President Obama heeft recent zijn nieuw immigratiebeleid aangekondigd. Dat ziet er op het eerste zicht zeer belovend uit. Obama weet als geen ander realiteit door perceptie te vervangen. Zijn voorstellen zijn immers niet vernieuwend maar klassiek repressief. Ten gronde lossen ze slechts voor een minderheid iets op.

Eind januari 2013, kort na zijn eedaflegging, kondigde Obama de grote krachtlijnen aan van zijn nieuw immigratiebeleid. Dat kan in vier punten samengevat worden.

1. verderzetten en uitbreiden van intensieve grenscontroles;
2. strengere vervolging van werkgevers die illegalen aanwerven;
3. maatregelen voor illegalen om de nationaliteit te verwerven;
4. legale immigratie beter reguleren.

Logisch gevolg van zijn herverkiezing

Het was te verwachten dat Obama snel een positie zou innemen. Immigratie was een belangrijk thema tijdens de verkiezingen. Bovendien is gebleken dat de overgrote meerderheid van legale Latijns-Amerikanen met Amerikaanse nationaliteit voor hem heeft gestemd.

In de media kwamen meerdere woordvoerders aan bod die de plannen van Obama toejuichten. Ook heel wat ‘gewone’ burgers vonden dit een goede maatregel en drukten hun hoop uit eindelijk burger te worden van het land waar ze al jaren leefden en werkten.

Een iets nadere analyse laat van die eerste indruk niet veel heel. Het beleid van Obama is volledig gebaseerd op het idee dat immigratie een veiligheids- en crimineel probleem is.  Het gaat volledig voorbij aan de sociaal-economische en historische context. Reeds sinds de VS in de 19de eeuw één derde van Mexico inpalmde, komen Mexicanen massaal naar de VS. Armoede is daarbij de drijvende kracht en enige motivatie.

VS heeft immigratie uit Mexico altijd gewild

Zij werden zelfs gestimuleerd. Mexicanen waren zo een onmisbaar onderdeel van de opbouw van de Amerikaanse economie. De landbouw in de zuidelijke staten bijvoorbeeld kan tot vandaag niet overleven zonder de spotgoedkope seizoensarbeid van honderdduizenden Mexicanen (en andere Latijns-Amerikanen).

Ook vandaag zijn 11 miljoen illegale Latijns-Amerikanen essentieel voor de Amerikaanse economie. Zij maken met hun onderbetaalde en overwerkte arbeid de winsten van talloze bedrijven mogelijk.

Het is bovendien zeer contradictorisch dat net nu deze problematiek zo brandend actueel is in de VS, terwijl de immigratie vanuit Mexico op het laagste niveau zit in 40 jaar.

1. Strengere grenscontroles

De eerste pijler van Obama’s beleid – strengere grenscontrole – is bovendien gebaseerd op een complete fictie. Metershoge muren en meedogenloze milities ten spijt is de grens tussen Mexico en de VS gewoon niet afsluitbaar. Een complete afgrendeling van de grens zou alleen met militaire middelen kunnen en zou een hoger budget eisen dan wat de VS nu uitgeeft aan al haar politie- en veiligheidsdiensten. Schattingen spreken van 18 miljard dollar (13,3 miljard euro) op jaarbasis.

Dat weet Obama natuurlijk ook. Janet Napolitano, zei het letterlijk: “Als we muren van vijftien meter hoog bouwen, nemen de mensen gewoon een ladder van zestien meter”.  Zij is het hoofd van het Homeland Security Office, het binnenlands veiligheidsdepartement dat door George W. Bush werd opgericht kort na 9/11.

Bush werd daar toen zwaar voor aangepakt omdat dit departement verregaande bevoegdheden kreeg die grondwettelijke rechten van de Amerikaanse burger met de voeten treden. Obama werd daarentegen nauwelijks bekritiseerd toen hij die bevoegdheden nog verder uitbreidde.

Door de nadruk te leggen op strengere grenscontroles als één van de oplossingen van het migratieprobleem komt hij in feite gewoon tegemoet aan de eisen van de Republikeinse Partij en van een groot deel van zijn eigen Democratische Partij.

It’s the economy, stupid

De grootste misvatting van zijn beleid is echter dat hij volledig de economische oorzaken van immigratie ontkent. Dat heeft hij overigens gemeen met de Europese Unie, waar het beleid evenmin rekening houdt met de echte oorzaken van illegale immigratie (laat staan dat ze iets aan die oorzaken zou willen doen).

