Meer en meer informatie ontkracht de aanvankelijke stelling dat de recente opstand in Irak door de extremisten van ISIS wordt geleid. De situatie is veel complexer. De huidige chaos is een rechtstreeks gevolg van de Brits-Amerikaanse invasie van 2003.

Volgens de Iraaks-Amerikaans politiek analyst Raed Jarrar in Washington, DC werden de vernietiging van de centrale regering en de feitelijke opdeling van het land in drie etnisch-religieus afgebakende gebieden door de Brits-Amerikaanse bezetters aan het land opgelegd: “Tijdens de bezetting zijn miljoenen Irakezen op de vlucht geslagen. Soennieten werden verdreven uit overwegend sjiïtische gebieden en vice versa, idem dito met Koerden en christelijke Irakezen. De huidige chaos is zonder meer een rechtstreeks gevolg van de Amerikaans-Britse invasie.”

“Het klopt ook niet dat de Iraakse regering nu alleen de touwtjes in handen zou hebben. De VS is nog altijd rechtstreeks betrokken bij alle beslissingen in Bagdad. De regering in Bagdad kreeg voor miljoenen dollars gesofisticeerd wapentuig, waaronder gevechtsvliegtuigen. Dat diezelfde troepen door talloze mensenrechtenorganisaties werden beschuldigd van systematische grove folterpraktijken, kon de VS niet deren. De VS heeft één zijde in dit conflict systematisch bewapend en ondersteund. “

Meer dan alleen maar ISIS

“ISIS/ISIL is inderdaad één van de spelers in dit conflict, de meest fanatieke en gewelddadige, maar verre van de enige. De rol van ISIS wordt in de westerse media zo ruim in de verf gezet, omdat het een goed excuus is voor nieuwe interventies. Het is gewoon extreem naïef om te denken dat één terroristische groepering 50 procent van Irak kan innemen in één week tijd.”

“De echte spelers zijn de tribale leiders en hun milities en gewezen officieren van het leger van Saddam Hoessein. In totaal zijn er zeker twaalf groeperingen bij betrokken, waaronder ook moedjaheddin en andere organisaties en belangengroepen. ISIS is daar slechts een klein onderdeel van.”

“Daar tegenover staat het huidige Iraakse leger onder leiding van de centrale regering in Bagdad. Die is nu volledig sjiïtisch en heeft enkel steun van buitenlandse krachten. Er zijn waarschijnlijk al enkele duizenden leden van de Iraanse Revolutionaire Garde in Irak. Voor 2003 had Irak nog een overheid die in staat was al die buitenlandse krachten af te houden. Die kracht is door de invasie volledig vernietigd.”

“De huidige centrale regering onder eerste minister al-Maliki heeft systematisch elke dialoog geweigerd. Voor al-Maliki zijn al zijn tegenstanders Al-Qaida-terroristen. Dat zegt hij uitsluitend voor buitenlands gebruik. Zelf gelooft hij daar niets van. Ondertussen is het net zijn bloedige repressie van burgerprotest (onder meer in Fallujah), die de huidige gewelddadige tegenreacties heeft uitgelokt.”

“Een echte oplossing kan alleen door dialoog. Al-Maliki zal dat echter nooit doen zolang hij Amerikaanse en Britse militaire steun krijgt. Die inmenging moet dus stoppen voor er kan onderhandeld worden. De VS en Groot-Brittannië zouden beter humanitaire hulp bieden, voor al het leed dat ze hebben veroorzaakt.”

Te wreed voor Al-Qaeda

Juan Cole, professor Geschiedenis aan de University of Michigan, acht het ook onmogelijk dat ISIS alleen zo snel zoveel terrein heeft ingenomen. “ISIS heeft slechts enkele duizenden soldaten. Het heeft niet eens formele brigades en afdelingen. Ze hebben cellen die in de stedelijke centra actief zijn. Al hun acties worden gecoördineerd met de andere onderdelen van het verzet, waaronder de seculiere organisaties van voormalige Baath-militairen van Saddam Hoessein. ISIS of ISIL is dezelfde groepering, de afkorting die je gebruikt hangt af van de vertaling die je verkiest.”

