Van maandag 24 tot vrijdag 28 februari 2020 vergadert de Britse rechtbank die moet oordelen over het verzoek tot uitlevering aan de VS van Australisch staatsburger Julian Assange. In Groot-Brittannië en Australië gingen grote steunmanifestaties door. Meer dan 2000 journalisten ondersteunen de eis voor zijn onmiddellijke vrijlating. Beter laat dan nooit, maar het risico dat het te laat zal zijn is aanzienlijk.
Meer en meer journalisten en media-woordvoerders in Groot-Brittannië, Australië, Duitsland, Spanje, Frankrijk en andere landen spreken hun verontwaardiging uit over de gevangenhouding van Julian Assange in een gevangenis in Londen. Zij vrezen dat zijn uitlevering aan de VS en veroordeling tot een levenslange gevangenisstraf een gevaarlijk precedent is voor de persvrijheid in heel de wereld.
Zijn zaak kwam in een stroomversnelling na het rapport van Nils Melzer, VN-Speciaal Rapporteur voor Foltering in december 2019 (zie zijn getuigenis in Media negeren behandeling Julian Assange en Chelsea Manning tot eigen schade en schande).
De VS eigenen zich eenzijdig het recht toe een niet-Amerikaans journalist, die actief was buiten de VS, te veroordelen op basis van een Amerikaanse wet voor het verspreiden van geheime informatie over de VS. Als hij wordt uitgeleverd en veroordeeld is dit een precedent zonder historisch voorgaande.
Eender welke journalist, waar ook ter wereld, die voortaan nog Amerikaanse staatsgeheimen onthult, loopt dan het risico uitgeleverd te worden aan de VS. Het is de eerste maal dat de VS de Espionage Act van 1917 gebruikt om een journalist te vervolgen (voor meer achtergrond over Assange zie onder meer deze vier artikels – nog meer op de website sinds 2013 tot op heden):
Vonnis Manning levensgevaarlijk voor kritische journalistiek
The WikiLeaks Files – The World According to US Empire
VN oordeelt: “Vrijheidsberoving Julian Assange is illegaal”
Lot Julian Assange ligt volledig in handen van collega-journalisten en media
De rechtszaak startte oorspronkelijk in een grote rechtszaal in het centrum van Londen, maar de rechter besliste de zaak te verplaatsen naar de kleine zaal van een lokale rechtbank vlakbij Belmarsh Prison, waar Assange wordt vastgehouden.
Er is slechts plaats voor een 25-tal toehoorders. Bijna de helft van die zitjes wordt ingenomen door Amerikaanse advocaten die de Britse openbare aanklager begeleiden.
Wat voorafging
De VS willen Assange vervolgen voor het bekomen én publiceren van geheime informatie in 2010 en 2011, die de waarheid onthulde van de ‘War on Terror‘ door de regering van president George W. Bush.
Daarnaast publiceerde WikiLeaks ook tienduizenden diplomatieke berichten van Amerikaanse ambassades en rapporten en berichten over de Amerikaanse basis Guantánamo op Cuba1, over de gevangenis daar waar personen verdacht van terrorisme worden vastgehouden en mishandeld zonder vorm van proces.
Het Amerikaanse gerecht begon zijn onderzoek tegen Julian Assange en WikiLeaks begin 2010. Een aantal jaren later besloot de regering van president Obama om WikiLeaks toch niet te vervolgen, omdat dit een precedent zou scheppen voor andere media-organisaties.
In januari 2017 liet Obama – net voor het einde van zijn presidentieel mandaat – Chelsea Manning vrij. Manning, analist van geheime informatie voor het Amerikaans leger in Irak, wordt beschouwd als de bron van het materiaal dat WikiLeaks bekwam.
Trump draait beslissing Obama om
In augustus 2017 poogde de regering van Trump Assange onder druk te zetten om verklaringen af te leggen die politiek in het voordeel van de president zouden zijn. Assange weigerde, waarna de regering haar verzoek tot uitlevering indiende bij de Britse regering.
