Hoe democratisch is verkiezingssysteem van VS?

President Biden heeft nog een lange lijst plannen. Een hervorming van het kiessysteem is er niet bij. Foto: Gaga Skidmore/CC BY-SA 2:0

FacebooktwitterFacebooktwitter

Op dinsdag 8 november 2022 kunnen de VS-kiezers hun leden van het federale Huis van Afgevaardigden en één derde van de Senaat kiezen. Dat mogen ze om de twee jaar doen voor het Huis. Senatoren worden om de zes jaar herverkozen, de president om de vier jaar. Het maakt dat politici in de VS in permanente verkiezingsmodus zijn. Garandeert dat systeem de democratische rechten van al zijn burgers? Dit is een ‘beknopt’ overzicht.

Wie het politieke systeem en het verkiezingsstelsel van de VS wil doorgronden moet zich een aantal basisconcepten eigen maken. Dit is een vrij lange analyse, maar desondanks nog veel te kort om alle kenmerken van dat systeem te bespreken. In de praktijk delen slechts twee politieke partijen de macht met elkaar, tenminste op federaal niveau en op niveau van de 50 deelstaten.

Voor de counties1, districten en gemeentes ligt dat wat anders, daar bestaan wel enkele andere lokale partijen (die af en toe ook eens een eenzame zetel halen in de deelstaatparlementen). In veel staten worden ook rechters en politiehoofden verkozen door de burgers en er  worden op dezelfde dag nog verkiezingen gehouden voor elk Congres (Huis en Senaat) van de 50 deelstaten afzonderlijk.

Verkiezingen worden in de VS op werkdagen gehouden, nooit tijdens het weekend of tijdens feestdagen. Bovendien blijven de stembureaus nooit laat open, zodat gaan stemmen voor werkende mensen en/of met schoolgaande kinderen altijd problematisch is.

Niet verplicht stemmen op weekdagen

Stemmen is niet verplicht. Je krijgt ook geen stemoproepingsbrief in de bus zoals hier. Je kan bij je wijk, district, gemeente wel vernemen waar jouw kiesbureau zich bevindt. In de VS bestaan identiteitskaarten niet.

California Driver License (sample)

Je identificeert je met een rijbewijs, een lidkaart van een erkende bibliotheek, een kredietkaart, eender wat. Of je identificatie wordt erkend hangt af van het personeel van je stembureau.

Je bent ook nooit helemaal zeker of je wel op de kiezerslijst staat in het stembureau waar je je aandient. Als je je vergist hebt kan het aanwezige personeel van het stembureau je niet zeggen waar je wél op de lijsten staat. Je weet dan ook niet zeker of je wel op een lijst staat en niet om een of andere redenen van alle kiezerslijsten geschrapt bent.

In de meeste landen ter wereld verschijnt je naam vanzelf op de kiezerslijsten, op je 18de verjaardag. Bij je geboorte word je ingeschreven in het bevolkingsregister, dat automatisch dient als basis voor de kiezerslijsten.

Als je zeker wil zijn dat je naar een stembureau in je buurt mag, moet je je hier wel inschrijven op je nieuwe adres in de gemeente waar je gaat wonen. Wie van Leuven naar Antwerpen verhuist zonder die verandering aan te geven krijgt een stemoproepingsbrief naar zijn/haar adres in Leuven om naar een stembureau in Leuven te gaan. Op verhuizen zit hoogstens ongeveer vier weken vertraging. Wie net voor de verkiezingen verhuist riskeert dus wel naar zijn oude thuisadres te moeten om te kunnen stemmen. De kiezers kunnen in dit systeem in ieder geval altijd gaan stemmen.

In de VS bestaat wel een bevolkingsregister, waarbij elk persoon een persoonlijk SSN (social security number) krijgt, maar dit register is niet verbonden met de kiezerslijsten. Je moet je als burger zelf gaan registreren als kiezer.

Elke deelstaat heeft zijn eigen regels

Elke deelstaat heeft daarvoor eigen regels. In de ene staat hoef je het maar eenmaal in je leven te doen, in andere om de twee jaar. In nog andere sturen ze om de zoveel jaren een vraag of je op de kiezerslijsten wil blijven. Geen antwoord geven binnen een bepaalde tijd betekent schrapping. Dan zijn er ook nog staten die je van de lijst schrappen wanneer je éénmaal niet bent gaan kiezen.

