CETA? TTIP? Vrijhandelsakkoorden? Ver van mijn bed! Niks mee te maken! Is dat wel zo? In dit korte overzicht een aantal redenen waarom ook jij er belang bij hebt om te weten waar dit over gaat, om te weten welke invloed dit zal hebben op de toekomst van je vrienden, je familie, je buren, je partner, je kinderen…

Ben jij nog student, jonge werknemer, heb je nog geen baan gevonden, wil je een eigen zaak beginnen of in een klein bedrijf gaan werken, ben je nog niet aan een relatie toe of begin je te denken aan de eerste kinderkreten in huis?

Kortom, sta jij aan het begin van een hopelijk lang en voorspoedig leven? Dan heb je alle belang te weten wat de toekomst biedt, voor jezelf, je vrienden, je familie, je partner of je toekomstige kinderen…

Waarom bezorgd zijn over vrijhandelsakkoorden?

Internationale verdragen en vrijhandelsakkoorden lijken in dat alles heel ver weg. Opgesteld door geleerde experts in een taal waar een gewone mens niets uit begrijpt, over dingen die je toch niet aanbelangen, toch?  TPP, TTIP, CETA, TiSA, OESO, NAFTA, ISDS, ICS en MIA hebben alles te maken met onze toekomst (zie verder)

Ook jij wil een degelijk arbeidscontract, een redelijke lening voor je eerste eigen zaak, je wil geen vervuilend bedrijf in je buurt, je wil zeker weten dat het eten dat je koopt geen gifstoffen, hormonen, antibiotica, pesticiden bevat en al zeker geen genetisch gemanipuleerde organisme (ggo).

Je vindt het ook evident dat je een degelijke en betaalbare ziekteverzekering hebt, dat universitaire studies geen oorzaak zijn van zware schulden, dat het openbaar vervoer degelijk en betaalbaar is en blijft, dat auto’s aan strenge milieunormen beantwoorden en zoveel meer?

Dan heb je er alle belang bij te weten wat met CETA en andere vrijhandelsakkoorden aan de hand is. Want daar gaan die verdragen over:

• minder controle op leefmilieunormen,
• minder voedselveiligheid,
• minder sociale rechten,
• slechtere arbeidsomstandigheden,
• lagere lonen,
• vage arbeidscontracten zonder garanties op werk.

Het staat allemaal in deze verdragen, netjes omfloerst en ingekapseld in gladde termen als flexibiliteit, loonlast, concurrentievermogen, individuele verantwoordelijkheid, vrijheid van ondernemen, bescherming van investeringen…

Afkortingen, afkortingen…

Eerst en vooral een woordje uitleg over al de afkortingen en technische termen die je voortdurend tegenkomt. Niet nodig om ze van buiten te leren, niet moeilijk om ze te begrijpen, wel een kwestie van ze even door te nemen:

CETA – Comprehensive Economic and Trade Agreement

CETA is een verdrag tussen Canada en de EU is het Comprehensive Economic and Trade Agreement. Dit verdrag is een kleinere voorafspiegeling van het TTIP (zie verder).

EU – Europese Unie

De EU of de Europese Unie is België, Bulgarije, Cyprus, Denemarken, Duitsland, Estland, Finland, Frankrijk, Griekenland, Hongarije, Ierland, Italië, Kroatië, Letland, Litouwen, Luxemburg, Malta, Nederland, Oostenrijk, Polen, Portugal, Roemenië, Slovakije, Slovenië, Spanje, Tsjechische Republiek en Zweden. Groot-Brittannië is nog lid maar stapt er binnen enkele jaren uit (na het Brexit-referendum).

Ondertekening en ratificatie

Dit zijn twee verschillende fazen in de goedkeuring van een verdrag. Verdragen zoals CETA worden eerst onderhandeld. Eenmaal de tekst klaar is wordt hij ondertekend door de staatshoofden van de betrokken landen. Verdragen van de EU worden ondertekend door alle EU-lidstaten én door de voorzitter van de Europese Commissie, de hoogste vertegenwoordiger van de EU. Een ondertekend verdrag is nog niet geldig. Dat gebeurt pas als daarna het parlement in een stemming ook het verdrag goedkeurt, die stemming noemt ratificatie. CETA werd al ondertekend en wordt door het Europees Parlement geratificeerd op 15 februari 2017.

TTIP – Transatlantic Trade and Investment Partnership

TTIP is een verdrag tussen VS en EU of Transatlantic Trade and Investment Partnership. Oorspronkelijk was de ondertekening gepland eind 2015, maar de onderhandelingen slepen nog steeds aan. President Obama was een groot voorstander, president Donald Trump wil er niet van weten.

TPP – Trans Pacific Partnership

TPP of Trans Pacific Partnership is een vrijhandelsakkoord van de VS met 15 andere landen rond de Stille Oceaan. Dit verdrag werd in 2015 ondertekend door de regeringsleiders van de betrokken staten en president Obama, maar nog niet geratificeerd door de betrokken parlementen. President Trump heeft als een van zijn eerste beslissingen de deelname van de VS aan TPP opgezegd. Er komt dus geen ratificatie, daarmee is het verdrag afgevoerd (zolang Trump president is). In theorie kunnen de andere staten van het verdrag doorgaan, maar zonder de VS, grootste partner in dat geheel, heeft dat verdrag geen echte bestaansreden meer.

