De cijfers variëren maar alle peilingen duiden Lula aan als meest kansrijke kandidaat voor de presidentsverkiezingen van Brazilië op 2 oktober 2022, tenminste als die eerlijk verlopen. President Bolsonaro dreigt met chaos, hoge militairen insinueren een mogelijke staatsgreep. Met de recente moord op een medestander van Lula dreigt een rampscenario. Er wachten nog drie onzekere maanden.

Zelfs toen de peilingen (met Lula nog in de gevangenis) in 2018 nog redelijk gunstig waren voor hemzelf dreigde president Bolsonaro al dat hij het resultaat van de volgende verkiezingen vier jaar later niet zou aanvaarden als hij niet de winnaar zou zijn.

Sindsdien is zijn discours nog meer geradicaliseerd. Lula werd uiteindelijk volledig vrijgesproken en niets kan nog verhinderen dat hij ditmaal wel aan de verkiezingen deelneemt. In 2018 werd dat nog onmogelijk gemaakt door zijn veroordeling voor corruptie.

Ondermeer dankzij de onthullingen van onafhankelijk journalist Glenn Greenwald werd bewezen dat zijn proces politiek gestuurd was en dat er geen enkel bewijs bestond dat hij bij enige corrupte deal zou betrokken geweest zijn.

Sindsdien blijft Lula continu stijgen in de peilingen naargelang de datum van 2 oktober 2022 nadert. Dat succes heeft Lula in eerste instantie te danken aan zijn eigen verwezenlijkingen als president van 2003 tot 2010. De sociaal vernietigende prestaties van huidig president Bolsonaro dragen daar hun steentje toe bij.

Pandemie

Bolsonaro laat een verschrikkelijke erfenis na met de lamentabele manier waarop hij de COVID-pandemie (niet) heeft aangepakt. Meer dan 33 miljoen Brazilianen raakten besmet, het aantal overledenen wordt op 674.000 geschat.

Daarnaast heeft hij toegekeken op een verderzetting van het neoliberale afbraakbeleid van de overheidsdiensten, het onderwijs en de gezondheidszorg dat door zijn voorganger president Temer werd ingezet.

Temer was zelf aan de macht gekomen nadat president Dilma Rousseff was afgezet met een procedure louter gebaseerd op politieke afwegingen, zonder enige wettelijke basis.

Bij die afzetting presteerde toenmalig volksvertegenwoordiger Jair Bolsonaro het om tijdens de stemming hulde te brengen aan de generaals van de militaire junta (1964-1985) en aan de officieren die politiek gevangene Dilma Rousseff hadden gefolterd.

Toen het duidelijk werd dat Bolsonaro in 2018 een grote kans maakte om tot president verkozen te worden ontdekte de wereldpers in hem een tweede Trump. Wie Brazilië kent weet echter beter, Bolsonaro was al veel langer een ‘Trump’ dan Trump zelf. Eerder kan je zeggen dat Trump een tweede Bolsonaro is.

Trump, de tweede Bolsonaro

Toen hij in 2018 kandidaat werd was Bolsonaro al bijna dertig jaar een zeer bekend mediafiguur die in de commerciële media voortdurend aan bod kwam met de meest vergezochte idiote verhalen.

Hij werd door de media opgevoerd als een politieke clown, maar de bevolking zag er iets helemaal anders in en verkoos hem in 2018 boven de doorsnee kandidaten van de bestaande traditionele machtspartijen.

Sinds hij president is heeft Bolsonaro bovendien openlijk gepleit voor het terugdraaien van de rechten van de inheemse volkeren in de Amazone, voor de volledige openstelling van de Amazone voor industrialisering door de agribusiness en de mijnbouw.

In normale omstandigheden kan Bolsonaro niet meer verkozen raken voor een tweede mandaat¹. Er gaat geen dag voorbij zonder dat hij de Tribunal Superior Eleitoral (TSE) aanvalt, de nationale overheidsdienst voor de organisatie en controle van de verkiezingen. Daarbij verwijst hij tevens naar de steun die hij voor zijn verzet heeft bij het leger.

“We weten wat we moeten doen”

Op donderdag 7 juli ging hij in zijn wekelijkse berichten op de sociale media nog een stap verder. “Ik hoef niet te zeggen wat ik denk dat jullie denken. Jullie weten wat op het spel staat en jullie weten hoe je voor te bereiden, niet voor een nieuw Capitool, niemand wil iets binnenvallen, maar we weten wat we moeten doen voor de verkiezingen.”

Hij zei dit één dag nadat Edson Fachin, TSE-voorzitter, had verklaard dat Brazilië een nog groter gevaar riskeerde dan de invasie van het Capitool in de VS op 6 januari 2021. Meerdere commentatoren wezen erop dat de retoriek van de president neerkomt op een oproep tot geweld – meer nog dan wat in Brazilië al routine is.

Politiek geïnspireerde moorden zijn geen uitzondering in Brazilië, nog meer sinds Jair Bolsonaro op 1 januari 2019 president werd. Twee dagen na zijn laatste uitval in de sociale media gebeurde precies dat wat zij vreesden.

Op 9 juli werd Marcelo Arruda vermoord door politieagent José da Rocha Guaranho (zie foto), een supporter van Bolsonaro. Arruda was een gemeentelijke opziener en financieel beheerder van de lokale afdeling van de Arbeiderspartij (PT) van Lula in het stadje Foz do Iguaçu. Hij werd tijdens een party voor zijn 50ste verjaardag doodgeschoten.

