Brian Mier is VS-burger die al 28 jaar in Brazilië woont. Recent heeft hij ‘Lula – A Biography’ door Braziliaans auteur Fernando Morais vertaald naar het Engels. We vroegen hem naar zijn indrukken over Lula’s derde presidentschap. “Brazilië heeft een lange traditie van ongebondenheid”.

Lula’s populariteit is nu veel groter dan Bolsonaro na twee jaar in zijn presidentschap. De laatste peilingen geven hem 63 procent van de bevolking die zeggen dat hij het goed doet, tot uitstekend of tenminste redelijk. Daartegenover staat 32 procent die meent dat hij het verschrikkelijk doet. Dat zijn grotendeels de Bolsonaro-supporters.

Verrassend genoeg tonen de peilingen ook ongeveer 15 procent van het electoraat die geen verschil ziet tussen zijn presidentschap en dat van Bolsonaro, wat aantoont dat er heel wat politiek onverschillige mensen zijn in Brazilië.

Hij heeft echter wel een aantal problemen, vooral omdat dit het meest rechtse Congres is dat Brazilië (het Congres is het federale parlement) ooit heeft gehad sinds het herstel van de democratie.

Maar als je een peiling houdt komt hij nog altijd uit als eerste, Brain Mier legt ons uit waarom.

Links beleid in een semi-feodaal land

Ten gronde is Brazilië altijd bestuurd geweest door dezelfde 200 families voor de laatste 150 jaar en waarschijnlijk kan je van drie kwart van deze families zeggen dat ze het land hebben geregeerd sinds de jaren 1600. Dit zijn de agrobusiness-elites en hun lokale politieke machines.

Die agrobusiness-elites zijn verbonden met de industriëlen die opkwamen in (de regio rond) São Paulo in de jaren 1870-1880 met de koffie-boom bijvoorbeeld. Deze mensen en hun cronies (politieke vriendjes) en de leden van hun politieke machines veranderen van partij met de regelmaat van de klok, zoals het hen uitkomt qua electorale doeleinden.

De Arbeiderspartij PT en de kern ervan zijn bondgenoten met de Communistische Partij van Brazilië (PCdoB), de Socialistische Partij van Brazilië (PSB) en de Groene Partij van Brazilië (PV).

Die hebben maar 82 zetels van de 531 in het Congres, en een enorme meerderheid van deze personen zijn centrumrechts en verbonden met die oude traditionele families. Je ziet dezelfde verhouding in de (federale) Senaat, daar heb je ook de uiterst rechtse partij, de liberale partij (PL), die geen deel is van de regeringscoalitie.

Al die andere switchen zo van kant, die hebben allemaal keihard Bolsonaro gesteund tijdens diens regering en kort voor Lula aan de macht kwam, bemiddelde hij een deal met al deze andere grote centrumrechtse partijen om van kant te wisselen.

Dat bracht met zich mee dat hij een hele hoop ministerposten moest doorgeven aan hen. Het maakt het voor hem ook zeer hard om al de economische schade te herstellen die was aangericht na de staatsgreep van 2016 tegen (president) Dilma Rousseff.

Een van de dingen die ze toen deden was dat (interimpresident) Michel Temer met een grondwettelijk amendement de bevriezing oplegde van de groei van de overheidsuitgaven boven inflatie, voor openbare gezondheid en onderwijs voor 20 jaar, dit in een land met een bevolking die nog steeds groeit. Dat werd beslist nadat er reeds besparingen waren opgelegd.

De deal die Lula en zijn minister van financiën Fernando Haddad afsloten kon daar geen volledige afschaffing van bekomen, maar de rechtse tegenstanders pushten een amendement door. Wat nog voor Lula de macht overnam dat amendement (van Lula) blokkeerde, met de vermelding dat overheidsuitgaven mogen toenemen met 2,5 procent boven inflatie voor gezondheidszorg en onderwijs, op voorwaarde dat de begroting in evenwicht is met de groei van het bnp in dat jaar. Bijvoorbeeld, als het bnp slecht 1 procent groeide, konden de uitgaven slechts stijgen met 1 procent, met als hoogst mogelijke niveau 2,5 procent.

Dat blijkt  een economische dwangbuis over Lula’s regering te zijn, ook al wordt een groei van het bnp verwacht van 2,9 procent dit jaar. Waarmee het verder gaat dan de verwachtingen van het IMF, twee jaar op rij al.