Op haar beurt werd vervolgens Chelsea Manning onder druk gezet om voor een speciale rechtbank nieuwe verklaringen af te leggen ten nadele van Assange. Omdat zij weigert, wordt zij sindsdien vastgehouden wegens ‘misprijzen voor de rechtbank’. Manning weigert iets toe te voegen aan haar getuigenis op haar proces, ook omdat ze dan riskeert opnieuw voor de rechtbank te worden gedaagd voor een nieuw proces.
Organisaties die de persvrijheid verdedigen, benadrukken dat de inbeschuldigingstelling door middel van de Espionage Act, waarop het verzoek tot uitlevering is gebaseerd, de normale werking van de media criminaliseert. Deze vervolging laat immers toe dat andere journalisten en media (The New York Times, The Guardian, Der Spiegel, El Pais, Le Monde e.a.) vervolgd zullen worden voor hun publicatie van de WikiLeaks-documenten, waarvoor Assange nu vervolgd wordt.
Een ‘levende’ doodstraf
De VS passen arbitrair een juridische contradictie toe op Assange. Als niet-Amerikaans staatsburger wordt hij vervolgd op basis van een Amerikaanse wet voor feiten die niet op Amerikaanse bodem werden gepleegd. Niet gestoord door enige consistentie stelt de Amerikaanse regering tevens dat hij geen recht heeft op grondwettelijke bescherming, omdat hij geen Amerikaans staatsburger is.
Het First Amendment van de Grondwet bepaalt dat het Congres geen wetten mag aannemen die een staatsgodsdienst opleggen, het recht op vrijheid van godsdienst beperkt en de vrijheid van vereniging, pers en meningsuiting belemmert. Assange mag zich daar dus niet op beroepen.
De VS dienden 17 aanklachten in op basis van de Espionage Act en één aanklacht onder de Computer Fraud and Abuse Act van 1986. In totaal riskeert Assange 175 jaar gevangenisstraf.
Assange zal tijdens zijn proces in de VS in nog strengere omstandigheden worden vastgehouden dan in Groot-Brittannië. Hij zal 24/24 in een isolatiecel blijven zonder recht op contact met zijn familie. Hij mag alleen met zijn advocaten spreken, die criminele vervolging riskeren als ze enige boodschap van Assange naar buiten brengen. Dit komt volgens zijn advocaten neer op een ‘levende doodstraf’.
Amerikaanse burgers in gevaar gebracht?
Het gerecht in de VS beweert tevens dat de publicatie van de staatsgeheimen Amerikaanse burgers in gevaar heeft gebracht. Dit argument heeft volgens de advocaten van Assange als voornaamste doel de aandacht af te leiden van de duizenden slachtoffers van standrechtelijke executies, folteringen, oorlogsmisdaden en andere schendingen van de mensenrechten door het Amerikaanse leger. Geen enkele van de personen betrokken in de door WikiLeaks onthulde misdaden werd ooit vervolgd door het Amerikaanse gerecht.
Tijdens het proces tegen Chelsea Manning verklaarde de aanklager dat niet één persoon kon worden gevonden die door de onthullingen schade had geleden of gedood was. Tien jaar later hebben de VS nog geen enkel nieuw bewijs kunnen geven dat dat wel het geval zou zijn.
Op de eerste zitting van de zaak stelt advocaat James Lewis namens de Amerikaanse regering desalniettemin opnieuw dat Assange met zijn publicatie slachtoffers zou gemaakt hebben. Er zou tevens een ‘risico op een risico’ zijn dat mensen schade hebben geleden of omgekomen zijn door de publicaties. Hoewel ook nu geen enkel concreet bewijs wordt geleverd, publiceerde de openbare omroep BBC de bewering als een stelling met de titel Julian Assange ‘put lives at risk’ by sharing unredacted files.
