Met zijn 11de editie plaatst filmfestival DOCVILLE opnieuw documentaires waar ze thuis horen, als volwaardige films in een filmzaal. Zowat alle maatschappelijke problemen komen aan bod, onder een gemeenschappelijke noemer: klimaat, kernwapens, banken, landbouw, vrijhandel… er is iets fundamenteels verkeerd met het huidige politiek-sociaal-economische wereldsysteem.
Wie dacht dat documentaires met maatschappelijke relevantie filmisch oninteressant zijn, weet na DOCVILLE beter. Het kan wel degelijk, filmische kwaliteit combineren met inhoud en met – jawel – een boodschap.
Die boodschap is niet altijd positief, maar de makers van deze documentaires geloven dat hun werk een verschil kan maken. De informatie die ze geven, biedt belangrijke kennis, inzicht en analyse en motiveert om in actie te schieten. Ook dat tonen ze voluit. Mensen blijven immers niet bij de pakken zitten en gaan voor waar ze in geloven – desnoods tegen alles in, zonder enige verwachting op succes.
Meer dan zestig films in een week is zelfs de grootste fan te veel. Ik zag er twaalf, die ik selecteerde op basis van persoonlijke interesse en praktische mogelijkheden. Een aantal keuzes moesten daarbij jammer genoeg sneuvelen. Wat ik zag, bevestigt voluit dat het team van DOCVILLE voor oerdegelijke kwaliteit staat. Dit zijn deze twaalf in een notendop, met mijn favorieten eerst (meer informatie en trailer in de weblinks achter de titels).
Topper is zonder twijfel L’homme qui répare les femmes van Belgisch filmregisseur Thierry Michel en journaliste Collette Braeckman. Dokter Mukwege heeft in Oostelijk Congo de voorbije jaren meer dan 30.000 vrouwen en kinderen na verkrachtingen geopereerd en in de mate van het mogelijke hun waardigheid teruggegeven.
Internationale waardering in de vorm van erezittingen en medailles krijgt hij genoeg, echte steun niet. Hij staat er tot vandaag alleen voor. Zonder meer beschamend om zien zijn de leden van het Europees Parlement die hem toejuichen en daarna verder gaan met het opleggen van een economisch systeem dat deze gruwel veroorzaakt. Wie deze documentaire ziet, kijkt voortaan met andere ogen naar het kleine onding in zijn/haar handen (onze gsm’s functioneren met coltan, het mineraal dat door de terreurbendes van de regio wordt gesmokkeld). Met soms zeer harde beelden. Bitter is ook de ironie dat deze man permanent bewaakt moet worden door VN-soldaten, omdat zijn eigen overheid hem met de dood bedreigt, een overheid die wel alle steun krijgt van België en de EU.
In 1983 was Stanislas Petrov seconden weg van het begin van een totale kernoorlog (still The Man Who Saved the World)
De wereld heeft al meermaals op de rand van een totale kernoorlog gestaan. Officier Stanislav Petrov was in 1983 bevelhebber van de nucleaire installaties, toen Russische computers een kernaanval met vijf raketten vanuit de VS detecteerden. In plaats van te doen zoals hem was voorgeschreven, liet hij de reactietijd passeren tot het te laat was. Het bleek een computerfout te zijn. Er was geen aanval. Zijn ongehoorzaamheid aan de procedure redde de wereld van een kernoorlog. Petrov vindt zichzelf geen held, hij wou aanvankelijk zelfs niet meewerken aan de documentaire, als hij niet vooraf betaald zou worden (gezien zijn armzalig pensioen niet onbegrijpelijk). Hij draagt ook een ander geheim met zich mee. The Man Who Saved the World is een doordringend menselijk portret dat de absurditeit van kernwapens aantoont.