Hoewel geradicaliseerde extreemrechtse elementen als deze dader slechts een kleine minderheid zijn binnen de volgelingen van de president, zijn ze wel zijn meest vocale en aanwezige steungevers.

Zij lanceren voortdurend beschuldigingen dat de PT betrokken zou zijn bij de maffia en er geld en steun van krijgen, maar ondertussen in de echte wereld is het Bolsonaro’s entourage die van banden met de maffia wordt beschuldigd.

Federaal politieagent Alexandre Saraiva noemde tijdens een hoorzitting in het parlement namen van politici die banden hebben met de maffia in de Amazone, die daar vooral betrokken zijn bij illegale boomkap en mijnbouw. De regering nam onmiddellijk actie na zijn verklaringen door hem uit zijn functie te ontslaan.

De Britse journalist Dom Philips (zie foto) en zijn Braziliaanse collega Bruno Pereira werden vermoord toen zij naar de maffiapraktijken onderzoek deden en publiceerden. Beide moorden hebben bitter weinig commentaar gekregen in de westerse mainstream media.

De recente verkiezing van Gustavo Petro in Colombia en van Gabriel Boric in Chili, ook al zijn dit gematigde centrumlinkse politici, doet bij deze achterban alle alarmseinen afgaan.

In een tweet twee dagen na de verkiezing van Petro in Colombia gebruikte Eduardo Bolsonaro een hamer-en-sikkel logo op een kaart van buurlanden Venezuela, Colombia, Peru, Bolivia, Chili en Argentinië.

A responsabilidade do eleitor brasileiro só aumenta. Já não é mais “tão somente” pelo Brasil, é por toda a região. pic.twitter.com/98y1XaEfGq

— Eduardo Bolsonaro🇧🇷 (@BolsonaroSP) June 20, 2022

Er zijn nog 3 maanden te gaan tot de verkiezingen. De PT is zeer bezorgd over de veiligheid van Lula. Tijdens meetings in Uberlândia en Rio de Janeiro werden met drones dierlijke uitwerpselen over de menigte uitgestrooid.

Het gebruik van deze technologie stelt de bewakers van Lula voor immense problemen. Drones kunnen immers evengoed explosieven transporteren.

Lula verklaarde in een persmededeling zijn solidariteit met de familie van het slachtoffer, maar drukte ook zijn medeleven uit met de familie van de dader. “Zij verliezen een vader en echtgenoot aan haatspraak die werd aangemoedigd door een onverantwoordelijke president.”

Naast geweld moet nog een andere factor ernstig worden genomen. Een militaire staatsgreep door facties in het leger die Bolsonaro steunen mag niet worden uitgesloten. Bijna de helft van de ministers van de huidige regering zijn generaals.

Meerdere van hen hebben openlijk bedreigingen geuit “als de verkiezingen niet correct zouden verlopen”, waarmee ze uitsluitend bedoelen “als Bolsonaro niet zou winnen”.

President Biden geeft dubbelzinnige signalen aan president Bolsonaro. Op de Top van de Amerika’s in Los Angeles was Bolsonaro een van de weinigen die een privé-onderhoud kreeg met Biden.

Tijdens die ontmoeting vroeg Bolsonaro hulp om Lula te verslaan, omdat hij volgens hem “ingaat tegen de belangen van de VS”. Biden gaf daar een ontwijkend antwoord op, maar tijdens de top sprak hij zijn lof uit voor de manier waarop Bolsonaro het Amazone-regenwoud beheert.

Zijn eigen Democratische parlementsleden zijn er echter niet gerust in. Zij dienden een amendement is op de defensiebegroting waarin steun aan het Braziliaans leger afhankelijk wordt gemaakt van hun neutraliteit tijdens de verkiezingen.

Men is er zich in de VS van bewust dat openlijke steun aan een militaire staatsgreep niet langer kan. Bovendien mag voor een massale opstand en zelfs een burgeroorlog worden gevreesd als het leger inderdaad de macht zou grijpen. De tijden zijn voorbij dat de VS unilateraal een militaire staatsgreep kunnen faciliteren en goedkeuren.

Bovendien zijn de rechtse krachten in het Braziliaans leger niet langer slaafse volgers van de dictaten uit Washington. Toen de VS vroegen om vanuit basissen in Brazilië een militaire blokkade van buurland Venezuela te beginnen, zei huidig vice-president Hamilton Mourão en voormalig opperbevelhebber vlakaf neen. De man is nog rechtser en fanatiek neoliberaler dan Bolsonaro maar is tevens een extremistische nationalist die niet langer duldt dat de VS zomaar orders komen geven.

Dit alles betekent echter geenszins dat Bolsonaro de gewenste kandidaat is van de oligarchie en het leger. Hun probleem is dat alle andere rechtse kandidaten het nog veel slechter zouden doen.

Toch mag niet worden uitgesloten dan zij zullen pogen Bolsonaro te verbieden om deel te nemen om dan al hun steun te geven aan een ‘meer gematigde kandidaat’.

Niemand kan voorspellen wat de komende drie maanden zullen geven, maar het wordt nog bang aftellen tot 2 oktober, en daarna, want zelfs als Lula reeds in de eerste ronde wint is het gevaar voor totale chaos verre van onbestaand.

 

Note: