Afgezet president Evo Morales keert op 9 november, een dag na de eedaflegging van politiek bondgenoot Luis Arce, terug naar Bolivia. De massale overwinning van hun partij MAS in de eerste ronde dankzij een jaar politieke mobilisatie tegen brutale repressie is een historische mijlpaal in de Latijns-Amerikaanse geschiedenis. De hegemonie van de VS wordt andermaal fel verzwakt, maar is nog lang niet verslagen.Het gonsde al enkele dagen van geruchten in de Boliviaanse hoofdstad La Paz – de stad met de prachtige naam ‘de vrede’ – maar het wordt een zekerheid. Op 9 november keert Evo Morales, bijna exact een jaar na zijn uitdrijving door het leger – terug naar Bolivia. Het is zelfs mogelijk dat hij reeds een dag vroeger komt en op de eedaflegging van Luis Arce tot president aanwezig zal zijn.
In de voorbije dagen heeft de rechter die een proces had gestart tegen hem voor corruptie, alle klachten ingetrokken. Een aantal hogere legerofficieren komen naar buiten met verklaringen dat ze pal ‘achter de instellingen’ staan, een weinig subtiele manier om te beweren dat ze nooit akkoord zouden zijn geweest met de actieve steun van het leger aan het huidige regime van zelfverklaard interimpresident Jeanine Áñez.
Het regime voelt de bui hangen
President-elect Arce heeft reeds aangekondigd dat hij de diplomatieke relaties met Venezuela en Cuba gaat herstellen en de verstoorde relaties met Argentinië zal rechtzetten. Hij gaat tevens de Cubaanse dokters laten terugkomen die tot voor de coup actief waren in de arme volkswijken van de steden en in de afgelegen landelijke gebieden.
Bovendien zal hij een onderzoek laten starten naar de bloedbaden van Senkata en Sacaba (zie Regime Bolivia drukt neoliberale agenda door met moordende repressie). De immuniteit die zelfverklaard president Áñez had toegekend aan leger en politie voor hun repressie zal hij niet erkennen. De medestanders van Áñez voelen blijkbaar de bui hangen, want de VS-ambassade heeft in de voorbije dagen 350 aanvragen voor een visum gekregen.
Op 15 en 19 november 2019 werden in Senkata, een wijk in de stad El Alto, naast de hoofdstad La Paz, en in de stad San Pedro de Sacaba telkens 11 betogers doodgeschoten door leger en politie. Zij protesteerden tegen de niet-erkenning van de resultaten van de verkiezingen op 20 oktober 2019, tegen de afzetting van president Evo Morales door het leger en tegen de ‘eedaflegging’ van zelfverklaard interimpresident Áñez.
Interview met Luis Arce op 19 oktober, de dag na de verkiezingen van 18 oktober 2020 (Spaans, Engelse ondertitels – 5:46):
Haar openlijk racistische verklaringen – en haar politieke verleden op dit vlak – tegen de inheemse volkeren en haar antisociale hervormingen en privatiseringen, de brutale repressie, haar openlijke steun aan paramilitaire doodseskaders, haar weigering ook om op te treden tegen het geweld van extreemrechtse leiders en hun volgelingen verwezenlijkten het omgekeerde van wat ze nastreefde.
De bewegingen rond de partij van Morales en Arce, de Movimiento al Socialismo (MAS), verenigden zich terug in een politieke mobilisatie die nieuwe verkiezingen op 18 oktober kon afdwingen. Uiteindelijk won MAS-kandidaat Luis Arce met meer stemmen dan de historische overwinning waarmee Evo Morales in 2006 voor het eerst was verkozen.
Er was nooit electorale fraude in 2019
Enkele maanden later kwamen The Washington Post en The New York Times met het bericht dat er nooit sprake was geweest van electorale fraude en dat Morales wel degelijk de eerste ronde had gewonnen met meer dan 40 procent en meer dan 10 procent verschil tegen tweede kandidaat Carlos Mesa.
De beweringen van de Organisatie van Amerikaanse Staten (OAS) bleken op drijfzand te berusten. Het waren nochtans de rapporten van de OAS die wereldwijd werden aanvaard als de ultieme bewijzen van fraude. Wie die rapporten zelf las en zich niet beperkte tot paste/copy van de internationale persagentschappen wist het echter onmiddellijk.
