De ‘fiscal cliff’ die president Obama moest afwenden voor 31 december 2012 was een gigantisch rookgordijn om de verdere aanval op de middenklasse ten bate van de één procent en de grote bedrijven te verbergen en de flinterdunne verschillen tussen Republikeinen en Democraten over de essentie uit te vergroten tot hapklare brokken, die de grote Amerikaanse mediabedrijven gul overnemen. De Europese massamedia lopen daarbij netjes aan het handje.

Aan de rand van de afgrond

De eindejaarsnieuwsbulletins puilden uit van de ‘scherpe analyses’ die de gebeurtenissen dag op dag volgden met alle details van wie wat deed, wie wat zegde in welke talkshow, hoe riskant de situatie toch was en hoe de wijze Obama zich andermaal een meester van het verstandige compromis toonde. De correspondenten ’ter plaatse’ hadden drukke dagen. De VS stond immers aan de rand van de afgrond. Dankzij de grote media konden we alles volgen tot het laatste ogenblik.

Mooi, mooi. Televisie op zijn best. Er is maar één probleem mee. Het heeft met de feiten niets te maken. De zogenaamde fiscale afgrond naar jarenlange economische recessie heeft nooit bestaan. Dat kan iedere eerstejaars economie je in tien minuten uitleggen. Ik durf er om te wedden dat de meeste journalisten van de grote media dat wel door hadden. Jarenlang binnen de lijntjes kleuren laat echter zijn sporen na. Oude gewoontes leer je niet snel af.

Ernstige onderzoeksjournalistiek is al enige jaren verbannen naar de marges van de media. Zo uitzonderlijk is de kritiekloze meegaandheid van de media met het verhaaltje van de ‘fiscale afgrond’ dus niet. Wat het allemaal nog schrijnender maakt is het feit dat diepgaand onderzoek in dit geval niet eens nodig was. Even internetsurfen naar andere bronnen dan de hapklare brokken van de persagentschappen en de Amerikaanse media had al snel klaarheid kunnen brengen.

Massaal boerenbedrog

De ‘fiscale afgrond’ die Obama op het laatste nippertje wist te ontwijken was niet zomaar een gecreëerde mythe, het was zondermeer massaal bedrog. Dat de Amerikaanse overheid onder de deskundige leiding van het één-partij-met-twee-fracties-systeem, de grote bedrijven en de financiële instellingen strategieën uitdenkt om hun ideologische agenda door te drukken hoeft niet te verwonderen.

Dat doen ze met een gerust hart omdat ze al lang weten dat ze geen tegenwerk gaan krijgen van de media, laat staan dat die kritische vragen zouden gaan stellen of die strategie zouden gaan ontkrachten of tegenspreken.

Het boerenbedrog begon in feite al een jaar geleden. Het basisidee was een ‘crisis’ te creëren net na de presidentsverkiezingen. Eerst en vooral was het de bedoeling een debat over het overheidsbudget uit te stellen tot wanneer de nieuwe president zou bekend zijn.  De ‘crisis’ zou dan toelaten een aantal antisociale maatregelen er snel door te sluizen zonder grondig debat.

Die strategie was voor Obama niet zonder risico’s. Hij was begin 2012 immers allesbehalve zeker van herverkiezing. Eenmaal herverkozen kon Obama echter moeilijk gaan verkondigen dat het allemaal nogal vergezocht was. Wat had hij dan het hele jaar ervoor staan uitbazuinen?

Netjes op tijd

Wonder boven wonder stelden de grote Amerikaanse kranten in een aantal editorialen op de dag van de herverkiezing van Obama vast dat er nu toch dringend iets moest worden gedaan om een ‘fiscale afgrond’ te vermijden. Dat deden ze netjes op tijd, niet te vroeg, niet te laat.

Laat ik er even van uitgaan dat er geen akkoord werd bereikt op 31 december. So what? Economische gevolgen van fiscale maatregelen laten zich slechts geleidelijk voelen. Als het Congres gewoon was verder blijven debatteren kon het nog tot 21 januari doorgaan om een oplossing te vinden. Indien niet, dan zou het door het nieuwe Congres zijn opgevolgd (op dezelfde dag als de eedaflegging van de president) dat evengoed rustig kon verder debatteren.

Dat nieuwe Congres kon nog gerust doorgaan met discussiëren tot pakweg februari of maart. Het Congres kon dan een akkoord afsluiten en wetten goedkeuren met terugwerkende kracht tot 1 januari 2013 (wat voor fiscale aangelegenheden perfect kan).

De tarieven van W. Bush

Er was met andere woorden geen enkele objectieve reden waarom het einde van de belastingstarieven van president George W. Bush (en verdergezet door Obama) tot een jarenlange recessie zou gaan leiden. De stopzetting van die tarieven zou immers slechts een terugkeer betekenen naar die van Bill Clinton.

