De Organisatie van Amerikaanse Staten (OAS) hield een conferentie in de Colombiaanse stad Cartagena. Het werd over de hele lijn een afgang voor de VS. De Amerikaanse (en Europese) media hadden alleen oog voor een seksschandaal, kwestie van het niet over de inhoud te hebben.

Sensatie, sensatie …

Ook in de Belgische pers kon je er uitvoerig over lezen. Leden van de Amerikaanse Secret Service, de dienst die onder andere instaat voor de veiligheid van de Amerikaanse president, werden op heterdaad betrapt met prostituées op hun hotelkamers.

Wat het nog schrijnender maakt, is dat de zaak uitkwam omdat één van hen weigerde voor geleverde diensten te betalen. De mediaheisa was in de VS zo groot dat president Obama zich verplicht zag om er een afkeurende openbare uitspraak over te doen.

Het ziet er niet naar uit dat dit voorval verder een rol gaat spelen in de campagne voor de verkiezingen. Er werd in de schaduw van dit fait divers echter nauwelijks aandacht besteed aan een veel belangrijkere vaststelling. De VS slaagt er niet meer in haar wil op te leggen aan de OAS. Ooit is het wel anders geweest.

Het probleem Cuba

Het is natuurlijk niet nieuw dat een aantal Latijns-Amerikaanse staten de opheffing eist van de economische blokkade van Cuba en de deelname van Cuba aan de conferenties en de andere activiteiten van de OAS.

Nieuw is echter dat dit keer de stellingname zo unaniem was. De VS en Canada waren de enigen die de deelname van Cuba aan deze conferentie tegenhielden. Zelfs de gastheer van de conferentie, president Santos van Colombia, sprak zich uit ten voordele van Cuba. Voor het eerst heeft de VS zijn sterkste bondgenoot in Latijns-Amerika niet kunnen overtuigen. Santos ging nog verder en deelde als gastheer van de conferentie mee dat dit de laatste topconferentie van de OAS was zonder Cuba.

Honduras sí, Cuba no!

Bovendien was dit een standpunt dat door alle aanwezige staatsleiders van links tot rechts werd gedragen, zelfs door Honduras, waar toch een regering aan de macht is die na een staatsgreep enkel van de VS volledige erkenning krijgt. Rafael Correa, president van Ecuador, was wegens de aanwezigheid van Honduras, niet persoonlijk aanwezig op de conferentie.

Over de complete hypocrisie van de Amerikaanse blokkade van Cuba is al veel inkt gevloeid. Ondertussen ziet diezelfde Amerikaanse regering er geen graten in om handel te drijven met communistisch China en met rechtse regimes die de mensenrechten met de voeten treden. (De VS verantwoorden de blokkade ook met de al dan niet vermeende schendingen van de mensenrechten in Cuba).

Maar eigenlijk is de schijnheiligheid van Canada in deze nog groter. Canada heeft altijd al een traditie gehad om zijn buitenlands beleid netjes in de schaduw van de grote buur te positioneren. Maar dat belet niet dat Canada tezelfdertijd de grootste handelspartner is van Cuba (ondermeer omdat het door de blokkade van de VS de concurrentie van Amerikaanse bedrijven niet hoeft te trotseren).

Decriminaliseren van de drugshandel

Een tijdje terug hebben een aantal voormalige Latijns-Amerikaanse presidenten een oproep gedaan om de strijd tegen de drugshandel anders aan te pakken, onder meer door het drugsgebruik te decriminaliseren en te behandelen als een sociaal probleem. Op de conferentie was ook over deze zaak een complete unanimiteit, op de VS (en Canada) na.

De repliek van Obama was zeer zwak en in feite een halve toegeving. Zijn commentaar op een persconferentie ging weliswaar compleet voorbij aan de inhoudelijke argumenten van het debat, maar hij toonde zich wel bereid om over de materie ‘verder te willen discussiëren’. De Canadese eerste minister Harper ging zelfs deels mee met de argumenten die op tafel werden gelegd; hoewel hij uiteindelijk wel samen met de VS tegen stemde.

De huidige militaire aanpak van de drugshandel in Latijns-Amerika is cruciaal voor de Verenigde Staten. Het is de officiële bestaansreden van hun militaire aanwezigheid. In de VS functioneert de strijd tegen de drugs in hoofdzaak als sociale controle over de etnische minderheden en de armere en werkloze bevolking. Er zijn aan de huidige criminele aanpak van de drugshandel ook economische belangen verbonden. Naast de enorme budgetten voor politie leeft het geprivatiseerde gevangenissensysteem van de VS van een grote instroom van gevangenen die enkel en alleen voor drugsbezit veroordeeld werden.

Las Malvinas Argentinas

Zelfs op vlak van een marginaal randprobleem als de Falklands kregen de VS en Canada nul op het rekest. Alle aanwezige landen op de conferentie, op twee na, stemden in met het verzoek van Argentinië om de soevereine aanspraak op de Malvinas – zoals zij die noemen – te bevestigen en om de huidige Britse controle van de eilandengroep te veroordelen.

