In het Zweedse hoge noorden ligt de stad Kiruna, boven de poolcirkel. In de winter zijn er meerdere weken zonder zonneschijn en daalt het kwik onder 20°C. Er wonen ongeveer 20.000 mensen, die grotendeels leven van hun werk voor de lokale ijzerertsmijn. Dit is niet zomaar een mijn in een lange rij. Het is de grootste mijn voor ijzererts ter wereld. 90 procent van al het in Europa geproduceerde ijzererts komt van hier.

Het Zweedse mijnbedrijf Luossavaara-Kirunavaara Aktiebolag (LKAB) werd opgericht in 1890 en werd in 1950 genationaliseerd. Het bedrijf baat twee mijnen uit waarvan die in Kiruna er een is. Het stadje leeft en bestaat uitsluitend dankzij de mijn. De ondergrondse mijngangen komen echter steeds dichter bij de stad. Die dreigt nu weg te zakken.

Als de mijn verder wordt uitgegraven zullen de inwoners van de stad geleidelijk moeten verhuizen, omdat het instortingsgevaar te groot zal worden, zeker voor appartementsblokken en andere grote gebouwen. LKAB stelt echter een oplossing voor. Het mijnbedrijf zal volledig op eigen kosten de volledige stad herbouwen 3 kilometer naar het oosten. Meer dan 1.100 gebouwen zullen worden afgebroken en evenveel gebouwen zullen worden gebouwd op de nieuwe site, te beginnen met het stadscentrum dat het eerst bedreigd wordt door de voortschrijdende mijnbouw. Historisch waardevolle gebouwen in het huidige stadscentrum zullen integraal worden verplaatst.

Dit wordt de grootste relocatie van een stad in de bekende geschiedenis. Het bedrijf gaat van de gelegenheid gebruik maken om de nieuwste inzichten in ecologische en duurzame stadsbouw toe te passen op vlak van riolering en stadsverwarming. Bovendien zal er worden gestreefd naar maximale bereikbaarheid van winkels, diensten, scholen en restaurants op wandelafstand zonder autoverkeer.

Het project zal twintig jaar in beslag nemen en pas in 2040 voltooid zijn. LKAB voorziet een totaalbedrag van 1,7 miljard euro voor de volledige operatie, wat neerkomt op ongeveer 85.000 euro per inwoner. Alles zal worden uitgevoerd in volledige samenspraak met het gemeentebestuur en de bevolking.

Dorpen en steden die door mijnbouw in de problemen raken zijn geen nieuw fenomeen in de wereld. Meestal doet het probleem zich voor in derdewereldlanden met zwakke democratische instellingen en zwakke overheidsdiensten. Mijnbouwbedrijven weigeren hun winsten op te offeren voor de plaatselijke bevolking. De sociale wantoestanden rond mijnbouwbedrijven in Afrika, Azië, Latijns-Amerika maar ook in Oost-Europa, Oekraïne, Rusland, China (en hier tot in de vroege jaren 1960) zijn nog steeds schrijnend. Alles moet wijken voor de winst, lage lonen, gruwelijk gevaarlijke werkomstandigheden, geen ziekteverzekering, geen werkloosheidssteun, dus ook geen geld voor onderwijs voor de kinderen …

Ook in Zweden waren de omstandigheden voor de Tweede Wereldoorlog schrijnend. Daar kwam verandering in toen de grote bedrijven werden genationaliseerd, zoals LKAB in 1950. Dit bedrijf wordt sindsdien niet alleen beheerd vanuit een winstmotief. Het is een 100 procent overheidsbedrijf, wat inhoudt dat maatschappelijk verantwoord ondernemerschap geen ijdel begrip is.

Over het belang van openbare diensten en bedrijven schreef Lode Vanoost het boek ‘Tot Uw Dienst – De zeven zonden van de ambtenaar doorprikt’ (EPO, Antwerpen, 20 euro), met 67 getuigenissen uit de openbare sector, zorg, onderwijs, openbaar vervoer, enzovoort. Te koop in de boekenwinkel. Lezingen en vormingsactiviteiten lode@dewereldmorgen.be.