Huisarts Eric Boydens werd zelf ooit geveld door burn-out. Hij ging zich specialiseren in de behandeling van deze ziekte. Zijn besluit: burn-out is géén individueel medisch probleem maar het onvermijdelijk gevolg van het neoliberale EGO-systeem. ‘Welkom in mijn boomgaard-Welkom in de droomgaard’ is zijn uitnodiging om samen tegen dit systeem in beweging te komen.

In zijn voorwoord geeft Hans Claus, werker met gedetineerden, al aan waar dit boek over gaat: zoeken naar zin en richting vergt kleuren buiten de lijntjes. Verontwaardiging is de energie, de zoektocht naar een ander maatschappelijk bestel de doelstelling.

Eric Boydens is in februari 2019 nog geen maand met pensioen als huisarts wanneer hij besluit zijn ervaring met burn-out te boek te stellen. Ervaring mag je hier dubbel verstaan: ervaring met het behandelen van zijn patiënten, waaronder andere huisartsen, geveld door burnout én persoonlijke ervaring met diezelfde ziekte.

Burnout, geen ziekte, symptoom van een zieke maatschappij

Nu ja, ‘ziekte’. Burnout is geen ziekte, het is een gevolg, de consequentie van de alsmaar versnellende ratrace, de wedstrijd die je niet kan winnen. Zelfs als je (onterecht) denkt te winnen ben je nog altijd maar van één ding zeker: de ratrace winnen bewijst alleen maar dat je zelf een rat bent.

Zowat iedereen die er ooit door werd geteisterd kent het gevoel, zelftwijfel. Waarom overkomt mij dit? Ik was toch goed bezig, ik ben toch gezond, ik kan het aan, ik heb al zoveel bewezen, ik ben fit, altijd de alfa van de groep, de trekker, de zelfzekere en vooral, ik hoef niet naar de dokter. Waarom ben ik dan toch zo moe, zo futloos, heeft het allemaal nog zin, nog betekenis?

Nooit in de bekende geschiedenis van de mensheid werd fysieke gezondheid zo goed gegarandeerd. In de derdewereldlanden waar zowat alle indicatoren veel slechter staan is burnout – net als zelfmoord – een bijna onbekend fenomeen.

Niet zo in de zogenaamd ‘ontwikkelde’ wereld. We zijn hier ongelukkiger dan ooit (en neen, dit is géén pleidooi voor een of andere romantische onderontwikkeling, een terugkeer naar iets dat nooit geweest is).

Het besluit is onvermijdelijk: dit is geen individueel probleem, dit is een maatschappelijke ziekte. Als de maatschappij een persoon was zat die al lang in de psychiatrie. Uit dat eerste besluit volgt het tweede: burnout oplossen kan alleen met een radicale omvorming van het maatschappelijk bestel.

Artsen met burnout

Eric Boydens ging zich na zijn burnout specialiseren in de zorg voor collega-huisartsen. Het is een bekend fenomeen in de gezondheidszorgsector van huisarts, tandarts over psychiater tot chirurg.

Medici zijn barslechte patiënten, overschatten zichzelf en weigeren de hulp die ze de eigen patiënten adviseren. En altijd die druk om perfect te zijn, om hét antwoord te kennen of tenminste, om te doen alsof.

Artsen worden gepusht om alleen acute geneeskunde te bedrijven, symptomen aan te pakken en verder niet op zoek te gaan naar oorzaken. En zo leidt behandelen van de ene burnout-patiënt na de andere tot een eigen burnout. Burnout, een ‘besmettelijke’ ziekte.

In plaats van een met statistieken, diagrammen en cijfers doorwrochte wetenschappelijke analyse over burnout te schrijven, ging Boydens verhalen verzamelen. Na zijn pensioen werd hij hof-arts – met kleine h. Van de boomgaard in zijn tuin maakte hij een ‘droomgaard’ waar mensen terecht kunnen om samen in dialoog te gaan. In de natuurlijke omgeving van zijn ‘hof’ biedt hij broodnodige rust.