In 2019 liet leidend ambtenaar Brian Kemp tienduizenden zwarte personen van de kieslijsten schrappen en won nipt de verkiezingen van de staat Georgia waar hij zelf kandidaat voor was. De kieswet laat toe dat ambtenaren verkiezingen controleren waar ze zelf kandidaat voor zijn.Foto: US National Guard/CC BY-SA 2:0

Je moet zelf uit eigen initiatief naar een registratiebureau gaan. Waar dat zich bevindt zoek je zelf uit. Wie van een staat met eenmalige registratie verhuist naar een staat met tijdelijke registratie moet zich opnieuw inschrijven. De betrokken staat laat je dat niet weten. Dat is immers je eigen verantwoordelijkheid als burger.

De staatssecretaris van elke deelstaat (dit is geen vice-minister zoals bij ons) is de verkozen (!) ambtenaar die toeziet op het correcte verloop van elke verkiezing. Hij/zij controleert de correctheid van de kiezerslijsten. Staan er geen overleden personen meer op of mensen die verhuisd zijn? Staan er personen op die hun stemrecht hebben verloren (tijdelijk of definitief) na een gerechtelijke veroordeling?

Het lijkt allemaal vrij neutraal. De burger heeft de eigen verantwoordelijkheid om er voor te zorgen dat hij/zij aan de verkiezingen kan deelnemen. Iedereen gelijk voor de wet. De overheid heeft een louter toezichthoudende functie.

Niets is minder waar. Een hint hierboven is reeds dat de ambtenaar die de kieslijsten controleert een verkozen persoon is, in de VS is dat bijna altijd een Democraat of een Republikein (over die partijen en hun namen, zie verder).

Deze kieslijsten zijn manipuleerbaar

De stembureaus worden ook niet bevolkt door mensen uit de lokale gemeenschap zoals hier die door de gemeente worden gekozen uit het bevolkingsregister. Het zijn personen die aangeduid worden door de partij die lokaal of op deelstaatniveau aan de macht is.

Bron: Pixabay

Met andere woorden, als jij in een kiesdistrict woont waar gewoonlijk 35% voor de Democraten stemt, maar door het Angelsaksische systeem van één zitje per kiesdistrict volledig door Republikeinen wordt bestuurd, wordt je stembusgang volledig gecontroleerd door Republikeinse partijleden. Dat gebeurt niet stiekem, maar openlijk.

In steden met zwarte getto’s is het zo niet ongewoon om in een stembureau waar veel African-Americans gaan kiezen enkel en alleen witte Amerikanen als personeel in het kiesbureau te zien. De staatssecretaris of zijn lokale collega’s bepaalt ook het aantal en de plaats van de kiesbureaus.

Het is een bekende praktijk – van Republikeinen én Democraten – in de plaatsen waar ze de macht hebben om het aantal bureau’s in minderheidswijken laag te houden en het adres regelmatig te veranderen en in welvarende witte wijken veel bureaus te plaatsen steeds op dezelfde plaats.

Dat leidde in 2008 tot de kafkaiaanse berichtgeving dat de zeer lange wachtrijen in zwarte wijken tijdens de eerste verkiezing van Barack Obama een teken van enthousiasme van de kiezers waren. Enthousiast waren die zwarte kiezers zeker, maar lang in de rij staan maken zij daar bij elke verkiezing mee. In witte wijken zie je dat fenomeen van lange wachtrijen niet.

Gebrekkige kennis van je rechten

Er lopen ook geregeld monitors van de heersende partij langs de wachtrijen die verklaren dat kiezers met uitstaande verkeersboetes niet mogen stemmen of dat ze zullen worden verplicht eerst hun boetes te betalen voor ze mogen stemmen.

Stemhokje in Des Moines, Iowa. Foto: Phil Roeder/CC BY-SA 2:0

Dat is niet zo, maar in een land waar het openbaar onderwijs zo slecht is dat heel wat Amerikanen niet eens de deelstaten kunnen opnoemen die aan hun eigen staat grenzen, geloven heel wat mensen dat. Al gaat het maar om enkele procenten die afhaken, in het één-zetel-per-kiesdistrict systeem maakt een paar procent minder het verschil.