Immigratie van over de Rio Grande is dus al meer dan een eeuw een ‘probleem’ voor de VS (blijkbaar niet voor de Mexicanen zelf). De huidige immigratiecrisis heeft echter alles te maken met het vrijhandelsverdrag North American Free Trade Agreement tussen Canada, de VS en Mexico van 1996.

Dat akkoord, dat overigens niets met ‘vrijhandel’ heeft te maken en evenmin een ‘akkoord’ was, heeft de zwakkere economieën van Canada en Mexico volledig opengegooid voor Amerikaanse bedrijven. Canada heeft een levensstandaard die die druk wel aankan, hoewel de sociale bescherming naar Europees model er zwaar onder druk staat.

De gevolgen voor Mexico zijn daarentegen catastrofaal. 6 miljoen boeren en hun gezinnen verloren hun inkomen uit de landbouw, omdat zij niet konden concurreren tegen de spotgoedkope import van gesubsidieerde landbouwproducten uit de zuidelijke staten van de VS. Het Amerikaanse bedrijf Monsanto slaagde er in de volledige teelt van Mexicaanse maïs te kelderen – het gaat hier om het basisvoedsel van de Mexicanen .

Mensen hebben recht op migratie

Zijn beleid ontkent ook het fundamentele recht dat mensen hebben op migratie. Het ontkent echter evengoed het recht dat mensen hebben op een waardig leven in hun eigen thuis.

De Amerikaanse economie is de hoofdverantwoordelijke voor de armoede in Latijns-Amerika. De Europese Unie is trouwens in hetzelfde bedje ziek, in Afrika dan. ‘Vrijhandel’ betekent in de praktijk vrij vervoer van grondstoffen uit de Derde Wereld naar de Eerste Wereld en vrij vervoer van afgewerkte gesubsidieerde en dure westerse producten naar de Derde Wereld. Daar staat tegenover een verbod op vrij verkeer van de inwoners van de Derde Wereld naar de Eerste Wereld.

2. De ‘slechte’ bedrijven aanpakken

Dit lijkt eveneens op het eerste zicht een zeer redelijk idee. Bedrijven die illegalen misbruiken doen aan oneerlijke concurrentie tegen bedrijven die de regels van ‘het spel’ wel respecteren.

De zogenaamd slechte bedrijven bestraffen die illegalen uitbuiten gaat compleet voorbij aan de redenen waarom bedrijven dit doen en aan de redenen waarom Mexicanen bereid zijn in dergelijke onzekere omstandigheden te werken. Bovendien, ook heel wat Amerikaanse staatsburgers werken in sociaal slechte omstandigheden, zonder ziekteverzekering, zonder vast contract, in gevaarlijke werkomstandigheden. In heel wat bedrijven is het verschil tussen uitgebuite illegalen en Amerikaanse staatsbedrijven flinterdun.

Zijn beleid gaat trouwens volledig voorbij aan de financiële keerzijde van deze sociale uitbuiting. De vraag is maar of Amerikanen wel bereid zijn meer te gaan betalen voor hun aardbeien of hun ananas, voor hun groenten, voor de bouw van hun huizen, voor hun kledij, voor hun schoenen, voor hun huishoudpersoneel, voor hun veiligheidspersoneel (!)  …

Als Obama de echte oorzaken van illegale immigratie wil aanpakken kan hij de grenspolitie beter naar Wall Street sturen. Het is daar dat de multinationals het geld plaatsen dat zij in Mexico en de rest van Latijns-Amerika hebben ‘verdiend’ en zo de migratiestromen naar de VS mee veroorzaken.

Het valt eveneens af te wachten hoe grote bedrijven – dikwijls sponsors van zowel Republikeinen als Democraten – gaan reageren als ze effectief worden aangepakt op het aanwerven van illegale immigranten. Heel wat van die bedrijfssectoren staan of vallen immers met deze vorm van sociale uitbuiting.

The Jungle

In 1906 schreef de Amerikaanse onderzoeksjournalist Upton Sinclair zijn boek ‘The Jungle’ over het leven van Mexicaanse en andere immigranten in de vleesindustrie, de slachthuizen, de verpakkingsindustrie. In zijn boek kloeg hij de wantoestanden, de vreselijke arbeidsongevallen, de ziektes, de hongerlonen aan.