TiSA – Trade in Services Agreement

TiSA (met kleine ‘i’), het Trade in Services Agreement wil alle openbare diensten openstellen voor de markt, zeg maar ‘privatiseren’. Daar wordt nu over onderhandeld door de 51 lidstaten van de OESO (zie verder). Alle overheidsdiensten van openbaar vervoer tot onderwijs en gezondheidszorg moeten naar de ‘vrije markt’. Zijn TTIP en CETA al schokkend in hun diepe minachting voor de democratie en de sociale welvaartsstaat, dan zijn ze nog de softe broertjes van dit TiSA.

Dit akkoord omvat onder meer bepalingen die stellen dat delen van het akkoord nog vijf jaar of meer na de start van het verdrag geheim moeten blijven! Bovendien verbeidt TiSa dat mislukte privatiseringen van overheidsdiensten terug worden genationaliseerd, alleen een andere privatisering is nog toegelaten. In 2016 heeft Uruguay zich als eerste land teruggetrokken uit de onderhandelingen van dit verdrag.

OESO – Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling

De OESO of Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling werd in 1949 opgericht tussen de westerse geïndustrialiseerde landen en Japan. De voorbije jaren zijn daar minder welvarende landen bijgekomen (zie de volledige lijst van 51 landen bij WikiPedia). Positieve noot: Uruguay heeft zich in 2016 als eerste land uit de TiSA- onderhandelingen teruggetrokken.

NAFTA – North American Free Trade Agreement

NAFTA of  het North American Free Trade Agreement tussen de VS, Canada en Mexico is een vrijhandelsakkoord van 1994, waar door voor- en tegenstanders dikwijls naar wordt verwezen als ‘de moeder van alle hedendaagse vrijhandelsakkoorden. De gevolgen van dat akkoord zijn bekend: tienduizenden geschoolde, goed betaalde, vaste banen zijn vervangen door laagbetaalde, onzekere en onveilige banen zonder werkzekerheid (en nog veel meer gevolgen).

Tot daar de voornaamste afkortingen in het debat. Er zijn er echter nog twee, die even apart moeten worden bekeken en die te maken hebben met alles wat deze verdragen met elkaar gemeen hebben.

Deze verdragen geven aan grote bedrijven (niet aan zelfstandigen of kleine ondernemingen, niet aan overheidsdiensten, niet aan vakbonden, milieuorganisaties, consumentenorganisaties) privileges die de rest van de bevolking niet krijgt.

ISDS – Investor State Dispute Settlement

Zo richten deze verdragen eigen zakenrechtbanken op waarin bedrijven staten en wetten kunnen aanklagen voor ‘oneerlijke concurrentie’. U en ik kunnen bij die rechtbanken niet terecht voor klachten over milieuvervuiling, voedselvergiftiging, loonverlies, minder sociale zekerheid of ziekteverzekering. Alleen bedrijven kunnen dat.

ISDS staat voor Investor State Dispute Settlement, een systeem waarbij bedrijven eigen advocaten kunnen sturen naar een internationale rechtbank waar zij staten kunnen aanklagen voor bestaande wetten of wetten die gepland worden, omdat die wetten een vermindering van hun toekomstige winsten zouden betekenen. Het gaat daarbij niet eens over effectief geleden verliezen, maar over mogelijke toekomstige inkomsten.

ICS – Investment Court System

Tegen dat systeem is veel protest gekomen. Nationale rechtbankn worden er immers volledig door opzij geschoven. Het is niet eens nodig dat wetten worden afgeschaft of veranderd. Tegen een vonnis van ISDS-rechtbanken is geen beroep mogelijk, de zittingen zijn geheim en de teksten van de vonnisen zijn geheim voor het publiek. Kortom, ele basisregel van de rechtstaat wordt er door geschonden.

ICS is ISDS met een andere naam

Als een ISDS-rechtbank beslist dat een bedrijf een door de wet verplichte etikettering van voedselbestanddelen niet meer moet respecteren, kan die wet gewoon blijven bestaan. Ze wordt voor dat bedrijf niet meer toegepast.

Onder druk van de zware kritiek heeft de Europese Commissie voorgesteld om een meer aanvaardbare vorm van zakenrechtbank in te voeren, het ICS of Investment Court System. Dat blijkt echter vooral schijn. ICS is ISDS met een andere naam.

Vrijhandelsakkoorden: niet vrij, niet over handel, geen akkoorden

1. Deze verdragen gaan niet over ‘handel’.

Het zijn akkoorden voor de bescherming van de rechten en privileges van investeerders. Met deze verdragen willen grote investeerders zich verzekeren tegen elk risico op overheidsinmenging voor zaken zoals de bescherming van het leefmilieu, de bescherming van de consument, voedselveiligheid, sociale bescherming, culturele rechten, de bescherming van de KMO’s en kleine zelfstandigen en van de zelfstandige landbouwers. Dat zijn immers allemaal zaken die het nastreven van winst op hun investeringen in gevaar brengen.

