Het Kinderrechtencommissariaat vraagt in zijn jaarverslag 2023 meer aandacht voor ondersteuning op school, in de jeugdhulp, de geestelijke gezondheidszorg en de kinderpsychiatrie. Er zijn steeds meer kwetsbare kinderen en jongeren voor wie deze ondersteuning elke dag niet evident is.

Uit de meldingen en klachten bij het Kinderrechtencommissariaat blijkt dat nog veel te vaak structurele problemen aan de grondslag liggen van moeilijkheden voor kinderen en jongeren. Een groep kinderen blijft zo verstoken van de steun en hulp die ze nodig hebben, ondanks hun contact met voorzieningen en organisaties die de overheid voor hen inricht of erkent.

Deze kinderen gaan van noodoplossing naar noodoplossing en blijven bij gebrek aan beter veel te lang op ongeschikte plaatsen, zoals in de kinderpsychiatrie of de volwassenenpsychiatrie. Niet-begeleide minderjarige asielzoekers worden geplaatst in grootschalige, collectieve asielcentra. Dikwijls zitten ze op schooldagen thuis of in een voorziening omdat het op school niet lukt. Wat deze kinderen naast specifieke ondersteuning missen is stabiliteit.

Tegelijkertijd is er een groep kinderen die geconfronteerd worden met conflicten, pestgedrag en geweld op school, online of thuis omdat hun ouders in een vechtscheiding zitten.

1. Onvoorspelbaarheid weegt op kinderen

Caroline Vrijens, Vlaams kinderrechtencommissaris, vat dee gevolgen van een onvoorspelbaar, onstabiel kinderleven zo samen: “Elke dag door iemand anders in bed gestopt worden. Niet weten waar je volgend weekend zal slapen. En of je nog naar school mag gaan. Onvoorspelbaarheid weegt op kinderen. Het gebrek aan individuele aandacht, continuïteit en perspectief, met veel vragen en onzekerheid over de eigen toekomst, heeft ernstige gevolgen voor het welzijn van kinderen en jongeren.”

Het gevolg is dat deze kinderen en jongeren moeilijk meekunnen in de samenleving, wat hen niet alleen opzadelt met een onaangename, onstabiele jeugd, maar tevens een zware hypotheek legt op hun toekomst in de maatschappij.

Nogmaals Caroline Vrijens:”Als de samenleving niet voldoet aan de behoeften van kinderen en jongeren, moeten we de samenleving aanpassen. Niet andersom. Vaak weten kinderen en jongeren goed wat ze nodig hebben, tonen ze de weg, maar schiet onze samenleving toch tekort om hun behoeften te zien en eraan tegemoet te komen.”

2. Dichtslibbende noodhulp

Door de dichtslibbende jeugdhulp worden ouders, leerkrachten, jeugdwerkers, jeugdrechters, parketmagistraten en hulpverleners onder druk gezet om noodoplossingen te zoeken voor minderjarigen. Het gevolg is dat ze dan vaak ten onrechte verantwoordelijk gesteld worden gesteld terwijl de echte oorzaken structureel, waarop zij geen vat hebben.

Zo komen jongeren terecht in instellingen die niet aangepast zijn aan hun specifieke noden, kinderen die in een open voorziening thuishoren komen toch terecht in gesloten instellingen. Er zijn zelfs gevallen waar kinderen terechtkomen in psychiatrische instellingen voor volwassenen.

Het Kinderrechtencommissariaat pleit daarom voor een aantal gerichte beleidsmaatregelen:

• uitbreiding van het aanbod voor jeugdhulp;
• geen enkele opname meer van minderjarigen in kinderpsychiatrie die daar niet thuishoren
• structurele verplichte samenwerking tussen instellingen voor jeugdhulp, kinder- en jeugdpsychiatrie en het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap (VAPH).

3. Niet-begeleide minderjarigen horen niet thuis in asielcentra

Eind oktober verblijven nog steeds 146 min-15-jarige kinderen in collectieve opvangcentra van het Federaal Agentschap voor de opvang van Asielzoekers (FEDASIL) of partners door te weinig plaatsen in de jeugdhulp en het tekort aan pleeggezinnen voor de jongste groep.

Deze jongeren horen thuis in de jeugdhulp, in de pleegzorg en in afwachting horen zij specifieke ondersteuning te krijgen tijdens hun verblijf in asielcentra.

4. Plaatsgebrek in het buitengewoon onderwijs

Sommige leerlingen zitten maandenlang thuis of in de leefgroep omdat er geen plaats is in het buitengewoon onderwijs of in de onthaalklassen voor anderstalige nieuwkomers in het secundair onderwijs.

Andere leerlingen komen moeilijk tot een inschrijving op een school omdat scholen in het gewoon, maar ook in het buitengewoon onderwijs soms op de rem gaan staan als ouders een kind willen inschrijven dat extra zorg nodig heeft, of ze stellen op een bepaald moment toch het schooltraject in vraag.

 

Voorstelling Jaarverslag 2022-2023 Kinderrechtencommissariaat in het Vlaams Parlement (1:25:29):

 

Er zijn gevallen van kinderen die zo al twee jaar geen degelijk stabiel en permanent schoolonderwijs hebben gekregen en van de ene naar de andere school worden versast, zonder uitzicht op een degelijke permanente oplossing.

Al te dikwijls is de weigering van scholen op deze kinderen in te schrijven een gevolg van een ander structureel probleem: gebrek aan personeel of gebrek aan specifiek opgeleid personeel.

Om deze redenen pleit het Kinderrechtencommissariaat voor structurele veranderingen in het overheidsbeleid:

• Een oplossing voor het plaatstekort in het buitengewoon onderwijs
• Een oplossing voor het plaatstekort in het Onthaalonderwijs voor Anderstalige Kinderen (OKAN)
• Meer investeringen in inclusief onderwijs (specifieke opvang en zorg voor kinderen die naar het gewone onderwijs gaan)
• Oprichting van een centraal meldpunt voor ‘weigeringen onder de tafel’, weigeringen die niet expliciet worden uitgedrukt of niet worden opgenomen in officiële rapporten

Een ander beleid is tenslotte ook nodig voor het personeel dat in al deze diensten het beste van zichzelf geeft. “Ouders, pleegouders, opvoeders, jeugdwerkers, vrijwilligers, leerkrachten en jeugdrechters zijn erg begaan en gaan vaak tot het uiterste om kinderen en jongeren in noodsituaties op te vangen, te ondersteunen, les te geven en noem maar op. Maar ook zij raken moegestreden als het vangnet van de hulpverlening tekortschiet”.

 

Bron: Kinderrechtencommissariaat. Jaarrapport 2023 ‘Kinderen tonen de weg’