Met ‘Terug naar de rue Darwin’ schreef de Algerijnse schrijver Boualem Sansal een kleine geschiedenis van zijn land. Algerije ontsnapt nog grotendeels aan onze aandacht. De bevolking van deze gewezen Franse kolonie heeft meer dan zijn deel gehad van koloniale onderdrukking, burgeroorlog en repressie. Met dit verhaal over een fictieve Algerijnse familie schrijft Sansal ‘het verdriet van Algerije’.

De auteur

Boualem Sansal (1949) is een Algerijns romanschrijver die vooral buiten zijn eigen land bekend is met romans die hij in het Frans schrijft. Hij is erg kritisch voor het bewind van zijn land, reden waarom hij niet bijster veel aandacht krijgt in de Algerijnse media. Zijn boeken kennen ook veel bijval in Duitse vertalingen.

Sansal begon pas met schrijven in 1997 op 48-jarige leeftijd, tijdens de burgeroorlog (na de betwiste electorale overwinning van de radicale islamististische partij FIS). Van hem verschenen in Nederlandse vertaling reeds ‘Harraga‘ en ‘Onvoltooide Geschiedenis‘. Zijn kritische kijk op godsdienst in het algemeen en dus ook op de islam in zijn eigen land wordt hem niet in dank afgenomen.

In Algerije zelf worden zijn boeken niet gepubliceerd. Hij heeft echter altijd keihard geweigerd om te emigreren, onder meer omdat hij ook zeer kritisch staat tegenover de Franse staat. Voormalig president Nicolas Sarkozy bijvoorbeeld staat bij hem niet bepaald hoog aangeschreven.

Hoewel de auteur dat nergens in zijn boek laat blijken is dit boek autobiografisch. Net als met het hoofdpersonage Yazid was zijn moeder kort voor het schrijven van dit boek overleden. Hij heeft ook echt in de rue Darwin in de hoofdstad Algiers gewoond. Hij werd ook als kleine jongen na het overlijden van zijn vader bij een ander gezin opgevoed. ‘Terug naar de rue Darwin‘ verscheen in 2011 en werd in 2013 vertaald door Jan Versteeg voor uitgeverij De Geus.

Op 20 maart was Sansal in Brussel waar hij zijn laatste boek voorstelde op het Passa Porta festival.

Het verdriet van Algerije

Hoofdpersonage Yazid vertelt, aanvankelijk met horten en stoten, het verhaal van zijn familie. Zijn eigen leven zit in dit verhaal verweven. Hij beschouwt zich echter niet als de hoofdrolspeler. Heel wat familiezaken blijken een onduidelijke achtergrond te hebben.

Het is ook niet altijd duidelijk wie nu echt broers en zussen zijn in dit complexe verhaal. Slechts naar het einde van het boek komen we pas echt te weten wat die geheimen van de familie zijn en wordt de dramatische levensloop van Yazid en zijn familie duidelijk.

Die aanvankelijke geheimzinnigheid stoort echter geenszins. Sansal is een zeer begenadigd verteller. Hij is een van die schrijvers die je niet loslaat. Eenmaal begonnen ga je doorlezen. Terwijl de auteur zijn verhaal vertelt, neemt hij je mee op reis door de geschiedenis van Algerije, van de koloniale repressie, de bevrijdingsoorlog en de burgeroorlog die daar op volgde, de jaren van het FLN (Front de Libération Nationale, de guerrillabeweging die na de onafhankelijkheid aan de macht kwam) tot aan de nieuwe burgeroorlog in de jaren negentig.

Schijnheilig puritanisme kan echte liefde niet tegenhouden

Sansal spaart zijn kritiek op de reactionaire en repressieve kenmerken van zijn maatschappij niet, de morele starheid maar vooral de schijnheiligheid en de puriteinse moraal van de elite. Die kenmerkt zich door feodale uitbuiting, religie als machtsinstrument.

De auteur heeft het boek van Hugo Claus, Het verdriet van België, waarschijnlijk nooit gelezen. Het verhaal is ook helemaal anders. Toch doet dit boek me aan het werk van Claus denken. De kritiek op de islam in Algerije kan je zo overplaatsen naar de nefaste rol van de katholieke kerk in Vlaanderen in de 19de en 20ste eeuw in Vlaanderen. Ook de puriteinse sociale druk op de gemeenschap is zeer herkenbaar.

Hoofdpersoon Yazid ontdekt ook het geheim van een jonge vriend die aan een geheimzinnige niet nader gedefinieerde ziekte leed en daarvoor dringend naar het verre Zwitserland moest verdwijnen. De details vind je in dit mooie ingetogen boek dat zonder ooit schreeuwerig of pamflettair te worden een striemende aanklacht is tegen onverdraagzaamheid, schijnheiligheid, kortzichtigheid, machtswellust en religieus fanatisme.

Sansal vertelt dit in een mooie taal, de Nederlandse vertaling is uitstekend. Ook voor de lezer die enkel een mooi verhaal over verdriet, liefde en vreugde wil lezen staat dit boek garant voor enkele uren rustig leesplezier. Ideale literatuur voor een zacht zomerweekend.