Maar goed, dit alles (en nog veel meer) kan je overkomen als je gaat stemmen. Wat daarnaast ook voorkomt – opnieuw veel meer in arme en/of minderheidsbuurten – is dat personen bij het betreden van het kiesbureau moeten vernemen dat ze van de lijsten geschrapt zijn. Waarom, dat moeten ze zelf uitzoeken.

De staatssecretaris waarvan hierboven al sprake doet immers nog meer. Hij (het is bijna altijd een man) kan kiezers van de lijsten schrappen. Staan er geen dubbels op, personen die twee maal ingeschreven zijn, zijn er personen bij die ook in andere staten ingeschreven zijn? Kiezerslijsten waar je je partij en woonplaats kan lezen vragen om manipulatie.

James Brown en Michael Jackson

James Brown en Michael Jackson zijn voor Europeanen de namen van zeer bekende zwarte muzikanten. Dit zijn in de African-American gemeenschappen echter zeer veel voorkomende namen. Gelijkaardige, zelfs gedeeltelijk gelijke namen worden voortdurend geschrapt.

Dezelfde familienamen en voornamen komen bij zwarten veel meer voor dan bij witte Amerikanen. Witte Amerikanen hebben Zweedse, Britse, Duitse, Franse, Nederlandse, Italiaanse, Russische, Poolse, Ierse… familienamen.

Wat dit laatste nog pijnlijker maakt is dat zwarte familienamen zeer dikwijls de oude namen zijn van de slaveneigenaars van hun voorouders. Meer en meer African-Americans reageren daarop door Afrikaanse namen en voornamen aan te nemen. Dat maakt hen even herkenbaar op lijsten, maar de kans om zogezegd dubbel geschrapt te worden wordt wel kleiner.

Republikeinen zijn geobsedeerd door zogezegd frauduleus dubbel stemmen. Uit degelijk onderzoek blijkt dat dit zo goed als onbestaand is. Toch is de kans zeer groot dat een William F. Whiting wordt geschrapt, omdat een andere William G. Whiting in een buurstaat op de lijsten staat. Nog een andere William Whiting wordt echter niet geschrapt, omdat hij in een witte wijk woont.

Duizenden latino’s met namen als Rodriguez worden elk jaar geschrapt, idem met moslims. Koreaans-Amerikanen met familienaam Kim , Chinees-Amerikanen met de naam Chong worden elk jaar geschrapt en moeten zich telkens weer inschrijven – als ze de moeite nog doen. Donald A. Webster wordt geschrapt omdat hij net boven Donald E. Webster op de lijst staat, enzovoort.

Bijna 40 procent van alle Amerikaanse kiesgerechtigde burgers doet nooit de moeite om zich te registreren. Het zal de lezer niet verbazen dat dit voor het merendeel arme Amerikanen zijn. Zij zien het nut van kiezen tussen Democraten en Republikeinen niet in. Alsof je in België alleen voor de kandidaat van de N-VA of Open VLD mag kiezen.

U werd geschrapt van de lijsten

Wie van de kiezerslijsten wordt geschrapt krijgt met de post een nota van de beslissing, waarin de motieven voor de schorsing niet worden gegeven.

In de VS wordt de openbare postbedeling al jaren afgebouwd. Bovendien wonen vooral zwarte en arme Amerikanen in grote appartementsblokken waar de postbedeling te wensen overlaat, en brieven in verkeerde postbussen terecht komen. Zwarte Amerikanen verhuizen ook veel meer, uit sociale noodzaak, omwille van ander werk, de kinderen die naar een andere school moeten…

Een bekende praktijk van Republikeinen én Democraten is die verwittigingsnota in een lay-out te zetten die de indruk van een reclamefoldertje geeft. Een andere praktijk is om de schrapping pas enkele weken voor de verkiezingen uit te voeren, zodat de betrokken kiezers hun nota pas na de verkiezing in de bus krijgen.

Witte kiezers kunnen meestal rekenen op betere overheidsdiensten, hebben vaste adressen en weten de weg wel naar de persoon die een zeldzame eventuele schorsing kan rechtzetten.

