Uit de gepubliceerde documenten blijkt dat toenmalig rechter Sergio Moro – nu minister van Justitie onder president Bolsonaro – interne discussies voerde en geheime acties opzette met de onderzoeksrechters van het team van het anti-corruptieonderzoek Car Wash onder leiding van hoofd-onderzoeksrechter Deltan Dallagnol. De documenten omvatten chats in privé-chatrooms, audio- en video-opnames van gesprekken, foto’s, zittingsdocumenten, die allen werden geleverd door een interne bron, die door de betrokken journalisten geheim wordt gehouden.

Het anti-corruptieonderzoek Car Wash gaat over grootschalige omkoperijen voor bouwcontracten bij de nationale petroleummaatschappij Petrobras. Bouwbedrijven betaalden smeergeld aan invloedrijke politici voor contracten voor de bouw van raffinaderijen, havens, fabrieken. Dikwijls gebeurde dat in de vorm van de verkoop van luxe-appartementen aan de betrokken politici, zwaar onder de reële marktwaarde, die kort daarna deze appartementen aan de veel duurdere marktprijs doorverkochten aan privé-personen.

Leider in alle opiniepeilingen

Voormalig president Lula werd twee maal verkozen tot president in 2002 en 2006. Hij eindigde zijn tweede mandaat met een ongezien historisch cijfer van 87 procent in de opiniepeilingen. De Braziliaanse grondwet laat slechts twee opeenvolgende termijnen toe. In 2018 werd hij opnieuw getipt als grootste kanshebber. Ook hij werd beschuldigd van het aankopen van een luxe-appartement. Daar werden nooit materiële bewijzen voor geleverd. Alle internationale waarnemers veroordeelden het proces tegen hem als bevooroordeeld, niet-transparant en partijdig.

De extreem-rechtse Bolsonaro werd begin 2018 nog gezien als een kansloze outsider. Zodra Lula werd uitgesloten van deelname door zijn veroordeling, bleken zijn kansen snel te groeien, omdat de bevolking de kandidaat van de rechtse krachten, de gedoodverfde opvolger van president Temer, volledig verwierp.

Bolsonaro wordt al 25 jaar opgevoerd in talkshows en nieuwsbulletins met zijn extremistische en bizarre uitspraken. Begin 2018 werd zijn kandidatuur nog weggelachen door alle politieke commentatoren. Tot verbazing van het politieke-economische establishment won hij als complete buitenstaander de verkiezingen. Bolsonaro liet zich echter vrij snel kennen als een extreem neoliberaal die de plannen van president Temer verder wilde zetten.

Rechter wordt superminister

Een van Bolsonaro’s eerste beslissingen was de oprichting van een superministerie van justitie, dat politie, onderzoek, inlichtingen, staatsveiligheid en justitie verenigt, met nieuwe volmachten. Die positie wordt nu ingenomen door voormalig rechter Sergio Moro, die het vonnis over Lula velde.

De vermoedens dat Moro het onderzoek tegen Lula heeft gemanipuleerd werden reeds eerder geuit en volledig door hem ontkend. Nu duiken met het onderzoek van The Intercept de bewijzen op dat het wel zo gebeurde. Greenwald en zijn collega’s hebben de documenten reeds enkele weken terug verkregen. Na grondig eigen onderzoek worden ze nu gepubliceerd.

Omdat dit bewijsmateriaal ook privé-conversaties bevat waar ook zaken worden gezegd die niets met het proces tegen Lula te maken hebben, gingen de drie journalisten heel secuur door al het materiaal. Elke informatie die zuiver privé is of sociaal gevoelige thema’s bevat zonder verband met de zaak-Lula hebben ze verwijderd voor publicatie.

Voor de publicatie heeft The Intercept alle materiaal op een veilige plaats buiten Brazilië verzameld, waar journalisten vrij toegang kunnen krijgen. Omwille van de huidige wettelijke context in Brazilië hebben zij de betrokken personen waaronder minister van Justitie Sergio Moro niet op voorbaat om wederwoord gevraagd, omdat redelijkerwijze mag worden gevreesd dat de minister zijn nieuwe macht zal gebruiken om publicatie alsnog te verhinderen. Moro heeft op 9 juni, enkele uren na de publicatie gereageerd met een korte boodschap, waarin hij alles ontkent. Er zou volgens hem alleen sprake zijn van zucht naar sensatie en citaten uit de context gehaald van een bron die zich achter anonimiteit schuil houdt.

Rechter met een politieke agenda

Rechter Moro schond voortdurend zijn plicht als neutraal rechter door overleg met de openbare aanklager en de onderzoeksrechters over de manier waarop ze hun onderzoek zouden aanpakken. Moro gaf daarbij strategisch advies, liet de onderzoeksrechters op voorhand weten hoe hij over delen van het onderzoek zou vonnissen en gaf suggesties voor mogelijke replieken van de verdediging. Op een bepaald ogenblik stelde hij voor de volgorde van een aantal huiszoekingen te veranderen, om zo bepaalde personen in diskrediet te brengen voor ze zouden getuigen. Hij drong ook steeds aan op nieuwe mediatieke acties om de zaak in de actualiteit te houden en suggereerde de mogelijkheid van een aanklacht tegen een mogelijke getuige, die niet bereid was te getuigen.

Uit andere documenten blijkt dat de onderzoeksrechters ongerust waren over de afloop van het proces “omdat enig concreet bewijs over de schuld van Lula ontbrak”. Onderzoeksrechter Dallagnol twijfelde over de “goede afloop” van het proces omdat er geen bewijs was dat Lula het vernoemde appartement bezat. Bovendien was het niet bewezen dat dit appartement iets te maken had met Petrobras. Het appartement van het bouwbedrijf Grupo OAS in de kuststad Guarujá zou smeergeld zijn geweest voor bouwcontracten, maar het onderzoek kon niet aantonen dat Lula als president ooit iets met de betrokken contracten had te maken.

Recent kreeg Glenn Greenwald toestemming om Lula te interviewen. Voorheen was dat altijd geweigerd, hoewel in dezelfde periode zware misdadigers voortdurend in de media werden opgevoerd. Uit de gepubliceerde documenten blijkt dat Moro en onderzoeksrechter Dallagnol overleg pleegden om interviews met Lula voor de verkiezingen te verbieden “omdat anders Haddad (de kandidaat van de Arbeiderspartij PT, de partij van Lula) de verkiezingen zou kunnen winnen”.

Bronnen:

• How and Why The Intercept is Reporting on a Vast Trove of Materials About Brazil’s Operation Car Wash and Justice Minister Sergio Moro
• Hidden Plot
• Breach of Ethics
• Interview with Brazil’s Ex-President Lula from Prison, Discussing Global Threats, Neoliberalism, Bolsonaro and More (59′, Portugees met Engelse ondertitels):