Wie maar blijft klagen over ’teveel overheid’ moet Cartel Land gaan zien, over een land waar de overheid inderdaad ‘minimaal’ is. In de Mexicaanse deelstaat Michoacán hebben dorpelingen het recht in eigen handen genomen tegen de drugskartels die hun dorpen terroriseren en financieel aftroggelen. De overheid blijft passief of werkt met die kartels samen. Wanneer gewapende burgerwachten succes boeken, wordt het leger ingezet… niet om de strijd tegen de drugsbendes aan te pakken, maar om de burgerwachten te ontwapenen, met als concreet resultaat dat de drugshandel alles terug overneemt. Geen stichtend verhaal. Hoe dit ooit zo ver kon komen? Op 1 januari 1994 sloot Mexico het vrijhandelsverdrag NAFTA met de VS (en Canada). Concreet gevolg was dat de Mexicaanse landbouwers compleet uit de ‘vrije markt’ werden gedrukt omdat ze niet tegen de gesubsidieerde maïs en rijst uit de VS op konden. Het overblijvende alternatief: drugshandel…
We zijn ons er nog steeds te weinig van bewust dat informatie via het internet niet altijd betrouwbaar is. Is de persoon waarmee je chat, e-mailt, facebookt wel echt wie hij/zij is? Een aantal jaren blogt een Syrische jongedame, de lesbische Amina Arraf, over haar leven onder de dictatuur (voor de oorlog begon). Zij legt contacten, maakt vrienden, informeert over het leven in Damascus en haalt met haar blog de internationale grote media. Tot iemand iets raar bemerkt aan haar profiel. Er blijkt iets niet te kloppen aan The Amina Profile …
Thule is de meest noordelijke leefgemeenschap ter wereld. In dat plaatsje leven de laatste Inuit van de jacht en de visvangst (Inuit – zeg ‘inoewit’, zoals ze zich zelf noemen, Eskimo is een scheldwoord dat zoiets als ‘stinkende visadem’ betekent). Het ijs op de meren en de zee wordt minder stabiel, bevriest later, smelt vroeger. Hun levenswijze staat onder druk. Hun kinderen moeten naar het zuiden van Groenland voor werk en inkomen. Aan de andere kant van de wereld staat de eilandenstaat Tuvalu in de Stille Oceaan voor het doemscenario van verdwijning onder zee. Het hoogste eiland komt amper vier meter boven de zeespiegel (bij normale vloed). Het grondwater verzilt en wordt ondrinkbaar. Hen wacht een pover bestaan als geminachte illegalen in Nieuw-Zeeland. Thule Tuvalu toont hoe de mensen die het minst schuld hebben aan de klimaatopwarming er het eerste en ergste slachtoffer van zijn. Een zeer warm menselijk portret van prachtige mensen die alleen maar gelukkig willen zijn.
Dat we onszelf kapot vervuilen in de dagelijkse file weten we allen. Toch blijkt er bitter weinig te veranderen. Bikes versus Cars bezoekt een aantal grootsteden waar dappere fietsers letterlijk tegen de stroom inrijden en dagelijks hun leven riskeren om hun gelijk aan te tonen. De autoindustrie heeft echter de oplossing: meer groene technologie (maar vooral meer auto’s). Je gelooft je oren niet als je bijvoorbeeld de burgemeester van Toronto in Canada hoort fulmineren tegen die ‘idioten’ die het vlot verkeer hinderen. Waarom het gezond verstand het niet haalt? Miljarden euro’s investeringen zijn blijkbaar belangrijker dan onze gezondheid. Toch is deze film niet zonder hoop. Hij is een ode aan de fietsers der aarde. Inspiratie voor Antwerpse ’tegenstromers’.
