Philip Marlowe, Sam Spade …

Het genre van de thriller gaat al een hele tijd mee. Sinds auteurs als Raymond Chandler (1888-1959) en Dashiel Hammett (1894-1961) het genre uit de literaire marge van de pulp-fictie haalden en verheven tot een waardevol literair genre, zijn talloze auteurs hen gevolgd.

De degelijke thrillers hebben definitief hun plaats veroverd in de boekenrekken tussen andere hoogstaande literatuur. Er bestaan nog altijd puristen die neerkijken op het genre, maar ze verliezen het pleit.

… en Makana

Hoofdpersonage Makana in Engel van de Stad van auteur Parker Bilal bevat alle chandleriaanse karakteristieken van de goedaardige, eenzame privé-detective die zijn plan trekt, sociaal niet helemaal aangepast is, een duister en niet al te fraai verleden en/of privéleven heeft, een of ander mysterieuze emotionele bagage met zich meesleept en het niet al te nauw neemt met de regels tijdens zijn onderzoek. Wat dat betreft is Makana geen originele nieuwkomer.

Het is de setting waarin Makana opereert en de observaties die hij daarover maakt die dit verhaal zijn aparte, eigenzinnige en fascinerende kwaliteit geeft. Hier geen min of meer herkenbare westerse – blanke – stad. Integendeel, achtergrond van het verhaal is Egypte rond de eeuwwisseling, meer bepaald de hoofdstad Caïro. Er broeit wat. Er hangt opstand in de lucht. Of toch niet?

Het repressieve apparaat van het Moebarak-regime is permanent op de achtergrond aanwezig. De corruptie, het brutale geweld (eerst slaan, dan ondervragen), het favoritisme en het nepotisme, het tiert allemaal welig in de stofferige, bezwete, vuile straten van de hoofdstad.

De politie is ofwel incompetent, ofwel corrupt, ofwel gedesillusioneerd (of een combinatie van die dingen) maar vooral nogal gewelddadig. Een privé-detective met wat feeling voor gesjoemel als Makana weet daar zijn weg wel in te vinden. Gebruikt de gebreken en de contradicties van het systeem in zijn voordeel. Loopt daarbij wel eens klappen op.

De outsider observeert

Detective Makana is een outsider in de stad. Als Soedanees uit het hoge noorden van Soedan is hij etnisch goed verwant met de Egyptenaren net over de grens in het zuiden van Egypte. In de hoofdstad Caïro kan hij zich oppervlakkig gedragen als een “zuidelijke Egyptenaar”, tenminste, zolang hij zijn papieren niet moet tonen.

Makana heeft ooit vrouw en dochter gehad, die allebei zijn omgekomen bij hun gezamenlijk vlucht uit Soedan. De details komen we niet te weten, wel de frustraties, de nachtmerries en de stille permanente angst dat hij wel eens naar Soedan zou kunnen worden teruggestuurd. Daar wacht hem waarschijnlijk de dood. Waarom juist, ook dat kom je niet te weten.

Makana’s opdracht: hij moet op zoek naar de auteur van dreigbrieven aan het adres van een reisbureau in het centrum. Het toerisme is enerzijds een grote bron van inkomsten voor het land, en anderzijds een bron van irritatie en spanningen. De decadentie van het brutale westerse toerisme en de agressieve materialistische leegheid van de arrogante toeristen steekt de gewone mensen de ogen uit. Toerisme is blijkbaar ook een of ander religieus fanaticus een doorn in het oog. Daarom heeft die nu zijn woede gericht op dit reisbureau.

Things are not always what they seem

Tijdens zijn onderzoek komt Makana allerlei dingen te weten. Een en ander blijkt niet echt te kloppen aan die dreigbrief. Hoe kan een zo slecht gerund reisbureau trouwens met zo weinig klanten blijven draaien? Wat doen sommige louche personeelsleden daar werkelijk?

Er blijken in de buurt regelmatig jonge jongetjes te verdwijnen, die na seksueel misbruik gruwelijk worden omgebracht. Voor Makana is het duidelijk, er is een psychopathische pedofiel aan het werk. Dat is echter een taboe onderwerp om zo maar openlijk te bespreken. Neen, de goegemeente denkt dat dit het werk moet zijn van perfide christenen.

De jongetjes zijn weeskinderen uit arme islamitische wijken, terwijl de plaats waar ze worden gevonden steevast een wijk van Koptische christenen is. Blijkbaar worden de moorden ‘gebruikt’ door personen met andere bedoelingen. Een en ander loopt danig uit de hand en Makana raakt betrokken in de duistere machinaties van het apparaat. Waarom wil iedereen toch dat hij ver van dit onderzoek blijft?

Wanneer hij de verdachte van de dreigbrief op het spoor is, blijkt die betrokken te zijn bij duistere zaakjes, kunstdiefstallen, bedrijven die materiaal leveren aan het leger en de politie. Een van zijn medewerkers zou wel eens de pedofiel in kwestie kunnen zijn.. Tussendoor duiken ook Chinese zakenlui op, die het land komen verkennen.

Een professor die hem kan helpen bij zijn onderzoek, wordt ontslagen, omdat hij wetenschappelijk onderzoek doet over de Koran. Hij wil die in de huidige tijdgeest een nieuwe interpretatie geven en bekoopt dat met zijn leven. Tussendoor vloeit de alcohol rijkelijk. Religieuze fanatici zien achter gesloten deuren geen graten in een slemppartij. Af en toe geeft Makana wat nuchtere commentaar bij religieuze dogma’s en vooroordelen (of is de auteur zelf aan het woord?).

Er broeit iets, maar wat?

Hoe het allemaal loopt kan de lezer zelf ontdekken in dit vlot geschreven en spannend verhaal. Tussendoor leer je het gewone Egypte kennen, waar mensen hun plan trekken, hopen op betere tijden (op een revolutie?). Het regime kraakt in zijn voegen maar blijft stand houden. De hele sfeer van het boek ademt een pre-revolutionaire sfeer uit. Waar moet het met dit land naar toe. We schrijven 2001. In de VS zijn een paar fanatici aan het leren een vliegtuig te besturen…

Een Afrikaanse detective? In Egypte, of all places? Parker Bilal heeft met detective Makana een geloofwaardig personage gecreëerd dat de vergelijking kan weerstaan met legendarisch inspecteur Martin Beck van het Zweedse schrijversechtpaar Maj Sjöwall en Per Wahlöö. Vanaf 1965 publiceerden zij een reeks verhalen die sociale commentaar verwerkten in spannende thrillers, die de standaard werd voor een apart subgenre, de thriller met sociale sympathieën.

Als Parker Bilal zich niet laat opjagen door het gemakkelijke succes heeft hij het potentieel in zich om van Makana een nieuwe grote van het genre te maken.

Parker Bilal is het pseudoniem van de Soedanees-Britse schrijver Jamal Mahjoub (1960). Onder zijn echte naam publiceerde hij tot nu zeven romans over Afrika en Soedan, zijn geboorteland. In 2012 begon hij detectivethrillers te schrijven onder het pseudoniem Parker Bilal. Engel van de Stad (2014) is de vertaling van zijn tweede roman Dogstar Rising (2013) over Soedanees privédetective Makana die in ballingschap in Egypte werkt. Eerder werd reeds zijn eerste boek The Golden Scales (2012) over deze figuur vertaald als De donkere Straten van Caïro (2012).

Artikel oorspronkelijk verschenen in DeWereldMorgen.be.