Het gaat hem niet zomaar over burnout alleen. Stress, overspanning, vermoeidheid, depressie – zet hier overal ‘chronisch’ voor – en de ultieme consequentie: zelfmoordgedachten of erger.

Helemaal nieuw is het engagement van hof-arts Boydens niet. Hij is reeds actief bij Doctors4Doctors vzw, een organisatie die sinds 2014 ijvert voor het welzijn van collega-artsen. Deze organisatie pleit ondermeer voor een vernieuwing van de Eed van Hippocrates, de ethische basiscode van alle medici.

Die eed is inderdaad aan een update toe. Hippocrates (wat ironisch genoeg ‘paardentemmer’ betekent) was een Griekse arts in de 4de eeuw BC die als eerste inzag dat ziektes natuurlijke in plaats van bovennatuurlijke, magische, goddelijke of geestelijke oorzaken hebben. Zijn inzicht klopt nog steeds, maar het begrip ‘natuurlijke oorzaken’ moet echter dringend herbekeken worden.

Vier seizoenen

In zijn boek besteedt Boydens tevens aandacht aan de Verklaring van 30 november 2019, een eerlijke aanzet om samen na te denken over een ander maatschappelijk model, dat ten dienste staat van mens en natuur, waar onderwijs, zorg, mobiliteit, cultuur, fiscaliteit, communicatie, energie, landbouw en justitie ‘uit de greep van de vrije markt wordt gehouden’ en waar de begrippen ‘werk’, ‘productiviteit’ en ‘vooruitgang’ een nieuwe, totaal andere definitie krijgen. Opgesteld in pre-covid-tijden maar nog volledig accuraat.

In vier hoofdstukken, genaamd naar de vier seizoenen, vertelt Boydens zijn verhaal, laat anderen aan het woord, citeert wijze woorden van andere denkers. Zo verlaat hij de veilige cocon van de klassieke medische aanpak. Het is een illusie dat je elk probleem, elk symptoom kan opdelen en met een aparte medische ‘discipline’ oplossen. Alles is met alles verbonden.

Boydens geeft zijn mening zonder die op te dringen met een of ander dogmatisch jargon. Klimaatspijbelaars zijn voor hem moedige jongeren die tot voorbeeld strekken. Zij hebben gelijk. Klimaat, aarde, natuur, gezondheid, zingeving, nogmaals: alles is met alles verbonden.

In eigen beheer uitgegeven boeken hoeven niet slordig of lelijk te zijn, dat toont Welkom in mijn boomgaard. Met een zeer verzorgde omslag, mooie lay-out, foto’s, verhalen en terzake doende verwijzingen naar rapporten en statistieken biedt dit boek enkele uren aangenaam leesgenot.

Tussendoor stof tot nadenken met citaten van filosoof Pascal Chabot, Plato, theologe Dorothé Sölle, schrijver Eckhart Tolle, betreurde collega Dirk Van Duppen, natuurbeschermer John Muir, dichteres Rachel Holstead en Albert Schweitzer.

En hier en daar een vleugje humor, zoals zijn doktersbriefje dat ‘deelname aan een betoging’ voorschrijft als remedie tegen de ‘ziekte van Moeder Aarde’.

Je kan dit boek beetje per beetje lezen of in één keer uit naar eigen voorkeur, en, je kan er altijd naar teruggrijpen. Eentje om suggestief ’toevallig’ te laten rondslingeren voor bezoekers.

 

Eric Boydens. Welkom in mijn boomgaard – Welkom in de droomgaard, in eigen beheer uitgegeven, 2021, 113 pp. ISBN 978 9464 3327 6 6

Je kan het boek hier bestellen aan 24,95 euro en 3 euro verzendkosten en door zijn website ericboydens.be browsen.