Fed Up analyseert de degeneratie van de voedselcultuur in de VS, maar is zeer goed toepasbaar op de rest van de wereld. We verbruiken met zijn allen teveel suiker, teveel bewerkt voedsel, teveel frisdrank, teveel kant-en-klare maaltijden. Niet alleen zoet eten is oververzadigd met het witte kristal, ook zoute bereidingen zitten er vol van (en ook zoet eten zit vol zout). Een en ander wordt schrijnend aangetoond door obese Amerikanen, maar het treft ons allen. In de VS hebben meer dan 80 procent van de openbare scholen geen eigen kantine meer, maar een franchise van fastfoodketens. De vraag is of voeding niet te belangrijk is om nog langer aan privé bedrijven over te laten. Alle intentieverklaringen ten spijt volharden ze immers in de boosheid. Een ‘onsmakelijke’ aanrader.
Wie dacht dat Julian Assange de eerste was om illegale afluisterpraktijken van Amerikaanse inlichtingendiensten te openbaren, vergist zich. In 1971, in volle Vietnam-oorlog besloten een aantal vredesactivisten een kantoor van de FBI te beroven van zijn dossiers. Wat ze vonden, overtrof hun stoutste verwachtingen. Het FBI bespioneerde, infiltreerde, provoceerde, beschadigde bewegingen voor burgerrechten die hun democratisch recht op vrije meningsuiting uitoefenden. De geheime operatie COINTELPRO werd ontmaskerd. Het FBI en de CIA werden verplicht hun methodes te herzien. Nooit kon het FBI de daders van de inbraak vinden. In 2013 waren de feiten verjaard en kwamen ze met hun verhaal naar buiten. De documentaire 1971 leert ons dat misbruiken van inlichtingendiensten in een democratie van alle tijden zijn en dat gezond wantrouwen tot bewijs van het tegendeel essentieel is tegenover elke vorm van zogenaamde staatsveiligheid.
Dat multinationals nauwelijks belastingen betalen, is voldoende bekend. The Price We Pay analyseert waarom dat zo is en hoe zij daar mee weg geraken. Een quote van een Brits parlementslid vat het goed samen, als ze Amazon.combeschuldigt van massale belastingsontwijking: “We’re not accusing you of doing anything illegal, we’re accusing you of being immoral”. Het misbruik zit in het systeem zelf ingebakken. De enige oplossing is dat systeem te veranderen.
Zimbabwe is al meer dan dertig jaar in handen van president Mugabe, die met ijzeren hand regeert over zijn onderdanen. Opposanten verdwijnen of hebben ‘auto-ongevallen’. Onder internationale druk komt er een grondwetsherziening.Democrats volgt een vertegenwoordiger van het regime en een van de oppositie die pogen die nieuwe grondwet te verdedigen. Soms wat ondoorgrondelijk voor wie niet vertrouwd is met Zimbabwe. Een hallucinant portret van de politieke cultuur die de Britse kolonisator aan dit land heeft opgedrongen en nog steeds in stand helpt te houden, alle retoriek over mensenrechten ten spijt.
De Europese Unie dringt zijn industrieel landbouwbeleid op aan Afrikaanse en Aziatische boeren die van hun velden worden verdreven ten bate van grote bedrijven die voor de export naar Europa produceren. Land Grabbing is het nieuwe kolonialisme. Duizenden mensen werken in omstandigheden die aan slavernij grenzen om onze honger naar exotische groenten, fruit en palmolie te verzadigen. Europees commissaris voor handel Karel De Gucht spreekt tegen dat er misbruiken zouden zijn in de landen waar de Europese Commissie projecten ‘steunt’. De documentaire toont wat van zijn woorden waar is. Niets.
Over Congo kennen we vooral de gruwelverhalen van het oosten. Minder bekend is dat duizenden Congolezen niet wachten op de falende overheid en zelf aan de slag gaan. Wie in België denkt aan ‘risicovol ondernemen’, kan een voorbeeld nemen aan deze Congolezen die handel drijven met China. Hoe zij al dan niet stand houden als ondernemers in de Chinese stad Canton is het onderwerp van de gefictionaliseerde film Stranded in Canton, die waargebeurde feiten naspeelt.
Artikel oorspronkelijk verschenen in DeWereldMorgen.be.