De gouverneur van de Amerikaanse staat Maryland heeft vier doodstraffen omgezet in levenslang. In 2013 schafte de staat de doodstraf af. De nieuwe wet gold niet voor reeds uitgesproken vonnissen. Met deze beslissing is de afschaffing van de doodstraf in Maryland definitief.

Democratisch gouverneur Martin O’Malley ondertekende in 2013 de wet, goedgekeurd door het parlement van de staat Maryland, die de doodstraf afschafte als mogelijk vonnis in rechtszaken. De nieuwe wet sprak zich echter niet uit over uitstaande doodvonnissen. Sommige Amerikaanse deelstaten die eveneens de doodstraf afschaften hadden dat wel gedaan. Een aantal, zoals Maryland, deden dat niet. Dat was meestal een gevolg van het politiek compromis dat werd bereikt om de wet op de afschaffing er door te krijgen

Anthony Grandison

Vernon Lee Evans was in 1984 al ter dood veroordeeld samen met Anthony Grandison. Zij kregen de doodstraf voor de moord op Susan Kennedy en David Scott Pechowicz. Die zouden getuigen op het proces voor drugshandel, waarvoor Grandison reeds aangehouden was. Beiden werden echter veroordeeld op basis van de getuigenis van Cheryl Pechowicz, echtgenote van David Scott Pechowicz en zuster van Susan Kennedy. Zij wist immers te ontsnappen aan de geplande moord.

In 1991 werd de doodstraf van Evans al een keer omgezet in levenslang. Tijdens een nieuw proces over dezelfde in 1992 werd hij echter opnieuw ter dood veroordeeld. Sindsdien heeft hij alle beroepsprocedures tegen het vonnis uitgeput. Zijn executie werd in 2012 uitgesteld, naar aanleiding van de debatten in het deelstaatparlement over de mogelijke afschaffing van de doodstraf.

Vooral deze zaak was zeer controversieel. Anthony Grandison was een zware crimineel, berucht voor de wreedaardig manier waarop hij concurrenten in de drugshandel aanpakte. Hij werd verdacht van meerdere moorden, waarvoor uiteindelijk nooit definitief bewijs werd gevonden. Het is vooral zijn zaak, die werd gebruikt als argument door de voorstanders van het behoud van de doodstraf.

Over de andere criminelen werd minder heibel gemaakt. Heath William Burch werd in 1995 ter dood veroordeeld voor een dubbele moord. Jody Lee Miles werd in 1997 ter dood veroordeeld, eveneens voor moord. In hun geval ging het om eerder kleine, marginale criminelen die tot voor hun ultieme misdaad geen zwaar verleden hadden. Hun vonnissen hadden nog niet alle mogelijke beroepsprocedures doorlopen. Een vijfde persoon, John Booth-El, ter dood veroordeeld in 1983 stierf een natuurlijke dood in april 2014.

In de praktijk wisten de betrokkenen reeds sinds 2006 dat hun doodstraf waarschijnlijk niet zou worden uitgevoerd. Nu krijgen ze daarover volledige zekerheid. Het besluit van de gouverneur houdt wel in dat ze geen enkele kans krijgen op vrijlating of kwijtschelding van straf.

Steun van de families van de slachtoffers

De wet voor de afschaffing kreeg de wind in de zeilen, toen de families van de slachtoffers in de zaak van Grandison, zich er achter schaarden. De goedkeuring van de wet in 2013 was het eindresultaat van jarenlange inzet van burgerbewegingen in de staat Maryland en daarbuiten.

Diann Rust-Tierney, directeur van de National Coalition to Abolish the Death Penalty hoopt dat de beslissing van de gouverneur van Maryland nog meer deelstaten zal aanzetten om dezelfde stap te zetten.

De voortschrijdende afschaffing van de doodstraf in de VS is merkwaardig en zelfs enigszins contradictorisch. De publieke opinie in de VS is de voorbije jaren, onder meer door de Tea Party Movement, immers zwaar naar rechts opgeschoven. Toch wordt vastgesteld dat, met uitzondering van de staat Texas, effectieve doodvonnissen minder en minder worden uitgesproken en dat meer en meer doodvonnissen in beroep worden omgezet in lagere straffen.

Algemene tendens

Het is bovendien geen zaak die verschillend loopt over de partijlijnen heen. Ook deelstaten met solide Republikeinse meerderheden en Republikeinse gouverneurs hebben gepleit voor de afschaffing van de doodstraf. Er zijn bovendien de voorbije jaren meerdere spectaculaire onthullingen geweest van dwalingen van het gerecht, waarbij veroordeelden na soms tientallen jaren procederen niet alleen lagere straffen kregen, maar dikwijls ook werden vrijgesproken, omdat ze uiteindelijk volledig onschuldig bleken te zijn.

18 van de 50 Amerikaanse deelstaten hebben de doodstraf afgeschaft. (zie de kaart hier). 30 andere deelstaten hebben sinds 2010 geen doodvonnis meer uitgevoerd. Sinds de doodstraf in 1976 opnieuw werd toegelaten door het federale Hooggerechtshof werden 146 terdoodveroordeelden uiteindelijk onschuldig bevonden aan de misdaden waarvoor ze waren veroordeeld.

De VS worden ook voortdurend bekritiseerd voor het ter dood veroordelen van minderjarigen en geesteszieken. Bovendien weigeren de Amerikaanse rechtbanken consulaire bijstand van de ambassades aan buitenlanders. De VS heeft nochtans alle verdragen ondertekend die het executeren van minderjaringen en van mentaal zieke personen verbieden, evenals het verdrag dat consulaire bijstand aan buitenlanders verplicht.

Bronnen:

• Gov. O’Malley to commute sentences of Maryland’s remaining death-row inmates
• A Potential 2016 Contender Just Took Every Prisoner Off His State’s Death Row
• Governor O’Malley Issues Statement on the Four Remaining Inmates Sentenced to Death in Maryland

Artikel oorspronkelijk verschenen in DeWereldMorgen.be.