Significant is dat de oorspronkelijke prognose van het IMF voor dit jaar 0,5 procent was. Met die 2,5 procent bovengrens is het echt lastig om een groei-economie te gebruiken voor herverdelende beleidskeuzes en dat frustreert Lula.

Brian Mier bespreekt Lula’s beleid vanaf 10:31 (klik op deze tijdcode) over zijn binnenlands beleid, vanaf tijdcode 17:52 over BRICS, China, Venezuela en de VS (de eerste 10 minuten praat hij over de biografie, zie Lula: Een Biografie’, de arbeider die president van Brazilië werd):

Er is voor het ogenblik een enorme stijd bezig omdat de begroting niet in evenwicht is. De conservatieve mainstream media en de mensen rond Avenida Faria Lima (in São Paulo) (Brazilie’s Wall Street), zijn tegen meer sociale uitgaven en daartegen vecht hij terug. Lula zegt ‘we moeten snijden in de subsidies voor Big Business, we moeten de aanval openen op de superrijken’. Dat is één kwestie.

Enkele successen

Er zijn ook heel wat positieve zaken bezig. Hij heeft bijvoorbeeld een van de grootste en meest traditionele universiteiten in Brazilië gered. Die universiteiten stonden op de rand van sluiting toen Bolsonaro president was, want hij gaf hen niet genoeg geld voor hun leerkrachten en hun personeel. Lula heeft dat onmiddellijk teruggedraaid en redde zo alle universiteiten.

Hij heeft ook enkele vernieuwende beleidskeuzes doorgeduwd, zoals de omzetting van 500 leegstaande overheidsgebouwen over heel het land naar openbaar eigendom voor sociale huisvesting, naar scholen onder beheer van de sociale bewegingen, wat toch heel ‘cool’ is.

Hier zijn heel wat voorbeelden van, kleine dingen die hij heeft doorgeduwd, maar het blijft een grote zorg voor de Arbeiderspartij dat ze geen omzeiling kunnen opzetten tegen die economische dwangbuis. Waarmee ze problemen gaan krijgen om herverkozen te raken in 2026.

Zijn presidentschap op de huidige internationale scène.

De G20 is nu bezig (tijdens het interview, G20 ging door op 18-19 november in Rio de Janeiro). In Brazilië en hier zijn de mainstream media hem nu aan het portretteren alsof hij tot zijn verstand is gekomen en zich terug naar het Westen keert, alsof dat de enige gezond-verstand-keuze is die hij hoort te doen.

Je moet kijken naar tenminste de voorbije 50 jaar van de buitenlandse relaties van Brazilië. Brazilië heeft altijd geprobeerd een neutrale positie in te nemen los van wie president is. Zelfs met Bolsonaro en zijn presidentschap kon hij het soort buitenlands beleid niet opdringen dat hij persoonlijk wilde.

BRICS-China

Lula is volledig mee met deze strategie. Hij heeft heel wat sympathie voor de oude beweging van ongebonden landen van de jaren 1960-1970. Hij nam een ongebonden positie in over het conflict in Oekraïne, wat naast een aantal pro-Russische mensen in Brazilië ook iedereen in de regering van de VS ergerde. Hij houdt daar stevig aan vast.

Hij weigerde echter ook om Brazilië te integreren in het initiatief van de Nieuwe Zijderoute van China, maar de bilaterale relaties met China zijn zeer goed. China is Brazilië’s meest belangrijke handelspartner en heeft recent Dilma Rousseff de Vriendschapsmedaille toegekend, wat de hoogste eer is in China. Dat was een enorme ceremonie.

Zij zijn zeer opgetogen met de manier waarop Rousseff de New Development Bank (de BRICS-bank NDB) organiseert. Er was wat kritiek over een aansluiting bij de Nieuwe Zijderoute op een bepaald ogenblik binnen de Arbeiderspartij.

Zij waren ongerust over wat zou gebeuren met het programma van het plan voor herindustrialisering dat nu bezig is. Ze zijn bezig met nieuwe fabrieken te openen, ze pogen te herindustrialiseren en ze zijn bezorgd, ze moeten zeer zorgvuldig zijn over hoe te onderhandelen over toegang tot de Zijderoute, omwille van de mogelijke effecten op fabrieksbanen in Brazilië. Maar dat lijkt mij een excuus.

Ik denk dat Lula alleen maar het middenveld bespeelt. Hij is aan het schipperen, want ten gronde loopt hij een groot risico dat de regering van Trump gaat proberen een staatsgreep te plegen, vooral met Elon Musk erbij.