2. Het zijn geen ‘akkoorden’

Ze worden in het grootste geheim onderhandeld tussen vertegenwoordigers van de betrokken staten en juridische adviseurs van de grote bedrijven en de financiële sector. De term ‘geheim’ slaat hier uitsluitend op ‘geheim voor de betrokken bevolkingen’, Organisaties van de civiele maatschappij, consumentenorganisaties, leefmilieubewegingen, boerenorganisaties, organisaties van kleine zelfstandigen en kleine ondernemers en vakbonden hebben geen enkele inspraak in of toegang tot de onderhandelingsdocumenten. Zij hebben nooit hun ‘akkoord’ kunnen geven.

3. Ze zijn niet ‘vrij’, maar extreem protectionistisch.

De term protectionisme doet eerder denken aan een staat die zijn grenzen afsluit voor de import van bepaalde producten of er zeer dure invoertaksen op gaat heffen, zoals president Trump van plan is. Hier gaat het over extreem protectionisme van bedrijfsbelangen, tegen elke mogelijk inmenging door de bevolking.

Voorstanders zijn niet dom, weten wat ze willen

Sommige tegenstanders van deze verdragen verwijten voorstanders dat ze dom zouden zijn. Zien zij dan niet de desastreuze asociale gevolgen voor de gewone bevolking? Dat is een denkfout. Voorstanders van deze akkoorden zijn net héél verstandig. Zij weten waarschijnlijk zelfs beter dan de tegenstanders wat de echte gevolgen zullen zijn. Die gevolgen zijn niet ‘onbedoeld’, ‘onverwacht’, ‘ongewenst’ of ‘jammer’. De zogenaamde nefaste gevolgen zijn de échte doelstellingen.

De zogenaamde nefaste gevolgen van deze vrijhandelsakkoorden zijn de échte doelstellingen: minder regels voor bedrijven, minder rechten voor de burgers.

De verdedigers van deze akkoorden dromen van een wereld waarin jij een passieve consument wordt, een passieve werknemer ook die zich niet moeit met verloning en werkomstandigheden, die geen enkele werkzekerheid of inkomenszekerheid heeft, waarin informatie (internet), gezondheidszorg, onderwijs een privilege wordt van zij die het kunnen betalen, pech voor de rest.

Verzet werkt wél

Dit kan wel degelijk gestopt worden. Dit is ook niet de eerste maal dat grote economische krachten proberen hun wil op te leggen aan de bevolking met dergelijke globale, wereldwijde ‘akkoorden’. Die eerste poging is mislukt. Het verzet heeft toen gewerkt. Dat kan nu ook nog, daar is actie voor nodig. Actie volgt uit bewustwording, bewustwording groeit uit informatie, daar begint het mee.

De ratificatie in 1997 van het vrijhandelsakkoord MIA door de betrokken parlementen is er nooit gekomen. Daar heeft gemotiveerd, geïnformeerd, geëngageerd en gecoördineerd massaal protest toen voor gezorgd.

Dat stichtend voorbeeld is er al. In de jaren 1990 hebben de lidstaten van de VN-Wereldhandelsorganisatie (WTO) (of eerder de machtige economische sectoren in die staten, niet de bevolking van die staten) het Multilateral Investment Agreement (MIA) onderhandeld.

De teksten van dat verdrag werden pas openbaar in 1997, vlak voor de ondertekening door de betrokken regeringsleiders. De ratificatie van MIA door de betrokken parlementen is er nooit gekomen. Daar heeft gemotiveerd, geïnformeerd, geëngageerd en gecoördineerd massaal protest toen voor gezorgd.

Verzet tegen CETA is investeren in de toekomst

De fundamentele vraag is of je een toekomst wil voor jezelf, je familie, je vrienden, je kinderen waarin openbare diensten als hospitalen, scholen, kinderdagverblijven, ouderenzorg, openbaar vervoer, zelfs politietaken nog echte diensten zijn of in handen komen van privé-bedrijven, voor wie niet de dienstverlening centraal staat maar winsten, waar niet de medische noodzaak maar handelaars de prijzen van geneesmiddelen bepalen, waar studeren alleen nog kan met dure leningen, waar kleine bedrijven en zelfstandigen alleen nog overleven als volgzame leveranciers van grote bedrijven, zonder enige inspraak in verkoopprijs van hun producten en diensten…

Wil je dat niet, dan kan je alleen tegen deze ‘vrijhandelsakkoorden’ zijn. Maatschappelijk verzet heeft wel degelijk zin en is reeds begonnen met je hier te informeren.

Wie meer wil weten kan terecht bij de tientallen artikels van ons Dossier vrijhandelsakkoorden. Je kan ook het handige, bondige boekje TTIP en CETA voor beginners – Is het gevaar geweken lezen (zie de recensie ‘TTIP en CETA voor beginners’ verschijnt op het juiste ogenblik). Voor actie kan je terecht bij Stop TTIP & CETA.