taliban, die zoals later bleek gefinancierd en getraind werden door de VS en Groot-Brittannië. De officiële VS-versie is dat Dubs het slachtoffer werd van Afghaans en Sovjet-knoeiwerk, maar in werkelijkheid werd de zaak nooit uitgeklaard.