Daarna is er echter nog een kans dat je stem toch niet telt. Na de verkiezingen zelf worden alle stembiljetten nog eens gecontroleerd onder de leiding van diezelfde staatssecretaris.

Greg Palast: “Het systeem van registratie van kiezers in de VS is ontworpen om kiezers op een racistische manier te schrappen. Dit was altijd de bedoeling van het systeem”.

Het gaat niet om kleine aantallen. Elk jaar worden in heel de VS ongeveer zes miljoen kiezers van de lijsten geschrapt. Sommige terecht, het overgrote deel niet. Ernstig onderzoek wordt er wel naar gedaan, maar dat haalt nooit de media.

In 2016 werden meer dan 1 miljoen uitgebracht stemmen ongeldig verklaard wegens zogenaamd frauduleus kiezen, toch werd in dat jaar geen enkele kiezer ‘betrapt’ op frauduleus kiezen. En dus ook nooit vervolgd.

Kiezersregistratie is klassenoorlog

Onderzoeken hebben al lang uitgewezen dat de manipulatie van de kieslijsten een vorm van klassenoorlog zijn. Er wordt tegenwoordig heel verontwaardigd gedaan over de aangekondigde pogingen van Republikeinen om verkiezingsresultaten niet te erkennen Dit is allesbehalve een nieuw fenomeen. Het bouwt verder op een zeer lange traditie die in feite doorheen heel de geschiedenis van de VS is doorgegaan. Bovendien, de initiatieven die ze aankondigen vinden ze niet uit, wat ze doen is inventief omgaan met de gaten die de verkiezingswetgeving toelaat.

Journalist Greg Palast heeft deze electorale wanpraktijken tot onderwerp gemaakt van gedetailleerd onderzoek. Zijn besluit: “Het systeem van registratie van kiezers in de VS is ontworpen om kiezers op een racistische manier te schrappen. Dit was altijd de bedoeling van het systeem”.

Deze wanpraktijken zijn echter niet het grootste probleem. De kern is dat de VS een van de weinige staten zijn in de wereld waar je niet automatisch op de kiezerslijsten staat, zonder enige noodzaak van persoonlijke registratie. Het kan nochtans. De deelstaat North Dakota is de enige staat n de VS waar kiezersregistratie niet bestaat.

In 2000 met de nipte verkiezing van Republikein George W. Bush dankzij de deelstaat Florida was er heel even aandacht voor al deze wanpraktijken. Sindsdien is er niets aan veranderd.

Waarom laten de Democraten dat gebeuren?

Dit alles leidt tot een cruciale vraag. Waarom laten de Democraten die hier toch het grootste slachtoffer van zijn dit gebeuren? Een deel van de uitleg is dat het Democratisch establishment niet kan en wil erkennen dat een dergelijk probleem bestaat in de VS. Daarnaast is er het feit dat op lagere niveaus dan de presidentsverkiezingen Democraten net dezelfde tactieken toepassen.

Een Democratische politicus die met dergelijke praktijken verkozen raakt, heeft er geen baat bij die systemen af te schaffen (en bovendien het verwijt van de pot en de ketel te riskeren). Er is echter een veel grotere hinderpaal die de Democraten verhindert om hier iets aan te doen.

Een eerlijk verkiezingsproces met correcte kiezerslijsten en met proportionele vertegenwoordiging opent de weg voor politieke alternatieven buiten het duopolie van de twee machtspartijen. Meer ten gronde maakt het voor de machtselite uiteindelijk niet zoveel uit, zolang de economische oligarchie binnenlands en de militaire hegemonie buitenlands niet in gevaar komt. De Republikeinen hebben meer redenen om het spel gemener te spelen. Demografisch zijn ze immers gedoemd. Dat weten ze. Vandaar ook hun ijver om de kiezerslijsten te ‘zuiveren’.

Voormalig president Jimmy Carter (1977-1981) leidt het naar hem genoemde Carter Center, dat onder meer monitoring van verkiezingen doet in het buitenland. Op de vraag waarom hij de verkiezingen in zijn eigen land niet controleert met zijn organisatie, antwoordde hij laconiek: “Dat gaat niet, de VS hebben geen verkiezingen die beantwoorden aan de minimale vereisten van fairness en transparency.”

