Waarom toch kiezen Palestijnen altijd voor geweld? Het is een van de cliché-vragen die mainstream commentatoren voortdurend richten tegen pro-Palestijnse stemmen sinds 7 oktober 2023, die magische datum zonder context of geschiedenis. Mahmoud Jouda geeft hen met ‘Een tuin voor verloren benen’ een gepast antwoord. Gaza was in 2018-2019 vreedzaam, waar Israël één antwoord op had: geweld.

Mahmoud Jouda (°1985) is afgestudeerd als psycholoog, maar werkt voornamelijk als journalist. Hij heeft al enkele romans en verhalenbundels in zijn moedertaal gepubliceerd. Een tuin voor verloren benen is zijn eerste boek dat in het Nederlands is vertaald.

Het boek werd vertaald door Djûke Poppinga. Zij heeft al meer dan dertig Arabische boeken naar het Nederlands vertaald, waaronder romans van de Egyptische winnaar van de Nobelprijs voor Literatuur, Naguib Mahfouz. Zij is docente Arabische taal en literatuur aan de Universiteit van Amsterdam (UvA).

In 2005 ontving ze de Fonds voor de Letteren Vertaalprijs, samen met haar collega-vertaler Arabisch, Richard van Leeuwen, voor haar vertaalwerk en haar bijdrage aan de promotie van Arabische literatuur in Nederland en Vlaanderen. Ik heb al meerdere door haar vertaalde boeken gelezen. Uitstekend werk, ook nu weer met deze zeer leesbare roman uit Gaza.

Waarom toch kiezen voor geweld?

Tot begin 2024 leefde Mahmoud Jouda in Gaza onder de dagelijkse bombardementen van het Israëlische bezettingsleger. In maart kon hij aan de genocide ontsnappen naar Egypte, waar hij sindsdien met zijn gezin in ballingschap leeft.

“Veroordeelt u Hamas?” “Waarom kiezen de Palestijnen voor geweld?” Het zijn de meest gestelde vragen van mainstreamcommentatoren tijdens interviews met pro-Palestijnse stemmen, die eerder aan politie-ondervragingen doen denken.

Een schoolvoorbeeld van dergelijke aanpak was het antijournalistieke ‘interview’ in het VRT-programma De Afspraak met de Palestijnse dichteres Fatena al Ghorra.

Dergelijke vooringenomen vragen tonen wie deze journalisten in werkelijkheid zijn: apologeten van de zionistische kolonisering, de apartheid, de repressie, de dagelijkse pesterijen, het brutale geweld, de arbitraire aanhoudingen en gevangenisstraffen zonder vorm van proces, de opeenvolgende slachtpartijen van de voorbije 75 jaar – en sinds 7 oktober 2023 van de genocide in Gaza.

Academische rapporten en analyses van media en politiek over Palestina kunnen niet weergeven wat de verhalen van gewone mensen doen. Dat doet Mahmoud Jouda zeer overtuigend met zijn roman Een tuin van verloren benen.

Geweldloos verzet wordt altijd met geweld beantwoord

De Palestijnse bevolking heeft steeds de piste van dialoog en overleg voor een vreedzaam onderhandelde oplossing op tafel gelegd. Duizenden Palestijnen werden de voorbije 75 jaar omgebracht tijdens vreedzame manifestaties, aan de wegblokkades, in de gevangenissen. Slechts een klein deel van de gedode Palestijnen waren gewapende verzetsstrijders.

Palestijns gewapend verzet is er inderdaad altijd geweest. Dat verzet tegen kolonisering en apartheid wordt nog steeds gelegitimeerd door het VN-Handvest en door het internationaal recht.

VN-Speciaal Rapporteur voor de Palestijnse Bezette Gebieden Francesca Albanese vatte het recent nog gevat samen: “Palestijns verzet is legitiem. Een niet-legitieme daad van het verzet maakt het recht op verzet niet illegitiem.”