“Deze organisatie is zo wreedaardig dat zelf Al-Qaeda er afstand heeft van genomen. ISIS blaast kinderen op bij een ijskraam of gasten op een huwelijksreceptie, waarna ze dezelfde dag ook de begrafenis opblazen. Dit zijn gemarginaliseerde Soennieten uit Irak en andere landen die geen enkel perspectief meer zien in de normale maatschappij.”

“De VS wisten perfect welk vlees ze in de kuip hadden met al-Maliki. Deze man ijvert al meer dan twintig jaar voor een fundamentalistische sjiïtische heerschappij over Irak. Toen hij eerste minister werd met de steun van de VS en groot-Brittannië, bleef hij consequent die lijn verder volgen. Hij heeft de soennieten onmiddellijk van elke machtsdeling uitgesloten. Ze kregen niets meer van de opbrengsten van de olie-export. In de soennitische steden is er bijna geen elektriciteit meer. Zowat iedere soenniet in het overheidsapparaat, in de departementen, de scholen, de hospitalen werd ontslagen. Hij heeft niets meer geïnvesteerd in de infrastructuur in hun gebieden.”

“De regering van George W. Bush heeft doelbewust aan deze religieuze zuivering van de macht in Irak meegewerkt. Bush is met andere woorden rechtstreeks verantwoordelijk voor de huidige chaos. De huidige regering van Obama doet niet veel beter, maar houdt tenminste toch rekening met de complexiteit van het conflict. Zij weten ten minste dat dit een zaak is van burgerlijk verzet tegen jarenlange discriminatie en marginalisatie door de centrale regering in Bagdad. De vorige regering van Bush deed enorm domme dingen. Onmiddellijk na 9/11 werden in Teheran massale herdenkingen gehouden uit sympathie met de slachtoffers in de VS. De soennitische extremisten van 9/11 waren immers ook hun vijanden. Een paar weken later plaatste de VS Iran in een ‘axis of evil’. Nu samenwerken met Iran zou tenminste deze onzin kunnen rechtzetten.”

“Luchtaanvallen op ISIS-posities zijn zinloos. Daar zullen onvermijdelijk talloze burgerslachtoffers bij vallen. Vijftien procent van alle Iraakse slachtoffers sinds 2003 zijn gevallen door luchtaanvallen. ISIS moet inderdaad bestreden worden. Deze fanatici beschouwen sjiïeten niet als moslims maar als ketters. Dat verklaart onder meer de talloze afslachtingen in Afghanistan door de Taliban.”

Verzoening

Ook Sami Rasouli deelt deze analyse. HIj is een Irakees die dertig jaar in ballingschap leefde in de VS, maar in 2004 terugkeerde en nu in Najaf woont. Rasouli is oprichter van de Muslim Peacemaker Teams in Iraq, een organisatie die streeft naar verzoening tussen alle Irakezen en die ontwikkelingsprojecten steunt in samenwerking met Amerikaanse ngo’s. Hij schat ISIS op slechts vijftienhonderd man.

“ISIS kan dit gewoon niet alleen gedaan hebben. Al wat hier wordt beslist door de regering van al-Maliki, wordt beslist door de Amerikaanse ambassade in Bagdad. Daar werken vijfduizend ambtenaren. Wat die doen is de regering (van al-Maliki) ‘advies’ geven en de situatie monitoren. Het enige waardevolle dat de VS kan doen is hier weggaan, ook uit de omringende landen. Laat de Arabieren zelf hun problemen oplossen.”

• Report from Iraq: U.S. Invasion in 2003 Helped Set Path for Crisis Pulling Nation Apart
• Juan Cole: Mass Sunni Uprising Forces Iraq to Confront Sectarian Blowback of 2003 U.S. Invasion
• As Obama Considers Drone Strikes in Iraq, Could U.S. Military Action Worsen Sectarian Conflict?

Artikel oorspronkelijk verschenen in DeWereldMorgen.be.