Een succes dat er geen is …

Obama benadrukte na de topconferentie van de OAS vooral het nieuwe vrijhandelsverdrag met Colombia dat in mei – vroeger dan oorspronkelijk gepland – in werking treedt. Dat is om meerdere redenen een zwaktebod. Eerst en vooral is de handel van de VS met Colombia in het grote geheel eerder marginaal.

Bovendien, dit akkoord werd bilateraal onderhandeld en afgesproken met Colombia en heeft met deze topconferentie of met de OAS in het algemeen niets te maken. Een en ander gebeurt gewoon in dezelfde periode als de topconferentie.

… en een mislukking moet maskeren

Maar vooral is het afsluiten van dit bilateraal verdrag een gevolg van een nog veel groter falen. Oorspronkelijk was het de bedoeling van de vorige president George W. Bush – en volledig overgenomen door Obama- om één vrijhandelsverdrag af te sluiten met het volledige continent, de Free Trade Agreement of the Americas (FTAA). Dat is een faliekante mislukking geworden. Meer zelfs, meerdere landen hebben onder impuls van Argentinië, Brazilië en Venezuela onder elkaar meerdere nieuwe verdragen gesloten zonder de VS (en Canada).

Onder meer de Unión de Naciones Suramericanas (UNASUR – Unie van Zuid-Amerikaanse Staten) en de Banco del Sur (Bank van het Zuiden) zijn zovele doornen in het oog van de VS. Ook al zijn deze instellingen nog embryonaal, het feit dat ze konden ontstaan en in belang toenemen, is een teken aan de wand voor de VS. Dan is er nog de Comunidad de Estados Latinoamericanos y Caribeños (CELAC) waar zelfs de trouwste bondgenoten van de VS in de regio lid van zijn geworden.

Mensenrechten en Colombia …

Om het allemaal nog wat zieliger te maken, zelfs dat vrijhandelsverdrag met Colombia is er maar gekomen na zwaar tegenwerk van parlementsleden van Obama’s eigen Democratische partij die de grove schendingen van de mensenrechten in Colombia niet zien zitten.

Daarbij werd specifiek verwezen naar de talloze moorden op vakbondsvertegenwoordigers die de sociale strijd in Colombia heel zwaar hypothekeren. Nauwelijks twee weken voor de topconferentie van de OAS heeft Colombia een aantal wetten goedgekeurd en een aantal maatregelen genomen om dat probleem in te dijken. Er is echter geen enkele garantie dat die maatregelen enig effect zullen hebben.

De voorbij twee jaar moest de VS nog voor een andere zaak in het zand bijten. De VS wilde in Colombia zeven militaire basissen openen ‘voor de strijd tegen de drugshandel’. Wat in de Amerikaanse en Europese massamedia werd afgedaan als geleuter van de Venezolaanse president Chavez, bleek uiteindelijk de steun te hebben van het overgrote deel van Latijns-Amerika. Die herkenden in dit voorstel wat het werkelijk was: een nieuwe militarisering van het continent door de grote buur uit het noorden. De VS zag zich gedwongen het voorstel af te voeren.

De VS blijven een machtige speler

Al neemt de hegemonie van de VS over Latijns-Amerika dan zienderogen af, de VS blijft nog lang een machtige speler in de regio. Colombia heeft met de VS een akkoord afgesloten om het beruchte Plan Colombia uit te breiden naar de landen van Centraal-Amerika: drugshandel als dekmantel voor verhoogde militaire aanwezigheid.

Die aanwezigheid past in een klassiek stramien van de Latijns-Amerikaanse geschiedenis. Goede contacten onderhouden met de lokale militaire bevelhebbers is een uitstekende voorbereiding van de staatsgrepen van de toekomst.

Uit door Wikileaks gelekte geheime nota’s van de Amerikaanse ambassade in Chili van 2008 blijkt onder meer dat de VS nog steeds vasthoudt aan haar strategie om vriendschappelijk banden te cultiveren met de militaire krachten in Latijns-Amerika – in het telegram heet dit: ‘om het Chávez-fenomeen te kunnen indijken’. Daarmee worden dan regeringen bedoeld die de belangen van de eigen bevolking hoger op de agenda plaatsen dan de belangen van Amerikaanse (en Europese) multinationals.

De ‘strijd tegen de drugshandel’ moet dus wel hoog op de agenda van de Amerikaanse regering blijven. Het is immers het voornaamste instrument van hun streven naar dominantie over het continent.

Mediastilte

Over deze topconferentie lees je in de grote Europese media haast niets. Dat ligt in de lijn van een meer globaal fenomeen. De wending naar links (die onder ander volledig tegen de trend in Europa ingaat) is historisch. Voor het eerst in zijn geschiedenis zijn er tekenen dat Latijns-Amerika reële stappen naar werkelijke onafhankelijkheid en soevereiniteit zet.

Die evolutie is verheugend. Ondertussen is het belangrijk nuchter te blijven. De economische elites in Latijns-Amerika hebben de strijd nog niet opgegeven en ook de VS kan nog lelijk uithalen. Een gekwetste beer is levensgevaarlijk.

De recente topconferentie van de OAS is echter een teken aan de wand en noopt tot optimisme, voor hoop op een betere wereld.