De Houthi-regering van Jemen legt sinds 19 oktober 2023 een blokkade op de ingang tot de Rode Zee voor alle schepen naar de Israëlische haven Eilat, met de eis de genocide van het Palestijnse volk in Gaza te stoppen. Volgens voormalig VN-topambtenaar Craig Mokhiber is dit een verantwoorde toepassing van het internationaal recht.

Craig Mokhiber is voormalig directeur van het secretariaat van de VN-Hoge Commissaris voor de Mensenrechten in New York. Hij heeft dertig jaar dienst gedaan als VN-ambtenaar.

In november 2023 nam hij ontslag uit zijn functie als protest tegen de makke houding van de VN tegenover de genocide in Gaza, de medeverantwoordelijkheid van de VS, Groot-Brittannië en de EU en tegen de medeplichtigheid van de media. De genocide was toen nog maar in zijn eerste maand.

De medeplichtigheid van de mainstream media uit zich door de motieven van Jemen verkeerd voor te stellen

De medeverantwoordelijkheid van de VS, Groot-Brittannië en de EU valt niet te ontkennen en gaat veel verder dan politieke steun. Zonder dagelijkse wapenleveringen kan Israël de genocide in Gaza onmogelijk volhouden.

De medeplichtigheid van de mainstream media uit zich nu door de motieven van Jemen systematisch verkeerd voor te stellen. De Houthi’s blijven verklaren dat zij het Palestijnse volk steunen en de genocide willen stoppen.

Dat bevestigen zij met hun daden. De blokkade werd op de eerste dag van elke wapenstilstand opgeheven en pas enkele dagen na de schending ervan door Israël hervat. Dat vermelden de media niet. Bij hun commentaren zeggen ze telkens dat de Houthi’s de ‘terreurbeweging Hamas’ steunen.

De economische gevolgen voor Israël zijn catastrofaal. De zeehaven van Eilat is virtueel failliet nu ze nog minder dan 20 procent van hun normale omzet haalt. De invoer van goederen verloopt nu met trucks over het Saoedi-Arabische schiereiland, maar dat maakt die invoer veel duurder en bovendien is de mogelijke hoeveelheid goederen logistiek veel kleiner via de weg.

De economie van Israël lijdt ook enorm onder de dienstplicht die jongeren weghoudt van hun werk. Bovendien is er sinds de genocide een exodus bezig van vooral hoogopgeleide Israëli’s. Die profiteren van hun dubbele nationaliteit – die ze nooit hebben opgegeven – om na ‘vakantie’ niet meer terug te keren naar Israël. Israël publiceert er geen cijfers over.

Die exodus is niet erg groot in verhouding tot de totale bevolking, maar het gaat wel om mensen met een hoge opleiding die in de innovatieve sectoren actief zijn. Schattingen gaan uit van een toename met 285 procent van definitieve vertrekken in vergelijking met de jaren ervoor.

Ook de EU ondervindt economische schade omdat rederijen het risico van doorvaart langs de Rode Zee en het kanaal van Suez niet nemen en kiezen voor de omvaart rond Afrika, wat langere leveringstermijnen tot twee weken veroorzaakt. Die schade is echter niet van die aard om een echte crisis te veroorzaken.

De VS ondervindt van deze blokkade bijna geen enkele hinder. Slechts ongeveer 4 procent van de wereldhandel met de VS passeert langs de Rode Zee en het Suezkanaal. Dat bevestigden VS-vice-president Vance, zijn minister van defensie Hegseth en zijn collega van buitenlandse zaken in hun gelekte Signal-communicatie (zie Hoe de regering Trump het bombarderen van kinderen plant via Signal).

Dit is genocide zoals in de boeken

In zijn ontslagbrief schreef Craig Mokhiber: “Geachte Hoge Commissaris, dit is genocide zoals in de boeken. De VS, Groot-Brittannië en de EU dragen een verpletterende verantwoordelijkheid door hun tientallen jaren steun aan dit Europese koloniale project in Palestina en de mainstream media zijn medeplichtig door het tientallen jaren selectief goed te praten.”

In zijn opinie Yemen is acting responsibly to stop genocide and the US is bombing them for it op de website Mondoweiss verdedigt hij de stelling dat de zeeblokkade door Jemen volledig in lijn is met het internationaal recht. Dit is een samenvatting van dit artikel voorafgegaan door en aangevuld met eigen commentaar.

Terwijl de wereld toekijkt hoe in Gaza een volk verwoest wordt, bombardeert de VS niet de daders van deze genocide maar een land dat probeert die genocide te stoppen. Jemen dat zelf al jaren gebukt gaat onder een aanvalsoorlog heeft actie ondernomen waar anderen blijven wegkijken.

De VS-regering verantwoordt zijn bombardementen op Jemen met het argument van de ‘bescherming van de vrije scheepvaart’. Volgens het internationaal recht is dat echter geen legitieme reden om een ander land te bombarderen – zeker niet als dat land handelt uit humanitaire overwegingen.

Wat zich hier voltrekt is met andere woorden de omkering van waarheid en recht: het land dat een genocide steunt, straft het land dat die genocide probeert te stoppen.

Internationaal recht geldt altijd, overal, voor iedereen

De hoogste juridische instellingen ter wereld – het Internationaal Gerechtshof (ICJ) en de VN-Algemene Vergadering – zijn hier duidelijk over: alle staten zijn verplicht hun steun aan Israël te stoppen zolang het de misdaden van genocide en koloniale bezetting pleegt.

Deze verplichtingen zijn niet vrijblijvend. Ze zijn de kern van het internationaal recht: verbod op genocide, verbod op agressie en het recht op zelfbeschikking. Dit zijn regels die altijd en overal gelden, voor iedereen. Altijd, overal, voor iedereen.

