In Montevideo, hoofdstad van zijn geboorteland Uruguay, is op 74-jarige leeftijd journalist en schrijver Eduardo Galeano overleden. Hij zal de geschiedenis ingaan als de auteur van ‘Las venas abiertas de América Latina’ (1971) (De Aderlating van een continent).

In De aderlating van een continent combineerde Galeano journalistiek politieke analyse, geschiedenis en sociaal engagement voor het ultieme verhaal van vijfhonderd jaar bloeddorstige koloniale uitbuiting van een continent, eerst onder de Spaanse kolonisatoren en daarna onder militaire regimes ten dienste van de grote buur in het Noorden, de VS.

Galeano begon zijn carrière als journalist in zijn geboortestad Montevideo, hoofdstad van Uruguay. Daar schreef hij voor het weekblad Marcha, waar ook de Peruviaan (en in 2010 Nobelprijs Literatuur) Maria Vargas Llosa voor schreef. In 1973 moest hij zijn land ontvluchten voor een door de VS gesteunde miitaire staatsgreep.

Het monumentale boek De aderlating van een continent wordt algemeen erkend als het meest gezaghebbende historisch overzicht van de ware geschiedenis van Latijns Amerika sinds de Spaanse conquista. Hij beschreef de logische lijn van de gruwel van de goudmijnen van Potosi tot de doodseskaders van de militaire regimes die hij zelf aan den lijve ondervond. Het blijft een van de essentiële boeken voor wie Latijns-Amerika wil kennen en begrijpen.

In eigen land en in andere militaire dictaturen van Latijns-Amerika, zoals Chili en Argentinië, werd het boek verboden. Na de staatsgreep van 1976 in Argentinië kon Galeano nipt aan executie door doodseskaders ontsnappen. Hij schreef vervolgens in Spanje zijn Memoria del Fuego (Kroniek van het Vuur).

Kroniek van het Vuur

Kroniek van het Vuur is een driedelig verhaal van de Amerika’s, Noord én Zuid, waarin gewone mensen, mijnwerkers, boeren, generaals, rebellen, guerrillero’s, kunstenaars, schrijvers, denkers in korte en minder korte citaten hun kijk geven op wat ze zagen gebeuren en hoe ze daarin overleefden. Het boek begint lang voor de Spaanse kolonisatie bij de pre-Colombiaanse volkeren en eindigt in het heden (1982). Zowel De aderlating van een continent als Kroniek van het Vuur hebben sindsdien niets aan actualiteitswaarde, relevantie en literaire verdienste ingeboet

In totaal schreef Galeano tussen 1963 en 2012 meer dan veertig romans, verhalenbundels, reisverhalen, reportages en historische werken. In 2009 kende De aderlating van een continent een nieuw verkoopsucces. Hugo Chávez, president van Venezuela deed een exemplaar van zijn boek cadeau aan president Obama, toen zij elkaar ontmoetten op de Vijfde Top van de Organisatie van Amerikaanse Staten in Trinidad en Tobago.¹ Het boek werd onmiddellijk tweede op de Spaanse bestsellerlijst van meest verkochte boeken en nummer elf op de Engelstalige lijst van internetverkoper Amazon.com.

Geloof in een betere wereld

Eduardo Galeano was er de man niet naar om alleen maar met zijn boeken en artikels actief te zijn. Hij sprak zich meermaals uit over de politieke gebeurtenissen in eigen land en in andere landen van Latijns-Amerika. Tabaré Vázquez kon in 2004 volledig op zijn steun rekenen bij de allereerste democratische overwinning van een links president in Uruguay sinds de onafhankelijkheid, evenals José Mujica in 2009 (en Tabaré Vázquez opnieuw in 2014). Galeano was eveneens een van de stichtende leden van TeleSur in Venezuela, de allereerste Latijns-Amerikaanse tv-zender met continentaal bereik die niet in handen was van oligarchen of Amerikaanse, Britse of Spaanse bedrijven.

In mei 2009 wees hij in een interview nog op de schijnheiligheid van zowel de VS als de EU in hun zogenaamde strijd voor democratie en mensenrechten in de wereld: “Zowel de VS en meerdere Europese landen hebben militaire dictaturen verspreid over de hele wereld. En dan gaan zij doen alsof ze ons democratie gaan aanleren.”

In 2007 onderging Galeano een operatie voor longkanker, een ziekte die hij acht jaar wist te overleven. Met Eduardo Galeano verliest Latijns-Amerika een van zijn meest krachtige stemmen, een stem die zowel het leed van een continent erkenning gaf als het geloof in een betere wereld. Hij leeft verder in zijn magistrale boeken.

1 De Zevende Top van de Amerika’s ging zopas door op 10-11 april 2015 in Panama.

Artikel oorspronkelijk verschenen in DeWereldMorgen.be.