Het boek veroorzaakte een schandaal. Vandaag is de toestand weliswaar niet zo flagrant meer maar blijven migranten de vuilste, de gevaarlijkste, de laagst betaalde, de minst prestigieuze jobs doen in de VS.

Obama is niet van plan de Amerikaanse economie om te gooien naar een sociaal meer aanvaardbare vorm, integendeel. Zijn voornemen om de ‘slechte’ bedrijven aan te pakken is vooral bedoeld als goed klinkende retoriek. Tot bewijs van het tegendeel moet er niet meer van verwacht worden.

Hij heeft ook de bevoegdheden van de National Labor Relations Board verder aan banden gelegd. Die Board had sowieso al niet zoveel in de pap te brokken. Onder Obama wordt dat niet veel beter. Luister naar mijn woorden, kijk niet naar mijn daden …

3. Een vlottere toegang tot nationaliteitsverwerving

Zowat 11 miljoen illegalen zouden eventueel aanspraak kunnen maken op de Amerikaanse nationaliteit met de nieuwe maatregelen van Obama. Ook dat lijkt op het eerste zicht een zeer redelijk idee. Regularisering van mensen die al jarenlang in het land wonen, er bijdragen aan de economie, er hun kinderen naar school sturen (die dikwijls in de VS geboren zijn en soms wél al staatsburgers zijn), daar kan niemand tegen zijn.

Het lijdt geen twijfel dat er inderdaad enkele miljoenen illegalen zullen kunnen genieten van Obama’s maatregelen. Hoeveel juist valt nog af te wachten. Organisaties van migranten in de VS blijven echter zeer sceptisch. De hinderpalen blijven immers immens.

De basispremisse van Obama om deze maatregel te nemen is echter moreel verwerpelijk. Het zou immers ‘impractical’ zijn – Obama’s woorden – om 11 miljoen mensen te deporteren. Obama had ook kunnen zeggen dat dit ‘moreel verwerpelijk’ is. Dat deed hij niet.

Eerst en vooral moeten illegalen zich gaan aangeven. Op het ogenblik dat zij dat doen hebben zij nog geen enkele garantie over hun specifieke geval. Daarnaast moeten zij belastingen betalen, ook achterstallige. Dat is – zelfs al gaat het dikwijls over relatief lage bedragen – voor heel wat migranten al een eerste probleem.

Daarnaast zouden ze ook Engels moeten leren. Dat klinkt eveneens heel redelijk, tot je gaat uitpluizen wat dat betekent. In tegenstelling tot wat door de rechtse pers in de VS wordt uitgebazuind, is het aantal migranten dat echt geen gebenedijd woord Engels verstaat verwaarloosbaar klein.  Het gaat dan bovendien meestal over migranten die in eigen kleine familiebedrijven werken, waar andere leden van de familie wel voor de Engelstalige contacten zorgen.

Wat wordt bedoeld is dat ze ‘proper English’ moeten kunnen (verwar het Engelse ‘proper’ niet met het Nederlandse woord ‘proper’). Daar bedoelen ze zoiets als ‘beschaafd Nederlands’ mee. De meeste migranten kunnen wel degelijk een laag niveau Engels aan voor functioneel gebruik op hun werk. Dikwijls hebben ze de taal echter nooit echt geleerd, kunnen ze nauwelijks correct spellen in het Engels en begrijpen ze het administratief jargon van overheidsdocumenten niet.

Het zijn ook dikwijls personen voor wie een schools schriftelijk en mondeling taalexamen afleggen op zich al een serieuze psychologische drempel is. Allesbehalve evident dus als voorwaarde voor nationaliteitsverwerving.

Ten slotte moeten migranten meewerken aan een gerechtelijk onderzoek van hun verleden. Ook dat is voor velen onmogelijk te halen. Geschat wordt dat minstens één vierde van de illegale migranten één of ander vorm van ‘crimineel’ verleden hebben.

Dikwijls gaat het over kleine overtredingen die door hun illegaal statuut een zwaardere dimensie krijgen of die net door hun precaire situatie zijn ontstaan. Een kleine diefstal, rijden met een niet geregistreerde wagen of een valse nummerplaat of al eens eerder gedeporteerd geweest zijn en teruggekeerd; het zijn allemaal voldoende redenen om een permanente verblijfsvergunning te weigeren of om tot deportatie te beslissen.