Morales werd verjaagd op basis van een gecreëerde (en goed voorbereide) perceptie (zie Artikel The New York Times over Bolivia is geen ‘kritische berichtgeving’ en Hoe de OAS staatsgreep Bolivia mee organiseerde).
De VS, daarin gevolgd door de EU en alle Latijns-Amerikaanse landen met een rechtse staatsleider, erkenden desondanks onmiddellijk het regime van Áñez. Morales werd onder doodsbedreiging door het leger op een vliegtuig naar Mexico gezet en vestigde zich daarna in Argentinië.
De dubbelzinnigheid van deze snelle erkenning werd het meest frappant aangetoond door dit laatste land. Daar was nog zetelend rechts president Macri verslagen door links tegenkandidaat Fernandez, maar die legde pas later de eed af. Macri erkende het regime onmiddellijk, wat door zijn opvolger Fernandez na zijn eedaflegging onmiddellijk werd omgedraaid.
Beter resultaat dan in 2019
Een jaar later, na een ongekende mobilisatie van alle maatschappelijke krachten, won Arce overtuigend met 55,11 procent van de stemmen. Carlos Mesa verkreeg 28,83 procent, een verlies van 7,68 procent tegenover 2019.
Deze klinkende overwinning was een verrassing voor voor- en tegenstanders van Morales en Arce. Arce scoorde hoger dan alle peilingen. Carlos Mesa, de tweede sterkste kandidaat, had nog tot het laatste moment gehoopt op een resultaat waarbij Arce minder dan 50 procent zou halen en hij minder dan 10 procent lager zou scoren, waarna hij volledig rechts achter zich zou krijgen voor een overwinning in de tweede stemronde.
Een beschamende kaakslag voor de regering van de VS
De grote morele verliezer in dit alles zijn de VS. Al hun voorbereidingen om de verkiezingen van 2019 te laten mislopen, al hun goed voorbereide adviezen aan het coupregime – in de eerste plaats de razendsnelle privatisering van overheidsbedrijven en de mijnbouw – zullen worden teruggedraaid door de nieuwe president.
Een tweede morele verliezer zijn de internationale mainstream media. Die hebben zich vanaf dag één zonder enige nuancering en zonder minimale pogingen tot eigen bronnenonderzoek achter de versie van het coupregime geplaatst.
Het is echter nog veel te vroeg om definitief victorie te kraaien, maar de VS leden in ieder geval een beschamende nederlaag. Wat nu in Bolivia gebeurt weerklinkt luid in de straten van Venezuela, Ecuador, Brazilië, Chili, Argentinië, Mexico en zal de bevolking daar inspireren.
Wat de Boliviaanse bevolking ons leert, is dat strijden voor een andere wereld – in veel moeilijkere omstandigheden dan hier – van alle tijden is en nooit hoeft te worden opgegeven, niet ginder, niet hier.
De strijd is echter verre van voorbij. Eerder dan deze democratische overwinning voluit te erkennen zullen de VS en zijn bondgenoten zich concentreren op de aanpak ten tijde van Morales (en van Rafael Correa in Ecuador, Lula en Rousseff in Brazilië, Chávez in Venezuela). Minimaliseren en/of verzwijgen van de sociale vooruitgang, concentreren op de fouten – die er onvermijdelijk altijd zijn – en ze uitvergroten, stoken van politieke oppositie.
Niemand met de voeten nuchter op de grond zal beweren dat Morales en zijn linkse tijdgenoten in andere Latijns-Amerikaanse landen perfect waren. Integendeel, net als iedere andere democratische regering – zoals we dat doen in eigen land – moet ook president Arce kritisch bekeken worden (voor een zeer grondige kritische analyse van de goede en slechte kanten van Morales’ beleid, zie Minder MAS als partij en meer ‘beweging naar het socialisme’?).
In afwachting kan ieder medemens met het sociale hart op de juiste plaats – links – alleen maar blij zijn met dit goede nieuws. Zoals Amerikaans historicus Howard Zinn ooit zei: “Sociale strijd is altijd zinvol. Soms zie je de resultaten niet, dikwijls is er zelfs achteruitgang, soms duurt het jaren maar zelfs dan is sociale strijd zinvol, altijd.”
Wat de Boliviaanse bevolking ons leert, is dat strijden voor een andere wereld – in veel moeilijkere omstandigheden dan hier – van alle tijden is en nooit hoeft te worden opgegeven, niet ginder, niet hier.