Volgens analist Seb Muñoz en vakbondsleider Eberto Diaz Montes is de nipte neen-stem tegen het Colombiaans vredesakkoord met de FARC te wijten aan twee factoren: een angstpsychose gecreëerd door een desinformatiecampagne van de commerciële media en de onwil om de civiele maatschappij bij de onderhandelingen te betrekken. Toch geven zij het akkoord niet op.
Op zondag 2 oktober kon de Colombiaanse bevolking stemmen over het vredesakkoord dat president Santos had bereikt met de guerrilla-organisatie Fuerzas Armadas Revolucionarias de Colombia (FARC). Dat akkoord bracht een einde aan een burgeroorlog die al 55 jaar duurt. Overal ter wereld werd het akkoord positief onthaald en toegejuicht.
Volksplebisciet
President Santos nam zelf het initiatief om het akkoord met een volksplebisciet (een niet-bindend referendum) te bezegelen. Alle commentatoren in Colombia en in het buitenland gingen uit van een ruime overwinning van de ja-stem voor het akkoord. Ook alle peilingen voorspelden een gemakkelijke overwinning, van de laagste peiling van 54 procent ja tot de hoogste peiling met 72 procent. De meest betrouwbare peiling van Gallup Colombia voorspelde 67,6 procent ja, met een foutenmarge van 4,9 procent.
Groot was echter de verrassing. De neen-stem tegen het vredesakkoord haalde het nipt met 50,2 procent van de stemmen. 6.377.482 Colombianen stemden tegen, 6,431.376 Colombianen stemden voor. Deze uitslag kwam er echter vooral omdat 21.833.898 stemgerechtigde Colombianen (62,56 procent) thuis bleven en niet gingen stemmen.
Moddercampagne uiterst rechts werkte
De nipte overwinning van de neen-stem is volgens Seb Muñoz en vakbondsleider Eberto Diaz Montes te wijten aan twee fenomenen. Het grootse deel van de commerciële media, met als voornaamste stem voormalig president Álvaro Uribe (2002-2010). In de rest van de wereld werd hier met ongeloof op gereageerd.
Seb Muñoz werkt voor de Britse organisatie War on Want en is medeoprichter van de Movimiento Jaguar Despierto (‘wakkere jaguar”, de jaguar is een pantersoort die alleen in de Amerika’s voorkomt), een organisatie die politieke activisten in Latijns-Amerika samenbrengt. Hij blijft gematigd positief na het referendum.
“De overweldigende reactie van sociale bewegingen en van gewone Colombianen over de hele wereld is zonneklaar: we moeten het vredesproces verdedigen.” Enkele dagen na het referendum organiseerden studentenverenigingen in de hoofdstad Bogotá een stille mars waar tienduizenden aan deelnamen (zie foto boven dit artikel).
Muñoz: “Zij die een aardverschuiving voor de ja-stem hadden voorspeld – en daaropvolgend de ondergang van de reactionaire uiterst-rechtervleugel van de partij Centro Democrático (CD) en hun leider Álvaro Uribe – zaten er compleet naast. Die wisten het akkoord te herleiden tot korte soundbites en slogans die het akkoord voorstelden als een open deur voor terroristen. Het resultaat is verdere polarisatie en versteviging van de macht van uiterst rechts.”
Gebrek aan transparantie
“Dat zoveel Colombianen hebben afgehaakt is te wijten aan het feit dat ze nauwelijks iets wisten over de voorwaarden van het akkoord, over de erin voorziene landhervorming, de maatregelen om recht te spreken over de voorbije misdaden en over de vreedzame terugkeer van de FARC-guerrillero’s in de maatschappij.”
Dat is volgens Muñoz echter niet de hoofdreden voor de grote afwezigheid van de kiezers. “De onderhandelingen gingen vier jaar lang in het grootste geheim door, zonder enige transparantie. Een van de meest kritische bemerkingen van alle zijden van het politiek spectrum was het overduidelijk gebrek aan enige participatie (aan de onderhandelingen) van de civiele maatschappij.”
President Santos heeft ondertussen toch de Nobelprijs voor de Vrede gekregen, wat hem althans op korte termijn wat ademruimte geeft om het vredesproces in handen te houden. Hij heeft echter gesprekken gestart met Uribe en zijn partij CD. Dat is een tweesnijdend zwaard, volgens Muñoz: “We mogen niet vergeten dat de laatste keer dat president Santos en ex-president Uribe samenwerkten, het land het hoogste niveau van geweld bereikte in de geschiedenis van het land.”
Een president met een verleden
Daarmee verwijst Muñoz naar de periode dat huidig president Santos als minister van defensie onder zijn voorganger Uribe de leiding had over een bijzonder gewelddadige militaire campagne tegen de FARC, waarbij ook duizenden onschuldige burges omkwamen en waarbij gewone stadsjongeren werden afgemaakt en omgekleed als gesneuvelde rebellen. “Het vooruitzicht van een pact tussen de wedijverende elite’s van het land houdt een afschrikwekkende contradictie in, vooral voor de slachtoffers, die menen dat hun stem niet werd gehoord tijdens de onderhandelingen.”
Eberto Diaz Montes, voorzitter van de vakbond Federación Nacional Sindical Unitaria Agropecuaria (FENSUAGRO) * is niet zo optimistisch. Volgens hem kan het risico niet worden uitgesloten dat delen van het leger een staatsgreep plegen of aansturen zoals in Honduras en Paraguay. Hij verklaart de neen-stem vanuit de algemenen onwetendheid die de mensen hadden over wat er werkelijk in het akkoord staat en vanuit de moddercampagne van uiterst-rechts in de commerciële media.
“De neen-stem betekent niet noodzakelijk dat de Colombianen de oorlog willen verderzetten. Veel mensen stemden ook tegen als protest tegen de anti-sociale beleidsmaatregelen van de regering.”
Montes wijst ook op de inherente gebreken van het Colombiaanse corrupte verkiezingssysteem. “Heel wat Colombianen kunnen hun legitiem recht op stemmen niet uitoefenen en hebben ook geen mogelijkheid om verkozen te worden.”
De enige echte oplossing is volgens hem een akkoord te bereiken waar de civiele maatschappij in al zijn geledingen kan aan deelnemen.
* FENSUAGRO is een partner van de Vlaamse ontwikkelingsorganisatie FOS en van de Algemene Centrale Antwerpen-Waasland van het ABVV.
Bronnen:
- Colombia: what next in the quest for lasting peace?
- Colombia: Entrevista a Eberto Diaz Montes de FENSUAGRO por resultados plebiscito por la paz