De kandidaten voor de tweede ronde van de presidentsverkiezingen in Ecuador bieden een duidelijke keuze: een voor de gewone Ecuadoranen en een andere voor de economische elite. De linkse Luisa González behaalde weliswaar de meeste stemmen met 33 procent, maar zowat alle andere kandidaten die afvallen scharen zich achter haar tegenstander, de neoliberale ‘hervormer’ Daniel Noboa. De winnaar blijft onzeker tot 15 oktober.

De recente presidentsverkiezingen in Ecuador zijn bijzonder gewelddadig verlopen. Presidentskandidaat Fernando Villavicencio werd op 9 augustus vermoord. Zijn plaatsvervanger Christian Zurita kon niet meer op de stembrieven gedrukt worden, maar behaalde toch 16,5 procent, meer dan de peilingen voor de moordaanslag, maar te weinig voor de tweede ronde. Jan Topić met 14,7 en Otto Sonnenholzner met 7,1 procent vielen eveneens af.

Links versus rechts, een duidelijke keuze

Villavicencio was van alle kandidaten de grootste criticus van voormalig president Rafael Correa en dus van Luisa González, die zich als zijn opvolger profileert. De media en haar tegenstanders wezen Correa en haar onmiddellijk aan als de vermoedelijke aanstokers van de moord. Een verhoopt negatief effect kwam er voor haar niet. Sindsdien nemen de geruchten toe dat de moordaanslag zou zijn opgezet door elementen binnen de politie zelf.

De grote verrassing was het resultaat van Daniel Noboa, die veel hoger dan de opiniepeilingen scoorde met 23,7 procent van de uitgebrachte stemmen. Het hoogste resultaat ging naar Luisa González die de peilingen bevestigde met 33,3 procent.

Hoe groot het behaalde stemmenaantal van Luisa González ook is – ze laat de tweede kandidaat met 10 procent achter zich – het is helemaal niet zeker dat zij de tweede ronde zal halen. De enige tegenkandidaat die haar eventueel zal steunen is Otto Sonnenholzner, alle andere verliezers zijn rechtse neoliberalen in allerlei variaties. Alles zal dus afhangen van de campagnes voor de komende zeven weken.

Op 20 augustus konden de Ecuadoranen ook stemmen voor een referendum over verdere oliewinning in het Amazonebekken (zie Ecuador stemt in historisch referendum voor stopzetting oliewinning in Amazone). Als Daniel Noboa de tweede ronde wint, wordt het zeer twijfelachtig of hij de uitslag van het referendum zal eerbiedigen.

#EcuadorDecides  | Luisa Gonzalez, the candidate of the Revolución Ciudadana movement, akin to former president Rafael Correa, spoke about the results obtained in the elections 👇. pic.twitter.com/NKhaxoeqfd

— teleSUR English (@telesurenglish) August 21, 2023

Luisa González heeft zich geprofileerd als de kandidate van Rafael Correa, president van 2007 tot 2017. Onder zijn bestuur kende Ecuador een periode van grote sociale en economische vooruitgang. De economische groei onder zijn bestuur was voor de elite en de VS onaanvaardbaar. De meeropbrengst van die groei ging immers naar sociale programma’s voor de bevolking, niet naar henzelf.

Correa had zeker zijn tekortkomingen, niet al zijn economische beslissingen waren even weloverwogen, maar in vergelijking met zowat alle presidenten van Ecuador voor hem van de voorbije tientallen jaren, was hij voor de gewone Ecuadoranen het beste wat hen kon overkomen.

Onder zijn bestuur was Ecuador naar Latijns-Amerikaanse maatstaven het veiligste land van het continent. Het zag er aanvankelijk naar uit dat Lenin Moreno (Correa’s vice-president van 2007 tot 2013) zijn beleid zou verderzetten. Hij won in 2017 nipt met 51,16 procent dankzij de steun van Correa tegen de rechtse liberaal Guillermo Lasso.

Tot ieders verrassing veranderde Moreno vrij snel van koers en draaide zowat alle sociale hervormingen onder Correa terug. Hij zegde bovendien het politiek asiel voor Julian Assange in de Londense ambassade van Ecuador op.

Zijn neoliberaal beleid leidde tot zware protesten in 2019 die door de pandemie werden gefnuikt. Tijdens die protesten kondigde hij de noodtoestand af in meerdere steden en provincies.

Na vier jaar was hij zo onpopulair dat hij niet overwoog mee te dingen voor een tweede mandaat. Hij had op vier jaar tijd van Ecuador terug een land gemaakt met een enorme buitenlandse schuld. Het IMF kreeg er terug voet aan de grond en legde onmiddellijk zware sociale inleveringen op.

Onder Moreno nam de onveiligheid terug toe na tien stabiele jaren onder Correa. Hele stadswijken die zonder inkomens, water, elektriciteit vielen zochten soelaas in drugshandel, prostitutie en mensensmokkel. Moreno gaf bovendien het VS-leger terug toegang tot het grondgebied.

Hij werd beschuldigd van fiscale fraude voor een bedrag 76 miljoen dollar in de Panama Papers. Onder zijn wanbestuur werd Ecuador tevens een van de zwaarst door de pandemie getroffen landen van Latijns-Amerika (zie Ecuador, onopgemerkt epicentrum van de coronapandemie in Latijns Amerika).

Zonder ernstige tegenkandidaat raakte Guillermo Lasso verkozen in 2021 als zijn opvolger. Hij voerde een nog meer regressief antisociaal beleid ten bate van de elite en weigerde elk verband te erkennen tussen dat neoliberale beleid en de toename van het interne geweld in zijn land.

In zijn eerste jaar reeds werd hij eveneens verdacht van zware fiscale fraude. In 2022 braken in het land zware protesten uit tegen zijn antisociaal beleid. In het begin van 2023 werd een parlementaire procedure in gang gezet om hem af te zetten en te vervolgen.

De president liet het echter niet zo ver komen. Hij ontbond het parlement en kondigde nieuwe verkiezingen af, waar hij zelf niet aan zou deelnemen als kandidaat. Of dat hem zal redden van vervolging, zal in grote mate afhangen van wie de verkiezingen wint op 15 oktober.

Beperkte termijn

De nieuwe president zal slechts aantreden voor de rest van de presidentiële termijn van Lasso tot eind 2025. Of er een terugkeer komt van het Correismo zal op 15 oktober beslist worden. Verrassingen zijn niet uitgesloten – niemand had bijvoorbeeld verwacht dat het referendum tegen oliewinning het zou halen na de zeer negatieve campagne in de media.

In ieder geval krijgen de Ecuadoranen een echte keuze tussen twee uitgesproken verschillende maatschappelijke modellen. Daniel Noboa zal waarschijnlijk zijn harde neoliberale lijn wat afzwakken tot aan de tweede ronde en Luisa González zal hetzelfde pogen om de centrumkandidaten te overtuigen zich achter haar te scharen.

Wie de uitslag ondertussen met argusogen afwacht is Rafael Correa. Hij woont voor het ogenblik in politieke ballingschap in België met zijn Belgische vrouw, die hij tijdens zijn studies rechten aan de UCL leerde kennen, en zijn kinderen.

Als Luisa González wint zal zijn gevangenisstraf van acht jaar in Ecuador vrij snel geannuleerd worden. Juridisch gezien is dat niet zo moeilijk. De aanklacht tegen hem is een flinterdunne constructie die nog met behulp van VS-adviseurs werd opgesteld. Wint Noboa, dan zal hij echter nog minstens drie jaar in België blijven, dat hem heeft erkend als politiek vluchteling.