Zijn de presidentsverkiezingen democratisch (kleine d)?

De meest door het buitenland gevolgde verkiezing in de VS is uiteraard die van de president, die steeds samenvalt met de tweejaarlijkse verkiezingen van het Huis en de verkiezing van een ander derde van de Senaat. Senatoren hebben een mandaat van zes jaar, om de twee jaar moet een derde van hen naar de stembus.

In tegenstelling tot wat men meestal veronderstelt, wordt de president niet rechtstreeks verkozen. Sinds de oprichting van de VS in 1776 wordt de president er benoemd door een college van aangeduide kiespersonen. Elke staat van de federatie kan een aantal kiezers naar dit college afvaardigen.

De stemmenaantallen van de kiezers bepalen enkel het aantal leden dat een deelstaat naar dat college mag zenden. Dit aantal is gebaseerd op het aantal inwoners (niet-kiesgerechtigde burgers en vast verblijvende buitenlandse inwoners inbegrepen, ook slaven telden mee voor het aantal leden van het kiescollege).

Aantal leden van het presidentieel kiescollege. Map: US Census/Public Domain

Dit college komt slechts twéé maanden na de verkiezingen samen. Meestal is de uitslag echter al duidelijk de dag van de verkiezingen of de dag erna. Om verkozen te worden tot president moet men 271 van de 538 collegeleden achter zich krijgen.

Officieel is de winnaar dus pas bekend wanneer het presidentieel kiescollege samenkomt. Tellingen gebeuren nog grotendeels manueel in het land dat internet en computers heeft uitgevonden. Meestal zijn de gedeeltelijke stemmingsresultaten op de avond zelf al duidelijk genoeg, zodat de kandidaten de overwinnaar al erkennen voor alle resultaten bekend zijn. De volledige tellingen laten soms meer dan een week op zich wachten.

Uit opiniepeilingen en de resultaten van vorige verkiezingen kan men van een groot aantal deelstaten reeds bij voorbaat stellen wie al de zitjes in het kiescollege zal halen. Het maakt dat presidentskandidaten van de twee grote partijen hun campagne bijna exclusief focussen op die staten waar de verwachte overwinning nipt tot zeer nipt is, de zogenaamde swing states. In 2016 waren slechts in 132 van de 50 deelstaten de resultaten voor de winnaar onduidelijk.

Aantal leden van het Huis van het Huis van Afgevaardigden per staat. Map: US Census/Public Domain

Want ook dit is een politieke realiteit. Ongeveer 37 van de Amerikaanse deelstaten (het cijfer varieert met de jaren) zijn de facto éénpartijstaten. Als één partij een staat er al jaren domineert, dat zijn alle overheidsfuncties, alle politiechefs, alle rechters aanhangers van die partij. Er wordt daar nauwelijks campagne gevoerd.

Presidentieel kiescollege, een bewust gekozen systeem

Die verkiezing van de zetels in het presidentieel kiescollege gebeurt trouwens niet op basis van het percentage stemmen. De grootste deelstaat (qua bevolking) California heeft er 55. Die worden niet proportioneel verdeeld, de partij die meer dan 50 procent3  haalt krijgt er alle 55 zitjes. Stemmen voor een Republikeins kandidaat heeft in deze staat weinig zin, tenzij als symbolische daad. De Republikeinen halen er 20-30 procent, maar krijgen er nul zitjes voor.

Dit systeem van ‘alle zetels voor de winnaar’ is in alle staten van toepassing behalve in twee. In Maine (4) en Nebraska (5) worden de zetels wel proportioneel verdeeld. In totaal omvat het kiescollege 538 personen, wie de helft plus één stem haalt (270) wordt daarna president, nadat het Huis en de Senaat (samen het ‘Congres) die beslissing met een gewone meerderheid bevestigen.

Een pervers gevolg van dit presidentieel kiescollege is dat het mogelijk is dat een president meer zitjes in dat kiescollege behaalt met minder dan de helft van de stemmen in het gehele land. Trump was de vierde president die dat gedaan kreeg.

