Van 6 februari 1976 tot 18 februari 2025, 49 jaar en 12 dagen, was inheems leider Leonard Peltier internationaal de meest bekende politieke gevangene in de VS. De strijd voor vrijheid van alle onderdrukte minderheden in de VS focust nu op de tweede meest bekende politieke gevangene Mumia Abu Jamal en op de zes voormalige Black Panthers die al meer dan 50 jaar worden gevangen gehouden.

In de ochtend van 18 februari 2025 verliet Leonard Peltier de gevangenis in Coleman, Florida en nam het vliegtuig naar zijn thuisstaat North Dakota, waar hij werd ontvangen door de gemeenschap Turtle Mountain Band, die deel uitmaakt van het inheemse volk der Chippewa.

Daar was hij op 12 september 1944 geboren en wordt hij nu opgevangen door zijn familie en vrienden en door organisaties als de NDN Collective, die zich al die jaren voor zijn vrijlating hebben ingezet.

Peltier legde een korte verklaring af bij zijn thuiskomst: “Vandaag ben ik eindelijk vrij! Ze hebben me misschien opgesloten, maar ze hebben mijn geest nooit gebroken. Dank aan iedereen die me heeft gesteund over de hele wereld die hebben gestreden voor mijn vrijheid. Ik ga eindelijk naar huis. Ik kijk ernaar uit om mijn vrienden, mijn familie en mijn gemeenschap weer te zien. Het is een goede dag vandaag.”

Biden en Haaland?

Waarom Democratisch president Joe Biden zijn vrijlating ondertekende tijdens de laatste uren van zijn presidentschap is onduidelijk. Biden was tijdens zijn 53-jarige politieke loopbaan nooit een pleitbezorger van etnische minderheden, zeker niet van de inheemse volkeren in de VS.

Officieel wordt hij niet vrijgelaten maar mag hij zijn gevangenschap onder huisarrest verder zetten. Een juridische truc om het FBI enigszins te paaien, wat niet bepaald lijkt te lukken, zoals blijkt uit de fanatieke reacties van leden van het agentschap.

Wie misschien een rol kan hebben gespeeld in deze beslissing is Deb Haaland, het eerste inheemse lid van een federale regering in de VS van januari 2021 tot januari 2025. In 2018 was zij samen met Sharice Davids tevens de eerste inheemse verkozen federale volksvertegenwoordiger.

Tijdens haar politiek mandaat heeft zij in het openbaar nooit standpunten ingenomen over de onschuld van Leonard Peltier, net als meerdere Democratische politici voor haar.

Zij concentreerden zich op het argument van ‘voldoende lange bestraffing’ voor zijn vrijlating. Daarmee bleven zij de kern van zijn zaak ontkennen.

Peltier heeft meerdere malen verzoeken in gediend voor kwijtschelding of vermindering van straf. Die werden telkens geweigerd op basis van de ongewijzigde argumenten van het allereerste vonnis en hielden geen enkele rekening met het latere bewijsmateriaal dat door zijn verdedigers werd ingezet en dit vonnis in diskrediet bracht.

Uiteindelijk komt Peltier nu vrij zonder dat de federale regering toegeeft dat het hier over een gerechtelijke dwaling met politieke motieven gaat. Zonder twijfel gaat de strijd om hem volledig vrij te pleiten van alle schuld onverminderd door.

Wat 50 jaar geleden voorafging

Op 6 februari 1976 werd de 31-jarige voortvluchtige Peltier aangehouden in Canada, op basis van een uitleveringsverzoek dat op valse bewijzen en getuigenverklaringen bleek gebaseerd te zijn.

Daarin werd hij beschuldigd van de moord op twee FBI-agenten op 26 juni 1975 tijdens een vuurgevecht op het reservaat van Pine Ridge in de staat South Dakota.

In die periode werd door de binnenlandse inlichtingendienst FBI en het Bureau of Indian Affairs (BIA) in samenspraak met door hen gerekruteerde en betaalde doodseskaders (‘goons’) een brutale repressie gevoerd tegen het verzet van inheemse organisaties tegen mijnbouw- en bosbouwprojecten van grote bedrijven in de aan hen toegewezen gebieden.

Dit zijn afgebakende gebieden waar de inheemse volkeren een schijn van zelfbestuur hebben, naar analogie met de bantustan in Zuid-Afrika ten tijde van de apartheid. Ze worden tot vandaag weinig subtiel ‘reservaten’ genoemd.

De politieke repressie richtte zich in hoofdzaak op de leiders van die protestbewegingen, waarvan de American Indian Movement (AIM, aim is ‘doel’ of ‘bedoeling’) de voornaamste was.

Het incident waar de twee FBI-agenten omkwamen was slechts een van velen, waarbij samenkomsten van inheemse protesten werden onder vuur genomen.