Advocaat Lewis verklaarde op de eerste zittingsdag: “De VS kennen bronnen, wiens niet-verwijderde (‘unredacted’) namen en andere informatie die hen kan identificeren in geheime documenten werden gepubliceerd door WikiLeaks en daarna verdwenen zijn, hoewel de VS op dit ogenblik niet kan bewijzen dat hun verdwijning het resultaat was van hun publicatie door WikiLeaks”.
Zijn advocaten wezen er nogmaals op – zoals Assange ook altijd heeft gesteld – dat de publicatie van een aantal documenten zonder weglating van de namen van personen slechts gebeurde nadat andere media dat hadden gedaan – in flagrante overtreding van hun afspraken met WikiLeaks daarover. The Guardian-journalist Luke Harding ging zelfs zo ver het paswoord voor toegang tot de nog niet redactioneel bewerkte documenten vrij te geven.2
De openbare retoriek van woordvoerders van de Amerikaanse regering contrasteert volledig met de eigen rapporten van de Amerikaanse veiligheidsdiensten. Een ambtenaar van het Congres verklaarde: “Men heeft ons verteld dat de impact van de WikiLeaks-onthullingen beschamend was maar niet schadelijk.” Beschamend, niet schadelijk.
Is eerlijk proces in de VS mogelijk?
Het uitleveringsverdrag tussen Groot-Brittannië en de VS verbiedt uitlevering voor politieke misdrijven. Spionage is een politiek misdrijf par excellence. De Britse regering had het uitleveringsverzoek om die reden kunnen weigeren maar deed dat niet en zond het verzoek door naar de rechtbank.
Het gerechtsapparaat dat in de VS over deze zaak zal oordelen is een ‘grand jury‘, een soort nationale veiligheidsrechtbank. Het hoofdkwartier van deze rechtbank ligt in de staat Virginia, ten westen van de hoofdstad Washington DC, waar ook de hoofdkwartieren van de CIA en andere veiligheidsdiensten zijn gevestigd. De volksjury zal in het Eastern District Court bijna volledig bestaan uit lokale werknemers van deze agentschappen.
John Kiriakou is voormalig CIA-officier. Hij werd als klokkenluider vervolgd omdat hij bewijzen van folterpraktijken door de CIA onthulde en werd zelf ook gevonnist door een grand jury. Volgens hem is de kans nihil dat Assange hier een eerlijk proces zal krijgen. President Trump heeft in 2010, zes jaar voor zijn presidentschap, verklaard dat Assange “de doodstraf moet krijgen”.
De VS beweren tevens dat WikiLeaks een anti-Amerikaanse organisatie zou zijn die alleen over de VS geheimen onthult. Eerder heeft WikiLeaks daarentegen al geheimen onthuld over Kenia, Peru, Syrië, Saoedi-Arabië, Rusland, Noorwegen en in mindere mate over talrijke andere landen.
De Spaanse connectie
In Spanje loopt een rechtszaak tegen het beveiligingsbedrijf dat de ambassade van Ecuador in Londen beveiligde, waar Assange in asiel verbleef. Dat bedrijf heeft alle audio- en video-opnames van alle contacten van Assange in de ambassade aan meerdere agentschappen in de VS bezorgd. Daaronder ook alle gesprekken die Assange met zijn advocaten had. Dit maakt een eerlijk proces in de VS onmogelijk en is een bijkomende reden om de uitlevering aan te vechten (zie The US trail of the man whose security firm spied on Julian Assange).
Een aantal voormalige personeelsleden van het bedrijf stapten met hun informatie naar de Spaanse rechtbank. Het bedrijf installeerde verborgen microfoons en camera’s, opende de gsm-toestellen van alle bezoekende personen, journalisten en dokters om de serienummers en IMEI-codes te kopiëren en brak in in de kantoren van Assange’s advocaten.