Een kort rekenkundig voorbeeld kan die anomalie best omschrijven. Stel een land met 1000 kiezers, verdeeld over 10 gelijke kiesdistricten en slechts twee deelnemende partijen, die samen de 10 leden van het presidentieel college verkiezen. Partij 1 haalt 51 stemmen van de 100 in zes deelstaten en 1 stem in de andere vier deelstaten – totaal 310 stemmen. Partij 2 behaalt telkens 49 stemmen in de eerste zes deelstaten en telkens 99 stemmen in de andere vier – totaal 690 stemmen. De kandidaat van partij 1 krijgt met 36 procent van alle stemmen 6 van de 10 zitjes in het kiescollege en wordt president. Dit voorbeeld is wat te eenvoudig, maar het geeft toch goed de perversie van dit niet-proportioneel kiessysteem weer. 

Je kan je nogmaals de vraag stellen. Waarom hebben de VS een dergelijke gecompliceerd en oubollig kiessysteem? Dit systeem werd ooit nog uitgedacht door de Framers, de opstellers van de eerste Grondwet van de VS. Hun bedoeling was heel duidelijk.

Zij vreesden de overmacht van de gewone kiezers. Met het presidentieel kiescollege wilden zijn ‘verkeerde’ beslissingen van de ‘meddlesome outsiders’ (de bemoeizuchtige buitenstaanders) kunnen omkeren en er voor zorgen dat ‘wise men’ werden verkozen.

De Republikeinen dreigen er nu mee dat systeem in te zetten om de verkiezing van hun kandidaten op te dringen. Deze tussentijdse verkiezingen worden een repetitie voor de presidentsverkiezingen van 2024.

Het aartsconservatieve Hooggerechtshof wil immers meer dan abortusrechten afschaffen. Het is van plan de Grondwet zo te herinterpreteren dat de gouverneurs van de deelstaten de bevoegdheid krijgen om de stembusuitslag naast zich neer te leggen om zelf de leden van het kiescollege voor hun staat aan te duiden…

Voor de Republikeinen is dit meer dan zich vastklampen aan de macht. Zij zien de cijfers ook. Dit is hun overlevingsstrategie. Zij hebben er alle belang bij dat aan dit systeem niet wordt geraakt. Er zit overigens nog wat anders democratisch fout aan het Amerikaanse politieke systeem.

Om dezelfde redenen hameren zij zo op ethische, etnische en culturele thema’s. Met hun echte neoliberale economische agenda kunnen zij geen kiezers overtuigen.

De federale Senaat heeft 100 zitjes, 2 voor elke 50 deelstaten. California heeft er 2 met 39,4 miljoen inwoners, de kleinste staat qua bevolking Wyoming heeft 2 senatoren met zijn 578.800 inwoners. Dit systeem van 2 senatoren per staat bevoordeelt de kleine, dun bevolkte, rurale deelstaten, waar Republikeinen hoge cijfers halen.

Het maakt dat sinds de jaren 1980 elke Republikeinse meerderheid (van minimum 51 zetels op 100) in de federale Senaat gebaseerd is op een slinkende minderheid van stemmen. Daarom ook hun ijver om zoveel mogelijk niet-Republikeins-gezinde kiezers van de kieslijsten te schrappen.

Democraten/Republikeinen?

De twee machtspartijen heten Democraten en Republikeinen. Maak het onderscheid tussen Democraten met hoofdletter, aanhangers van de partij, en democraten met kleine letter: mensen die geloven in de democratie. Niet alle Democraten zijn democraten, niet alle democraten zijn Democraten.

Een zelfde rare nietszeggende naam hebben de Republikeinen, in een land dat een republiek is. Ook hier weer Republikeinen met hoofdletter: aanhangers van de partij, republikeinen met kleine letter: personen die een politiek systeem met een verkozen staatshoofd voorstaan, in tegenstelling tot dictaturen en monarchieën met een erfelijk bepaald staatshoofd zonder electoraal mandaat van de bevolking.

Omdat de VS altijd een republiek zijn geweest is ‘republikeins’ zijn (met kleine letter) een politiek begrip dat de meeste Amerikanen niet eens kennen. Republikeins zijn betekent voorstander zijn van die partij. Overigens heette de Democratische Partij oorspronkelijk de Democratisch-Republikeinse Partij, tot 1824 was het de enige in heel het land georganiseerde politieke partij. De tweede partij Federalists is verdwenen.

