In ‘Permanent Record’, vertaald als ‘Onuitwisbaar’, legt Edward Snowden uit hoe een computernerd als hij zonder politieke inzichten of twijfels over zijn eigen land de belangrijkste klokkenluider van het internettijdperk werd. Hij heeft onze visie op het internet ‘onuitwisbaar’ veranderd. Zijn waarschuwing: de strijd voor de bescherming van onze privacy is verre van voorbij.

Vanaf de eerste dag dat zijn revelaties over alle wereldmedia werden verspreid, maakte Edward Snowden duidelijk dat het niet over hemzelf ging maar over zijn boodschap. De regering van zijn land bespioneerde met spitstechnologie niet alleen zijn eigen burgers, maar ook zowat iedereen op aarde met een laptop, een gsm of een bankkaart.

Die massaspionage gebeurde in flagrante overtreding van de eigen Amerikaanse wetgeving, zonder enig overzicht door het parlement en vooral, zonder medeweten of instemming van de bevolking.

Van Hongkong naar Ecuador?

Wekenlang domineerden zijn revelaties het wereldnieuws. Pogingen van de overheid in de VS om hem uitgeleverd te krijgen leidden er toe dat hij geblokkeerd raakte op de luchthaven van Moskou.

Daar was hij voor een tussenlanding op reis van Hongkong naar Ecuador. Was het doelbewust of een misrekening van de Amerikaanse inlichtingendiensten om net dan in te grijpen en zijn paspoort ongeldig te verklaren?

Snowden ziet de reden voor die miskleun in de totale paniek van de eerste dagen. Hadden ze gewacht tot hij in eender welk vliegtuig vanuit Moskou boven het EU-luchtruim zat, dan hadden ze zijn toestel gewoon naar beneden kunnen halen.

GDPR

De EU liet zich immers van zijn kleinste, slaafs onderdanige kant zien, toen een paar dagen na zijn aankomst in Moskou het toestel van president Morales van Bolivia werd gedwongen te landen in Oostenrijk omdat de VS vermoedden dat Snowden aan boord zat. Deze actie was een flagrante schending van alle diplomatieke verdragen en overeenkomsten (Morales was net in Moskou op een samenkomst van gasproducerende landen).

Zes jaar later woont Snowden samen met zijn partner Lindsay Mills op een onbekende plaats in Moskou. Het ziet er niet naar uit dat daar in de komende jaren enige verandering in zal komen. Sindsdien werkt hij daar voor bedrijven die software voor internet- en communicatieveiligheid produceren.

Over heel de wereld werden (en worden nog steeds) maatregelen genomen om de privacy van hun burgers en de veiligheid van hun communicatienetwerken beter te garanderen. De General Data Protection Regulation (GDPR) van de EU is een rechtstreeks gevolg van zijn revelaties.

Na zes jaar toch dit boek

Snowden heeft altijd de lijn gevolgd dat het over de boodschap gaat, niet over hemzelf. Hij deed er zes jaar over om toch dit boek over zichzelf te schrijven. Er werden over hem en zijn partner Lindsay talloze roddels verspreid, die hij hier met zelfrelativerende humor weerlegt.

Edward Snowden is allesbehalve een linkse anti-imperialistische rakker. Zelf nu gelooft hij nog rotsvast in de uitzonderlijke en vanzelfsprekende goedheid van het Amerikaanse idee en van de Amerikaanse Grondwet.

Zijn motivatie om klokkenluider te worden heeft twee oorzaken: de vaststelling dat de overheid van zijn eigen land de grondwettelijke rechten van zijn eigen burgers met de voeten treedt én het inzicht dat hij zelf een zeer belangrijke rader in het netwerk van die massaspionage is geweest.

Trage wetgeving vs snelle technologische evolutie

De wetgeving loopt permanent achter op de technologische evolutie. Wetgeving is nationaal, terwijl internet en software geen grenzen kennen. Bovendien heeft deze technologie de werking van inlichtingendiensten en veiligheidsdiensten volledig veranderd.

De veiligheidsdiensten zaten immers met een enorm generatieprobleem. Zo kregen jonge computernerds als hij de hoogste veiligheidslicenties, die anders alleen aan oudere mannen (vrouwen zijn in deze cirkels nog altijd zeer grote uitzonderingen) werden toegestaan.

In 29 hoofdstukken van ongeveer gelijke grootte, verder ingedeeld in drie delen, vertelt Snowden zijn verhaal. Het eerste deel gaat over zijn onbekommerde jeugd in gemeenschappen waar zowat iedereen een baan voor de overheid heeft. Deel twee vertelt zijn loopbaan in verschillende overheidsdiensten. Officieel heeft Snowden echter bijna altijd voor ‘privé-bedrijven’ gewerkt.

Want ook dat is een gevaarlijke evolutie, volgens Snowden. Meer en meer staten delegeren hun veiligheid naar privé-bedrijven. Die kunnen dan enorme vergoedingen vragen voor werk dat evengoed door eigen overheidsambtenaren zou kunnen worden uitgevoerd.

Verkrampte reactie van de Amerikaanse overheid

Snowden is er in geslaagd zijn manuscript bij uitgevers in 20 talen te krijgen zonder dat de Amerikaanse overheid op de hoogte was. Hoe hij dat gedaan kreeg, legt hij niet uit in zijn boek. De Amerikaanse overheid reageert nu met een beschuldiging van schending van geheimhouding, waar Snowden zich toe had verbonden tijdens zijn werk.

Snowden ziet geen enkel heil in een rechtszaak in de VS. De huidige wetgeving laat hem niet toe ter verdediging het algemeen belang in te roepen of de onwettigheid van bepaalde programma’s te pleiten, omdat het openbaar maken van het bestaan van die programma’s verboden is. Pure Kafka.

Zoals te verwachten heeft dat de aantrekkingskracht van zijn boek nog vergroot. Het staat sindsdien wereldwijd op nummer één als meest verkochte boek van het ogenblik. De VS poogt alle opbrengsten van zijn boek in beslag te nemen.

Overigens moet Snowden zich financieel geen zorgen maken. Zowel hij als zijn partner hebben een vaste baan in Moskou en hij verdient gemiddeld 200.000 dollar per jaar met lezingen en deelname aan debatten via weblink. Alles moet wel gebeuren via contacten, want zelf kunnen zijn partner Lindsay en hij geen bankkaarten meer gebruiken.

Snowden geeft grif toe geen vlotte schrijver te zijn. De computer is zijn habitat. Met behulp van een aantal redacteurs heeft hij honderden nota’s verwerkt tot dit boek, dat zeer vlot leest en heel wat uitleg geeft, zonder nerdy of technisch te worden.

 

Edward Snowden. Permanent Record. MacMillan, London, 2019. 339 pp. ISBN 978-1-5290-3565-0

Edward Snowden. Onuitwisbaar – Mijn verhaal. Balans, Amsterdam, 2019. 380 pp. ISBN 978-9-4638-2069

Deze recensie is gebaseerd op de Engelse versie van het boek.

 

Interview met Edward Snowden over zijn boek op Democracy Now! (eerste van drie delen): “Financial Censorship Is Still Censorship”: Edward Snowden Slams Justice Dept. Lawsuit Against Him