Jemen heeft deze verplichting ernstig genomen. Het legde een legale en effectieve blokkade op aan schepen die Israël bevoorraden via de Rode Zee, via de strategische zeestraat Bab al-Mandab (de “Poort der Tranen”).

Alle schepen met een lading bestemd voor Israël worden geblokkeerd. Deze schepen krijgen een waarschuwing om hun reis stop te zetten. Doen ze dat niet, dan worden ze beschoten.

Jemen wordt gebombardeerd omdat hun blokkade werkt

Tijdens het tijdelijk staakt-het-vuren van januari 2024 stopte Jemen onmiddellijk met zijn blokkade – een overduidelijke indicatie dat de humanitaire motivatie voor de blokkade gemeend is. Pas toen Israël vervolgens het bestand schond en zijn aanval op Gaza hervatte, hervatte Jemen de blokkade.

De haven van Eilat is virtueel failliet, de aanvoer van producten en goederen naar Israël stokt. Dit is met andere woorden een vreedzame en doeltreffende actie, tot de VS-bommen begonnen te vallen.

Wie doet wat?

De wereld reageerde heel verdeeld op de genocide in Gaza. De VS, Duitsland en Groot-Brittannië steunen Israël actief, zowel diplomatiek als met wapenleveringen. Andere westerse landen kiezen voor zwijgzame medeplichtigheid, wat er in de praktijk op neerkomt dat het westen niets doet, ondanks hun verdragsrechtelijke plicht om genocide te voorkomen.

Een beperkt aantal niet-Westerse landen lieten het hier niet bij. Zuid-Afrika, het land dat ooit de apartheid versloeg, stapte naar het Internationaal Gerechtshof. Dat Hof heeft een voorlopig oordeel geveld dat er in Gaza waarschijnlijk een genocide gaande is. Slechts een zeer beperkt aantal andere landen hebben concrete stappen gezet. Jemen is er één van.

Wie genocide probeert te stoppen, wordt gestraft, wie genocide uitvoert, wordt beschermd

Jemen betaalt nu een zware prijs voor die principiële houding. In plaats van lof of juridische bijstand, kreeg het luchtaanvallen van de VS. De gevolgen zijn desastreus: burgerdoden, verwoeste infrastructuur, verergering van hongersnood en ziekte.

En dit alles voor wat? De VS doen dit niet om hun eigen burgers te beschermen, noch om VN-Resoluties te handhaven. De VS doen dit om het scheepvaartverkeer naar een genocidale bezetter te beschermen. De VS voeren met andere woorden een illegale oorlog tegen een land dat legaal handelt.

Is Jemen ‘gerechtigd’ om in te grijpen?

De kritiek op Jemen spitst zich toe op twee juridische argumenten. De Houthi-regering Ansar Allah wordt internationaal niet erkend als legitieme regering van een VN-lidstaat. De VN-Veiligheidsraad heeft geen toestemming gegeven voor dit gebruik van geweld.

Juridisch houden die bezwaren geen stand. Ansar Allah regeert over 80 procent van de bevolking van Jemen, over de officiële hoofdstad Sanaa én over de zeestraat Bab al-Mandab. Deze regering heeft de capaciteit tot handelen wat verantwoordelijkheid impliceert om op te treden tegen genocide.

Bovendien, ook niet-statelijke actoren zijn gebonden door het internationaal humanitair recht, terwijl de VN-Veiligheidsraad wordt verlamd door het vetorecht van het permanente lid VS, die betrokken partij is in de genocide als voornaamste wapenleverancier van de daders.

Internationaal recht geldt ook zonder toestemming van de VN-Veiligheidsraad. Genocide stoppen is een plicht, geen optie.

VS, agressor én medeplichtige

Volgens het internationaal recht zijn de VS-bombardementen op Jemen een daad van agressie – het zwaarste misdrijf volgens het internationaal recht en het VN-Handvest. De VS hebben geen VN-mandaat gekregen, hebben geen eigen juridische basis en kunnen evenmin een recht op zelfverdediging laten gelden.

Het enige belang dat de VS hebben bij hun beslissing is om de daders van de genocide militair en diplomatiek bij te staan. Daarmee maakt het land zich medeschuldig aan deze misdaad. Medeplichtigheid aan genocide is een misdrijf waarvoor zowel staten (ICJ) als individuen (ICC) berecht kunnen worden.

Zolang de media de realiteit verzwijgen, blijft het publiek geloven dat verzet tegen genocide ‘terreur’ is – in plaats van uitingen van moed

Als de VS het oneens zijn met Jemen, kunnen ze naar het Internationaal Gerechtshof (ICJ) stappen. Dat is de plaats waar landen hun geschillen horen op te lossen. Oorlog kiezen boven internationaal recht is geen legitieme optie. De VS kiezen voor wetteloosheid, voor macht boven moraal.

Jemen is een arm en verdeeld land, dat jaren burgeroorlog en buitenlandse agressie ondergaan heeft (zie ons Dossier Jemen). Net dit land kiest voor recht en menselijkheid. De VS is de sterkste grootmacht en het rijkste land ter wereld. Net dit land kiest voor geweld en medeplichtigheid.

Welke wereld willen wij?

Uiteindelijk draait alles om deze vraag: Willen we een wereld waarin internationaal recht wordt erkend of willen wij een wereld waarin de machtigen de regels toepassen of niet toepassen zoals het hen uitkomt?

Zolang staten als de VS andere landen bestraffen die het internationaal recht volgen en landen belonen die ze breken, zullen mensenrechten slechts mooie woorden blijven.

Zolang de media deze realiteit verzwijgen, zal het publiek blijven geloven dat verzet tegen genocide ‘terreur’ is.