De rechtszaak in Spanje loopt nog, maar de advocaten van Assange zien er een argument in om te stellen dat de rechten van de verdediging geschonden zijn. De Amerikaanse autoriteiten kenden al maanden voor het proces alle argumenten en redeneringen die de advocaten zouden inzetten en konden zich daar uitgebreid op voorbereiden. De eerste zitting toont dat reeds volledig aan.
Bovendien stellen de Spaanse klokkenluiders van het betrokken veiligheidsbedrijf dat er gesprekken werden gevoerd met Amerikaanse personen om de mogelijkheid te bespreken hem te ontvoeren vanuit de ambassade of te vergiftigen (zie The Guardian: Trump administration targeting ‘enemy of America’ Julian Assange, court told).
Journalist of niet?
Julian Assange is reeds meer dan tien jaar – lang voor de controverse rond zijn persoon begon – erkend lid van de Journalist Union of Australia en heeft voor zijn journalistiek werk de Walkley Award ontvangen, wat in Australië de hoogste persprijs is.
Daarom, omdat wat Julian Assange doet normale journalistiek is, gaat deze rechtszaak alle journalisten waar ook ter wereld aan. In de dagen voor de eerste rechtszitting zijn in meerdere landen journalisten in actie geschoten. Ook Amnesty International heeft zich – na eerder jarenlange aarzeling om Assange te erkennen als politieke gevangene – nu ook aangesloten bij de eis Assange niet uit te leveren aan de VS.
De lijst van de publicaties waarvoor Assange wordt vervolgd:
Collateral Murder waarop te zien is hoe Amerikaanse soldaten een groep burgers neerschiet en daarna eveneens een toegesnelde ambulance aanvalt. Zie ook https://collateralmurder.wikileaks.org/ en https://collateralmurder.wikileaks.org/en/resources.html.
Notes: (video onder de voetnoten)
1 De VS huren de basis in de baai van Guantánamo in het zuiden van Cuba, naast de gelijknamige stad – wereldberoemd van het volksliedje Guantanamera (meisje van Guantánamo) – sinds 1903 van de toenmalige marionettenregering. Sins 1959 weigert Cuba de jaarlijkse check te innen voor de huur. Op de GITMO-basis, zoals ze in de VS wordt genoemd, passen de VS net als voor Assange een juridische kronkel toe die internationaal volledig wordt verworpen. De VS ‘erkennen’ de basis als Cubaans soeverein grondgebied. De gevangenen op de basis kunnen daarom volgens een juridische kromredenering geen beroep doen op de rechten van de Amerikaanse Grondwet en wetgeving. WikiLeaks heeft documenten uitgebracht die tonen dat Amerikaanse juristen hierover felle twisten hadden.
2 Luke Harding heeft een reputatie op dit vlak. Hij publiceerde boeken over Edward Snowden en over de ‘Russische connectie’ die volledig op derde bronnen en hearsay zijn gebaseerd. Hij kwam met de ‘revelatie’ in The Guardian dat Paul Manafort, voormalig campagneleider van Trump drie maal met Assange zou gesproken hebben. De meest bewaakte ambassade ter wereld had echter geen enkel beeld van een dergelijk bezoek. Deze bewering werd sindsdien in meerdere media volledig ontkracht. Toch heeft de Guardian het betreffende artikel nog steeds niet teruggetrokken, noch een rechtzetting gepubliceerd. Harding zelf is sinds zijn Manafort-scoop niet bereikbaar voor commentaar. Zie Guardian volhardt in stilzwijgen over gebrek aan bewijzen voor ontmoeting Manafort-Assange.
Volledig verslag van de betoging op 24 februari in Londen met onder meer toespraken van Assange’s vader John Shipton (1’21”), Zweeds advocaat van Assange Kristin Hrafnsson (1’39”), Roger Waters (1’42”), Tariq Ali (1’59”) en Yanis Varoufakis (2’12”).