President Clinton’s laatste jaren als president kenmerkten zich als een periode van grote investeringen.  Bovendien waren zelfs de belastingsschalen van Clinton laag in vergelijking met zowat alle belastingsschalen sinds 1945. De hoogste belastingstarieven golden tijdens de jaren ’50 en jaren ’60, stuk voor stuk periodes met ongeziene groei en enorme investeringen.

De fiscale afgrond was ook gebaseerd op de mythe dat automatisch zware besparingen zouden ingaan op de uitgaven van essentiële overheidsdiensten. Dat is niet helemaal onjuist, maar wel schromelijk overdreven. Eerst en vooral veranderen overheidsdiensten niet van de ene dag op de andere hun werking. Bovendien, zelfs al zouden besparingen ingaan op 1 januari, en al zouden pas nieuwe wetten worden gestemd op pakweg 1 maart mét terugwerkende kracht, dan zou het effect van geen akkoord op 31 december 2012 nihil zijn geweest.

Sociale afbraak is géén mythe

De mythe van de ‘fiscale achtergrond’ is deels ook gebaseerd op een andere mythe die al langer meegaat, namelijk dat de sociale zekerheid onbetaalbaar gaat worden. Het klopt dat de sociale zekerheidsuitgaven de komende 50 jaar nog gaan stijgen, maar dat doen ze al sinds ze werden gestart na de Tweede Wereldoorlog. Uiteindelijk gaat het om ideologische keuzes, waar spendeer je overheidsgeld aan, aan militaire uitgaven en winst voor de rijken of aan iedereen.

Ook de mythe van de onbetaalbare pensioenen speelt een rol in het creëren van de fiscale afgrond. We leven allemaal veel langer. Dus worden de pensioenen onbetaalbaar. Daarom moet de pensioenleeftijd omhoog. De hogere inkomensklassen lijden echter weinig onder een pensioensverlaging en een later pensioen, integendeel. Alleen personen die om professionele gezondheidsreden wel op vervroegd pensioen moeten gaan zullen zwaar inboeten.

De bedoeling van de gecreëerde crisis van de fiscale afgrond heeft maar één bedoeling, waar Democraten en Republikeinen het roerend over eens zijn. Dit is een gigantische verschuiving van de belastingsdruk weg van de rijken (de symbolische één procent) en de grote bedrijven naar de Amerikaanse middenklasse.

Dat die middenklasse zijn consumptie de komende jaren verder gaat terugschroeven (dan nu al het geval is) zal de economische elite worst wezen. De taart wordt misschien wat kleiner, hun deel van die kleinere taart wordt wel groter.

De éne schuld is de andere niet

Het Amerikaanse overheidsdeficit is reëel en is problematisch. Het is echter een gevolg van doelbewuste politieke en ideologische keuzes van de laatste veertig jaar. Openbare tekorten zijn op zichzelf echter geen negatief economisch gegeven.

Schulden voor het bouwen van scholen, hospitalen, wegen, openbaar vervoer, wetenschappelijk onderzoek zijn goed voor de economie, tenminste als je ‘economie’ verstaat als het algemeen belang.

Schulden voor het aangaan van oorlogen, voor de subsidiëring van een enorme wapenindustrie zijn niet goed, tenminste niet voor de gewone Amerikaan.

De gigantische overheidsschuld van de VS is alleen maar een probleem omdat het geen schuld is aangegaan voor het algemeen belang van de Amerikaanse burger maar omdat het een gigatische verschuiving van geld naar de toplaag van de bevolking is.

Deze belissers zijn niet dom

Zijn de beslissers in Washington dan zo dom dat ze de verstrekkende langetermijngevolgen van hun beslissingen niet kunnen inschatten? Een deel van de Congresleden (zeker van de Republikeinen, maar ook heel wat Democraten) geloven waarschijnlijk oprecht dat dat neoliberaal geleuter over minder overheid goed is voor iedereen en echt werkt, de meesten onder hen weten echter wel beter.

De ‘fiscale afgrond’ van Obama is een operatie om diepgaande vernietiging van de al zwakke sociale bescherming van de gewone Amerikaan er door te drukken, zonder dat die de kans krijgt zich te organiseren, zich te informeren, zich te verzetten.

Gelukkig kunnen Republikeinen en Democraten in het Congres rekenen op de mee profiterende bedrijfssector van de media om de burgers wijs te maken dat ze aan een groot gevaar zijn ontsnapt, dat ze zelfs ‘gered’ zijn.

Dit is een zoveelste ideologische aanval op alle sociale verwezenlijkingen van de laatste zestig jaar. Niets verplicht de media om dat spel zomaar mee te spelen. Dat zij dat toch doen bewijst nogmaals dat ze bedrijven zijn voor wie het recht op informatie van de burger niet bestaat, voor wie informatie koopwaar is.

De vraag is maar of we ons daar zomaar moeten bij neerleggen.