Twee van de drie in dit incident geviseerde verdachten werden korte tijd later aangehouden, terwijl Peltier kon ontsnappen naar Canada. Zij werden in hun proces volledig vrijgesproken op basis van hun recht op zelfverdediging.

Omdat de gedode agenten ditmaal geen leden van doodseskaders waren – meestal zelf ook arme inheemse personen – maar twee agenten van het FBI, zette het agentschap alle middelen in om hen veroordeeld te krijgen. Dat mislukte echter omdat de twee beschuldigden konden aantonen dat het FBI zelf verantwoordelijk was voor de repressie en het verzet daartegen.

Het FBI zet alle illegale middelen in

Daarop zette het FBI alles in op de veroordeling van de overgebleven verdachte Leonard Peltier, die tevens als de meest prominente van de drie werd gezien.

Zoals uit later onderzoek door onder meer Amnesty International is gebleken werden daarbij alle mogelijke tactieken ingezet: vervalsing of vernietiging van bewijsmateriaal, omkoping of chantage van getuigen, valse verklaringen van eigen agenten tijdens de rechtszaak en samenspraak met de betrokken rechter achter de schermen – een openlijke witte racist die tijdens de rechtszaak geen enkele inspanning deed om zijn diepe minachting te verbergen voor Peltier (en voor de inheemse volkeren in het algemeen).

Volgens het FBI waren de twee agenten slechts op zoek naar een zekere Jimmy Eagle, die verdacht werd van het stelen van een paar laarzen bij een witte veekweker uit de regio. Waarom een dergelijk klein misdrijf genoeg was om twee federale politieagenten in te zetten en het vuur te openen op een samenkomst van een inheemse groep mensen, heeft het FBI nooit uitgelegd.

Boeken over Peltier

Er werden over Leonard Peltier en de repressie van de inheemse volkeren in de VS talrijke boeken geschreven. Het meest essentiële is American Holocaust – The conquest of the New World (1992) van historicus David E. Stannard.

De meest gedetailleerde ontrafeling van de gerechtelijke dwaling tegen Leonard Peltier vind je in het boek In the Spirit of Crazy Horse (1983) van Peter Matthiessen en The Trial of Leonard Peltier (1983) van Jim Messerschmidt.

Peltier heeft altijd zijn onschuld staande gehouden. De reden voor zijn vlucht naar Canada was dat hij vreesde voor zijn leven na aanhouding door de VS-politie. Daar was in die periode meer dan reden toe.

Meerdere leiders en leden van de inheemse volkeren kwamen in die periode om het leven in telkens zeer verdachte omstandigheden tijdens verhoor door de politie.

De internationale aandacht voor zijn zaak is meer dan waarschijnlijk de reden waarom hem dat lot beschoren bleef na zijn uiteindelijke aanhouding in Canada en overlevering aan de VS.

Naast ontelbare organisaties in binnen- en buitenland hebben vele persoonlijkheden altijd zijn vrijlating bepleit waaronder Nelson Mandela, Desmond Tutu, Jesse Jackson, Rigoberta Menchu en meerdere VN-organisaties, mensenrechtenorganisaties, het Europees Parlement en het Belgisch Parlement.

Belgische Resolutie

Op 13 maart 1997 keurde de Belgische Kamer van Volksvertegenwoordigers Resolutie 603/6 -95-96 goed. In het oorspronkelijk ingediende voorstel stond:

“Bij de regering van de VS aan te dringen op een heropening van het gerechtelijk onderzoek naar de moorden, waarvoor Leonard Peltier werd veroordeeld en bij de president van de VS aan te dringen op de spoedige invrijheidstelling van Leonard Peltier in afwachting van een herziening van zijn proces.”

Dat werd met amendementen van de toenmalige meerderheidspartijen CVP (nu CD&V) en de VLD vervangen door “een hoorzitting ter onderzoek van de omstandigheden die ertoe hebben geleid dat de heer Peltier van dubbele moord werd beschuldigd en hiervoor werd veroordeeld”.

Deze resolutie was geïnspireerd door Belgische organisaties die zich voor zijn zaak inzetten, waarbij Els Herten een leidende rol speelde. Zij verklaarde kort na de beslissing van president Biden:

“De vrijlating van Leonard Peltier is een belangrijk moment in de voortdurende strijd voor gerechtigheid en de rechten van inheemse volkeren. De zaak van Peltier is niet de zaak van één enkele man, maar een symbool van de systemische onrechtvaardigheden waarmee de inheemse volkeren in de Verenigde Staten worden geconfronteerd.”

De strijd gaat door

De strijd van Leonard Peltier voor zijn volledige onschuld, voor de rechten van de inheemse volkeren in de VS en daarbuiten gaat onverminderd door.

Het is niet toevallig dat de inheemse organisaties in de VS tevens uitgesproken verdedigers zijn van het Palestijnse volk.