Ook de recent overleden Amerikaanse president Jimmy Carter heeft het meermaals herhaald: “Hamas heeft voortdurend gepleit voor een onderhandelde oplossing. Israël heeft die pogingen keer op keer gesaboteerd. Israël wil geen vreedzame oplossing. Israël wil koloniseren. Israël wil apartheid.”

Wat de verkrampte vertekening van de genocide door mainstreammedia en politiek zo pijnlijk maakt, is dat amper vijf jaar geleden, in 2018-2019, de Palestijnse bevolking van Gaza nog eens massaal vreedzaam protest heeft geprobeerd. Brutaal en moordend wapengeweld was het antwoord.

De vreedzame Mars voor de Terugkeer

Tijdens de Mars voor de Terugkeer van 2018-2019 werden 223 ongewapende Palestijnen, waaronder 46 kinderen, afgemaakt door Israëlische sluipschutters. Zij vormden geen enkele bedreiging voor de Israëlische soldaten achter de afsluitingsmuur rond Gaza. Meer dan 8.000 andere Palestijnen raakten gewond door hun geweervuur.

Mahmoud Jouda spreekt met vertaalster Djûke Poppinga over zijn boek (12:25, Arabisch, Nederlandse ondertitels):

Velen van hen verloren daarbij ledematen, want Israël gebruikte speciaal daartoe ontworpen kogels die bij impact openscheuren en weefsel en botten vernietigen, zodat herstel van getroffen armen en benen onmogelijk wordt. Met deze lange inleiding zijn we aangekomen bij Een tuin voor verloren benen. U, lezers, begrijpt nu ook wat met die titel wordt bedoeld.

De inslag van kogels is klein bij impact, zoals bij gewone kogels altijd het geval is. Met deze speciale kogels is de interne wond echter verschrikkelijk: stukken lichaam worden aan flarden gescheurd, waardoor operaties zeer complex worden en meestal tot amputatie leiden, zeker bij gebrek aan nauwkeurige medische instrumenten en middelen.

Verhalen zeggen zoveel meer

Geen leuke context voor een roman, maar dit boek is een literair kunstwerkje. De hoofdpersoon is de auteur zelf. Tijdens de Mars voor de Terugkeer wordt hij aangesproken door vrienden en familie. Ze vragen hem hun verhalen op te tekenen. Hij twijfelt daarover, maar besluit het toch te doen.

Ondertussen is het ook een beschrijvend verhaal over hoe die Mars voor de Terugkeer verliep, wie eraan deelnam en waarom. Hoe kon het zover komen dat mensen bereid waren ongewapend tot aan de afsluiting rond hun openluchtgevangenis te stappen en sluipschutters uit te dagen, terwijl ze wisten dat die op hen zouden vuren?

Hope in Gaza in 2024 (4:04 – Arabisch, Engelse ondertitels):

Het antwoord is niet moeilijk te vinden. Een verpletterende blokkade die voortdurend voedseltekort veroorzaakt (dit is voor 7 oktober 2023!), tekort aan zowat alles, van cement tot ontsmettingsmiddelen. En dit:

Operation Summer Rains (juni-november 2006), 400 doden; Operation Cast Lead (december 2008-januari 2009), 1417 doden; Operation Pillar of Defense (november 2012), 158 doden; Operation Protective Edge (juli-augustus 2014), 2251 doden; Operation Guardian of the Walls (mei 2021), 256 doden; Operation Breaking Dawn (augustus 2022), 49 doden; Operation Shield and Arrow (mei 2023), 33 doden.

Daar halen duizenden Gazanen de motivatie om ongewapend hun bezetters te confronteren, vanuit hun wanhoop, vanuit hun verlangen naar een andere wereld waar Palestijnen dezelfde mensenrechten hebben als alle andere volkeren op aarde.

Schieten om te verminken, niet om te doden

Ongewapende betogers staan zo dicht tegenover sluipschutters dat ze naar elkaar kunnen roepen. De orders van die sluipschutters zijn duidelijk. Ook al vallen er veel dodelijke slachtoffers, doden is niet de echte bedoeling.

De echte bedoeling is verwonden. Elke sluipschutter weet dat als doden het doel zou zijn, de romp het meest zekere doelwit is. Dat doen ze niet. Ze mikken op ledematen, op ‘verloren benen’. En dat gebeurt dagelijks, ook met de vrienden van Mahmoud Jouda.

Vrienden gaan ’s morgens even kijken en blijken enkele uren later met verbrijzelde benen of armen in een nabijgelegen hospitaal te liggen, definitief voor het leven gehandicapt.

Gaza vijf jaar voor de genocide

Dit verhaal – toch nog even benadrukken – speelt zich af vijf jaar voor de genocide. Bijzonder tragisch om lezen zijn de namen van hospitalen die in dit boek vermeld worden. De meeste ervan bestaan nu niet meer, zoals het Al Shifa-hospitaal, waar een van de vrienden van de auteur belandt.

Verwondingen en nazorg zijn te complex voor de ziekenhuizen, die sinds de blokkade in 2006 voortdurend een tekort hebben aan middelen en instrumenten. Transport naar Egypte, Jordanië of naar een ziekenhuis op de bezette Westelijke Jordaanoever is nog mogelijk, zij het sporadisch, na lang wachten en zeer arbitrair. Het zijn niet noodzakelijk de ergste gevallen die het snelst of eerst kunnen vertrekken.

Wie liever niet geconfronteerd wordt met dit geweld, zal dit boek niet lezen. Nochtans is geweld een zeer populair literair thema. Liefhebbers van stereotiepe geweldliteratuur zullen hier afhaken; dit is immers geen fictie, maar realiteit, waar ze bovendien zelf verantwoordelijk voor zijn, onder meer door niet te protesteren tegen de wapenleveringen van hun eigen regeringen.

Waarom dan toch dit verhaal lezen? Omdat het zeer mooi geschreven en vertaald is, en omdat het je beweegt tot betrokkenheid.

Ik heb in deze recensie weinig gezegd over het boek zelf. De context en geschiedenis van dit verhaal zijn echter belangrijk, net als de context en geschiedenis van 7 oktober 2023. Menselijke verhalen zeggen zoveel meer dan onderzoeksrapporten en statistieken. Dit boek raakt je.

Laat dit boek u, lezers, stimuleren om door te gaan met uw verzet tegen de genocide in Gaza en met uw steun aan het recht op zelfbeschikking van het Palestijnse volk.

En de titel De tuin voor verloren benen? Waarom is het verwoeste Gaza een ‘tuin’ en wat wordt bedoeld met ‘verloren’ benen? Waarom niet ‘afgeschoten’ of ‘geamputeerde’ benen?

Dat kom je te weten als je dit tragisch mooie boekje leest. Het is de moeite waard. Geef het cadeau aan betrokken mensen, medemensen waarvan je weet dat ze nog een kloppend hart hebben.

 

Mahmoud Jouda. Een tuin voor verloren benen. Jurgen Maas, Amsterdam, 2024, 156 pp. ISBN 978 9083 3812 13, vertaling Djûke Poppinga.

Tip: bestel je boeken bij De Groene Waterman.

Stemmen uit Gaza

“De Palestijnse literatuur is, op een paar klassieke werken na, nagenoeg onbekend in Nederland en Vlaanderen. Dat geldt nog meer voor literatuur uit Gaza. Uitgeverij Jurgen Maas en Ingrid Rollema, directeur van de Hope Foundation, zullen de komende vijf jaar ieder jaar ten minste één niet eerder in het Nederlands gepubliceerde Palestijnse roman publiceren. Voor de keuze van de romans wordt samengewerkt met vertaalster Djûke Poppinga en een team van literaire specialisten in Gaza. De eerste titel in de serie, Een tuin voor verloren benen van Mahmoud Jouda, werd gekozen enkele maanden voor de oorlog in Gaza uitbrak” (citaat op de laatste pagina van het boek)

Je vindt al onze boekrecensies van Uitgeverij Jurgen Maas hier.