Die permanente verblijfsvergunning is echter de voorwaarde om aan de procedure voor het verkrijgen van de nationaliteit te beginnen.

4. Legale immigratie beter regelen

Ook dit lijkt meer dan redelijk. Dit zal echter vooral migranten met een hogere opleiding bevoordelen. De VS heeft een lange traditie van het aantrekken van pientere wetenschappers uit het buitenland. Ook migranten die er al in geslaagd zijn financieel goed te boeren met eigen bedrijven gaan eveneens beter af zijn. In ieder geval hebben de huidige illegale migranten niet veel aan deze maatregel.

Een echte oplossing dan?

Een echte oplossing – dit geldt trouwens evengoed voor de Europese Unie – kan maar beginnen bij de erkenning dat migratie een sociaal probleem is, onlosmakelijk verbonden met de werking van de economie. De erkenning ook dat het een probleem is voor de migranten, niet voor de eigen staatsburgers.

Dat kan onder andere door een algemene amnestiemaatregel, bijvoorbeeld  door de toekenning van een permanente verblijfsvergunning op basis van een eenvoudig bewijs van verblijf en werkgelegenheid.

Dit is in de huidige politieke omstandigheden haast onmogelijk.  Rechtse Republikeinen en Democraten gebruiken het schrikbeeld van de druglords, de pooiers, de huurmoordenaars om een dergelijk idee af te schieten. Dat dit een bijzonder klein percentage achter de komma van de illegale immigranten betreft is voor hen niet relevant.

De gemiddelde illegale migrant leeft al 14 jaar in de VS, heeft er een gezin, dikwijls met ter plaatse geboren kinderen, die er ook naar school gaan. In de staat Nevada bijvoorbeeld is één op vijf staatsburgers (illegalen dus niet meegerekend) in het buitenland  geboren – in Nevada zijn dat meestal personen geboren in Mexico of een ander Latijns-Amerikaans land. Nevada, hoeft het nog gezegd, was ooit een deel van Mexicaanse deelstaat Texas …

Het eeuwige politieke dilemma: slecht of slechter

Het lijdt geen twijfel dat de Democratische president voor een aantal miljoen migranten de kans op een beter leven biedt. Onder voorganger Bush of een president Romney was daar geen sprake van geweest. Dat is inderdaad een niet te veronachtzamen verschil.

Dat verandert echter niets aan het feit dat Obama staat voor een economisch model dat illegale migratie zal veroorzaken (en ook nodig heeft). De immigratieproblemen zullen dus blijven bestaan.

Een aantal migranten legaliseren betekent onder Obama echter ook een hardere aanpak van de rest. Obama heeft nu al het hoogste jaargemiddelde van deportaties in de Amerikaanse geschiedenis, ook wanneer rekening wordt gehouden met de aangroei van de bevolking.

Verwacht wordt dat in de komende jaren meer dan 2 miljoen vooral Latijns-Amerikaanse migranten zullen worden gedeporteerd. Dat betekent meestal het uiteenrukken van gezinnen, het deporteren van ouders van Amerikaanse staatsburgers.

De repressie van ‘de rest’ die niet wordt gelegaliseerd zendt een duidelijke boodschap aan de illegale migranten. Laat je verder uitbuiten, berust in je lot en hoop dat je ooit ook aan de beurt komt. Ondertussen draait de economie rustig verder op jouw arbeid.

Hoe goed en reëel de vooruitgang voor een deel van de illegale migranten in de VS ook moge zijn, het blijft het eeuwige drama van de VS dat mensen er slechts de keuze hebben tussen ‘slecht’ en ‘nog slechter’.

Ondertussen moeten we vanuit Europa niet al te meewarig doen over de aanpak van Obama. Het is hier op sommige vlakken zelfs erger.

PS. Ik krijg bij een vorig artikel over de ‘fiscal cliff’ van Obama de commentaar dat dit onvoldoende ‘onderbouwd’ zou zijn. Graag benadruk ik nogmaals dat ik mijn informatie over de VS uitsluitend haal uit bronnen in de VS zelf. Ik begrijp deze reacties wel voor een deel. Dit soort analyses gaat immers lijnrecht in tegen het beeld dat over de VS wordt geschapen in de grote media. Daar weerwerk tegen bieden is nu net één van de bestaansredenen van deze website.