Spreidstand over Venezuela

De ergste flater die zijn regering tot nu heeft begaan heeft denk ik te maken met Venezuela. Er kwam toen een breuk, een zware breuk tussen Lula en zijn eigen partij hierover.

De Arbeiderspartij erkende onmiddellijk officieel de resultaten van de verkiezingen in Venezuela, zelfs nog voor het vonnis van het (Venezolaanse) Hooggerechtshof, tegen de houding in van (buitenlandminister) Celso Amorim (carrièrediplomaat met centrumlinkse sympathieën). De officiële houding van de regering was zeer slecht.

Ze (de regering) is echter niet voor 100 procent meegegaan met de VS. Ze weigerde de erkenning van Raimundo González tot verkozen leider (kandidaat van de rechtse oppositie in Venezuela) en bekritiseerde zowel González als Maduro.

Celso Amorim positioneerde zich als een soort bemiddelaar in de (Venezolaanse) verkiezingen en het electoraal proces, maar niemand had hem uitgenodigd om dat te doen.

Hij zei dingen als: “Wel, wij waren getuigen bij de Barbados Akkoorden, dus dat geeft ons een (tussen regering en oppositie van Venezuela, oktober 2023) een positie om de bemiddelen in dit conflict tussen de twee partijen in de verkiezingen”, waarop de regering van Venezuela zegt: “Neen, dat geeft je dat niet, die macht, niemand heeft je uitgenodigd dat te doen, wij willen je daar niet.”

Dit is dus slecht nieuws op vlak van de voorbije 40 jaar voor de Arbeiderspartij, voor hun strijd voor soevereiniteit in Latijns-Amerika, in Zuid-Amerika. Tezelfdertijd betekent dit niet een volledig in lijn lopen met de VS of met de plannen van de NAVO voor Venezuela, bovendien, sommigen speculeren dat dit een preventieve stap is ter voorbereiding van het presidentschap van Trump, zodat steun voor Venezuela niet kan worden gebruikt als excuus voor een coup in Brazilië.

Desalniettemin is dit hypocriet volgens mij. Ik leef hier al in Brazilië de hele acht jaar van Lula’s 2 eerste mandaten (2003-2010), hij doet soms van die dingen. Hij slaagt er in om iedereen wel eens op stang te jagen van links tot rechts en alles daartussen.

Ik denk niet dat zijn stellingname over Venezuela betekent dat hij bijvoorbeeld een NAVO-pion of een VS-pion is, want je moet kijken naar de volledige context. Dit is gewoon iets onfortuinlijk en ik hoop dat ze de relaties tussen Brazilië en Venezuela spoedig kunnen glad strijken.

Desalniettemin, de beste president ooit

De enige twee presidenten waarmee je hem kan vergelijken op vlak van herverdeling van welvaart en afname van armoede en honger, dat was Getúlio Vargas in de jaren 1930-1940 (president 1930-1945 en 1951-1954).

(Noot: João Goulart was de tweede, hij was president van 1961-1964, hij werd kort voor het einde van zijn eerste mandaat afgezet door een militaire staatsgreep die volledig was gecoördineerd in de VS-ambassade. De militaire junta bleef aan de macht tot 1985)

Hij creëerde het eerste minimumloon in Brazilië, (de 2de was João Goulart, president 1961-1964) richtte de nationale petroleummaatschappij (Petrobras) op, nationaliseerde het nationaal mijnbedrijf (CVRD) nationaliseerde heel wat industrieën.

Tezelfdertijd had hij fascistische tendenzen. Zo deporteerde hij de (latere Joodse) vrouw van het hoofd van (Maria Schaffer 1932-2022 overleefde Auschwitz en keerde terug) de Braziliaanse Communistische partij naar Auschwitz. Hij verbood ook vrouwen om voetbal te spelen.

Je moet (naast Lula) ook kijken naar Dilma Rousseff (president 2011-2016, afgezet door VS-gesteunde staatsgreep) als een verderzetting van de regering van Lula, maar inderdaad, de meeste mensen geloven dat hij de beste president is die Brazilië ooit heeft gehad.

 

 

 

Fernando Morais. Lula – A Biography. Verso Books, London, 2024, 307 pp. ISBN 978 1804 2949 25 – translator Brian Mier. Deze biografie behandelt zijn leven voor hij in 2003 president werd voor de eerste maal. Er komt ook een tweede deel over zijn leven als president. Volg Brian Mier op X @BrianMteleSUR)

Zie ook  ‘Lula: Een Biografie’, de arbeider die president van Brazilië werd.