De definitieve resultaten lopen nog binnen, maar de NEEN-stem haalt meer dan 60 procent, net als de deelname van de kiezers aan het referendum. Historische cijfers. De Eurogroep-strategie van de angst heeft gefaald. Een eerste analyse van een historisch referendum.

Met meer dan 81 procent van de stemmen geteld (zie hier voor officiële live updates) haalt het Griekse OXI (NEEN) 61 procent tegenover 38 procent voor NAI (JA).

UPDATE 6 juli 2015: De volledige resultaten, gepubliceerd om 2.15 ’s morgens (Athene tijd), geven het Griekse OXI 61,31 procent en NAI 38,69.

Daarmee weerlegt de Griekse kiezer zowat alle opiniepeilingen van de voorbije dagen, die een nek-aan-nekrace voorspelden voor beide kampen. Bovendien blijkt het stemgedrag unaniem te zijn over het hele land, platteland en de eilanden inbegrepen. Er is voorlopig geen enkel kiesdistrict waar de resultaten anders liggen.

Blamage voor media

Nooit eerder werden de Griekse commerciële media, die ongeveer 90 procent van de volledige mediamarkt bezetten, zo flagrant in het ongelijk gesteld. De dagelijkse doembeelden die de zenders en de kranten brachten hebben de gemiddelde Griek niet overtuigd. De hoop heeft het gehaald van de angst.

Ook de de grote Europese media bijten in het zand. Ook al waren zij perfect op de hoogte van de partijdigheid van de Griekse media – en hebben ze er zelfs meermaals over bericht –, toch bleven zij de berichten van hun Griekse collega’s bijna klakkeloos overnemen. Het referendum en de politiek van Tsipras werden systematisch weggewuifd als ondemocratisch, gevaarlijk en onredelijk. Een sfeer van angst werd gecreëerd.

De mediapropaganda ging vrij ver. Zo hadden de Vlaamse tv-zenders het over de manifestaties van vrijdagavond 3 juli over twee ‘ongeveer even grote betogingen van beide kampen met ongeveer elk 20.000 deelnemers’. Uit talloze berichten op de sociale media bleek nochtans dat de 20.000 deelnemers aan de JA-manifestatie ruim gemeten waren. Drone-opnames van de NEEN-manifestatie, waar Alexis Tsipras de menigte toesprak, toonden beelden van een opkomst die tussen 120.000 en 150.000 deelnemers werd geschat.

Politieke overwinning Syriza

Het voorlopige resultaat van het referendum luidt ook het definitieve morele bankroet in van de twee traditionele machtspartijen, de PASOK en de conservatieve ND. Deze oppositiepartijen hoopten garen te spinnen uit het referendum en Syriza van de troon te stoten. Maar met dit resultaat, wordt het de politieke gewicht van Syriza enkel groter. Het is duidelijk dat Syriza meer steun bij de bevolking geniet dan toen de partij aan de macht kwam. De oude, traditionele Griekse politieke kaste ligt op apegapen.

Ook voor de Europese sociaaldemocraten is dit een opdoffer. Syriza houdt hen spiegel voor die duidelijk maakt hoezeer zij zijn afgedwaald van zowel de democratie als van een sociale politiek. Dat afdwalen wordt belichaamd door iemand als Jeroen Dijsselbloem die zich de voorbije maanden keihard opstelde tegenover Syriza. De vraag is nu of de Europese sociaaldemocratische familie de kant van de nieuwe linkse, anti-austeriteitsbeweging zal kiezen, of zal blijven volharden in een besparingsbeleid. De komende dagen zullen er ongetwijfeld maskers vallen en zal er kleur moeten bekend worden.

OXI-koor

De trojka van de Europese Commissie, de Europese Centrale Bank en het IMF slaagden er niet in hun visie op de crisis door te drukken in Griekenland. Ook dat is nu duidelijk. Het laatste en bijzonder drastische redmiddel van de Europese Centrale Bank – paniek te zaaien onder de Griekse bevolking, door de sluiting van de banken af te dwingen – heeft niet gepakt.

Er waren nochtans genoeg tekenen aan de wand dat deze strategie niet meer lukte. Zo was er onder meer een ernstig incident tijdens een mis door de aartsbisschop van Thessaloniki. Toen die tijdens zijn preek opriep voor een JA-stem werd hij met een massaal OXI-koor beantwoord door de aanwezige gelovigen.

Het is bovendien merkwaardig dat er, ondanks de negatieve berichtgeving over Griekenland van de voorbije vijf jaar, nog steeds veel Europese sympathie voor de Griekse bevolking bestaat. In Duitsland, het land waar de eenzijdig negatieve berichtgeving over Griekenland het hardst en het meest consequent over de hele lijn werd toegepast, is nog steeds 46 procent van de Duitsers bereid de Griekse bevolking te steunen.

Verschillende motivatie van NEEN en JA

De Griekse NEEN-stemmers hebben gestemd vanuit een diepe overtuiging dat dit de beste keuze was de gegeven omstandigheden. Ze beseften dat verdergaan op het pad van besparingen geen enkel soelaas meer brengt en dat het tijd is voor een andere politiek. De hoop op verandering primeerde bij het nee-kamp. Dat bleek uit zowat alle bevragingen, interviews op straat…

In fel contrast daarmee stonden de antwoorden van de Grieken die zeiden JA te zullen stemmen. Daar waren, algemeen gesteld, angst en twijfel de voornaamste motieven. Een aantal Grieken stemde JA uit angst voor het onbekende. Een ander deel stemde JA vanuit de overtuiging dat NEEN het toch niet ging halen. Zij waren daar van overtuigd door de eenzijdige berichtgeving die ze op de eigen Griekse media steeds maar herhaald zagen.

Er mag met andere woorden van worden uitgegaan dat heel wat JA-stemmers, nu ze weten hoe groot de overwinning van het NEEN-kamp is geworden, spijt hebben over hun keuze. In een atmosfeer vrij van de openlijke politieke druk van de ECB op de Griekse banken zou de NEEN-stem nog veel groter zijn geweest.

Ander Europa

Het is nog te vroeg voor grondige analyses. Die zullen de komende dagen zeker volgen. Eén ding staat echter vast. In de allereerste democratische verkiezingen in de EU waar het Europese sociale inleveringsbeleid onderwerp van de stemming was, werd dit beleid ondubbelzinnig afgekeurd door de Griekse bevolking. De doorgedreven austeriteit mist een democratisch draagvlak en stelt Europa voor een harde keuze: of een ideologische bocht inzetten, of een democratisch signaal negeren

Uiteindelijk hadden de Grieken een keuze tussen twee keiharde opties: JA betekende een verderzetting van de humanitaire ramp van de Griekse maatschappij zonder enig vooruitzicht op beterschap, NEEN betekent op korte termijn zonder twijfel een voortzetten van de huidige sociale malaise, maar met het vooruitzicht dat zij hun eigen lot weer in handen kunnen nemen en zelf aan beterschap werken. De Grieken hebben voor het tweede gekozen. Zij hebben voor een ander Europa gekozen, een sociaal Europa.

Artikel oorspronkelijk verschenen in DeWereldMorgen.be.