De Republikeinse Partij ontstond pas dertig later in de Noordelijke Staten en had als voornaamste actiepunt de afschaffing van de slavernij, niet uit morele overwegingen, maar omdat slavernij een hinderpaal was voor de industriële ontwikkeling in het noorden die gebaseerd was op goedkopere uitbuiting van loonarbeiders.4

Hoeft het nog gezegd? The land of the brave and the free is een disfunctionele democratie. Er wordt in de media weer voorspeld dat de president geen meerderheid meer zal hebben in het Congres (Huis en Senaat samen), omdat hij zogezegd impopulaire maatregelen moest nemen. Ook een vast ingrediënt is dat de Amerikaanse kiezers de gewoonte zou hebben om de verkozen president aan banden te leggen.

De Verenigde Staten van Amerika, de grootste militaire en industriële macht ter wereld, waar televisie, vliegtuigen, computers, gsm, internet werden uitgevonden, hebben (doelbewust) een electoraal systeem van een derdewereldland (en in feite is dat een belediging, want heel wat derdewereldlanden hebben de voorbije jaren zeer performante systemen ontwikkeld, in Brazilië is de volledige uitslag van de presidentsverkiezingen bekend op de avond zelf van de verkiezingsdag).

De twee machtspartijen in de VS hebben, hoe hard zij elkaar ook bekampen, steeds de krachten gebundeld om derde partijen de weg af te snijden. Meestal gebeurde dat door een mengsel van politieke repressie en door beide partijen gesteunde wijzigingen aan het kiesstelsel. Het huidige kiesstelsel van de VS is het product van een permanente politieke strijd tegen progressieve bewegingen, zoals de socialistische vakbondsman Eugene Debs in 1894 en recent tegen Bernie Sanders.

Deze analyse is relatief lang en laat nog veel onbesproken, zoals de manier waarop dit systeem werd ingezet doorheen heel de geschiedenis van de VS …

PS: Deze analyse zegt niets over een ander belangrijk aspect van verkiezingen. Hoe worden Amerikanen geïnformeerd over de politiek van hun land door de eigen media? Hoe neutraal stellen zij zich op? En dan is er nog het feit dat verkiezingscampagnes inde VS de facto geprivatiseerd zijn, donaties door grote donors aan de politici van hun keuze zijn onbegrensd. Alternatieve partijen krijgen geen schijn van kans.

Notes:

1   De ‘county’ (letterlijk ‘graafschap’) is het niveau waarop o.a. sheriffs en rechters worden verkozen, ze hebben ook bepaalde infrastructuurbevoegdheden. In de meeste deelstaten, zeker in de landelijke, omvat een county tevens een aantal districten die lagere politiediensten en andere openbare diensten omvatten. Een district omvat ook een aantal gemeentes. In grote steden kan het echter omgekeerd zijn, een stad als Chicago heeft meerdere counties en districten onder zich. Ze hebben elk eigen budgetten en veel van de topfuncties worden er verkozen, met een variatie van periodes om de 2-3-4 jaar (en een zeer lagere electorale participatie, aan de verkiezingen van burgemeesters nemen slechts 10-20 procent van de geregistreerde kiezers mee).

2   Wisconsin, Pennsylvania, New Hampshire, Minnesota, Arizona, Georgia, Virginia, Florida, Michigan, Nevada, Colorado, North Carolina en Maine.

3   Dat kan zelfs minder dan 50 procent zijn. In 1992 en 1996 kon multimiljardair Ross Perot als derde kandidaat doordringen tot de verkiezingen. President Clinton ‘won’ tweemaal met ongeveer 46 procent, Perot ongeveer 10 procent, zodat president Bush senior en tegenkandidaat Bob Dole met 44 procent verloren tegen Clinton.

4   In de jaren 1960 vooral onder president Johnson is er de ommekeer begonnen, de Democraten werden de partij van de industriële noordelijke staten, de zuidelijke staten werden Republikeins. Hoe dat is gebeurd en waarom is een artikel op zich waard.

Artikel oorspronkelijk verschenen in DeWereldMorgen.be.