Op 7 oktober 1879 werd Joel Emmanuel Hägglund geboren in het havenstadje Gävle in het hoge noorden van Zweden, als derde van een gezin van negen kinderen, waarvan er drie zeer jong stierven. Toen zijn vader Olof, een treinconducteur, jong stierf hield zijn moeder het gezin samen tot ook zij stierf in 1902. Het huisje waar ze woonden is vandaag een museum van zijn nagedachtenis.

De jonge Joel had een zwakke gezondheid en moest meermaals worden behandeld voor tuberculose, een ziekte waar hij nooit helemaal van genas. In 1902, na de dood van hun moeder emigreerde Joel met zijn broer Paul naar de VS, net als vele arme werkloze Zweden. Zijn bestaan in de VS was niet veel beter dan in zijn thuisland. In de VS werkte hij als seizoensarbeider.

Hij werd actief in de vakbond Industrial Workers of the World (IWW). Vanaf 1906 gebruikte hij de naam Joseph Hillstrom. Waarschijnlijk deed hij dat omdat zijn echte naam op een zwarte lijst stond van syndicale activisten die nergens nog werk konden vinden. Met zijn Zweeds accent zag hij zich wel verplicht nog steeds een Zweeds klinkende naam te gebruiken.

Pie in the sky

Door zelfstudie verbeterde hij zijn kennis van het Engels, een taal die hij uitsluitend op het gehoor leerde. Dat deed hij zo goed dat hij een gevraagd spreker werd voor de IWW. Bovendien bleek hij ook talent te hebben voor het schrijven van liedjesteksten. In de periode dat hij zijn teksten begon te zingen nam hij het pseudoniem Joe Hill aan. Joe voor Joseph is algemeen bekend, de afkorting van Hillstrom naar het Engels klinkende woord Hill (heuvel) was eveneens een trend bij veel migranten om hun vreemd klinkende namen te verengelsen.

Zijn eerste teksten zong hij op melodieën van bestaande liedjes. Later zong hij ook eigen melodieën. Een van zijn meest bekende songs is “The Preacher and the Slave”. In de tekst zingt hij de beroemde lijn over de bazen die hun uitgehongerde arbeiders zeggen dat ze maar “taart in de lucht” moesten eten wanneer ze dood gaan van honger: “You’ll get pie in the sky when you die”. Joe Hill schreef en zong niet alleen sociaal geladen liedjes, hij tekende ook cartoons voor de pamfletten van de IWW.

De uitdrukking “pie in the sky” is sindsdien een bekend spreekwoord geworden. Het betekent zoveel als “onrealistische dromen” of “daar kan je op wachten tot je al lang dood bent”. “Wacht niet op je pie in the sky, maak nu iets van je leven” of “Die kerel is maar een dromer, hij heeft alleen maar van die “pie in the sky” ideeën”.

Salt Lake City 1914

In 1914 was Joe Hill in Salt Lake City voor een of andere zoveelste tijdelijke baan en om ook daar het gedachtegoed van de IWW te verspreiden. Hij liet zijn activisme immers nooit varen, waar hij ook werk (of geen werk) had. Na een gevecht met een rivaal over de gunsten van een jongedame in het gasthuis waar ze verbleven, kwam hij met een schotwonde bij een dokter terecht.

Op dezelfde dag was in een ander deel van de stad een voormalig politieagent doodgeschoten in een kruidenierswinkel bij een overval door twee gewapende gemaskerde mannen. Hoewel er diezelfde dag nog vijf andere personen in de stad met schotwonden werden opgenomen en verzorgd, werd Joe onmiddellijk als enige verdachte aangehouden.

Het feit dat hij alleen was, het slachtoffer helemaal niet kende en nog nooit in de buurt was geweest waar de roofmoord werd gepleegd, mochten niet baten. Hij werd na een kort proces ter dood veroordeeld. Ook het feit dat zijn eigen vuurwapen niet met de moord kon worden verbonden werd niet toegelaten als bewijs.

Joe Hill was dan wel maar een zwervende arbeider, hij was al jaren een legende in linkse progressieve vakbondsmiddens in heel de VS en dus uiteraard ook bij de politie. Hij kon een menigte begeesterend toespreken en bovendien protestliederen zingen. Hij werd dan ook actief gevolgd door de staatsveiligheid (de FBI bestond nog niet). Die volgde al jaren alle activiteiten van de IWW op de voet.

Deze verdenking van moord kwam voor de economische elite op het juiste ogenblik. De Amerikaanse regering wilde de bevolking rijp maken om toch in de Europese ‘Groote Oorlog’ te stappen en wilde tegelijk een halt toeroepen aan de stakingsgolven die het land teisterden en waar de IWW en Joe Hill dikwijls een hand in hadden. Hun eisen voor betere lonen en veilige arbeidsomstandigheden, voor arbeidscontracten en steun bij ziekte waren voor de economische elite onaanvaardbaar.

Een populaire figuur als Joe Hill, die niet alleen opriep om te staken, maar ook tegen de oorlog van en voor de rijken was, waren ze liever kwijt dan rijk. De mainstream media (toen nog uitsluitend kranten) lieten er geen twijfel over bestaan: Joe Hill moest worden gestraft voor zijn politieke ideeën en acties. Over de zaak zelf, de beschuldiging van moord, werd zo goed als niet bericht.

Don’t mourn… organize!

Over zowat de hele wereld deden progressieve stemmen een oproep om zijn leven te sparen. Joe Hill weigerde zelf echter een genadeverzoek in te dienen. Kort voor zijn terechtstelling schreef hij zijn testament, dat in feite een kort politiek manifest was. Daarin schreef hij ook deze zin over zijn nalatenschap: “My will is easy to decide, for there is nothing to divide” (mijn testament is gemakkelijk te beslissen, er valt toch niets te verdelen) en in een brief aan de IWW schreef hij “Don’t mourn for me, organize!” (rouw niet voor mij, organiseer jullie).

Toen de politieambtenaar aan het executiepeleton het voorbereidende bevel gaf “Ready, aim” (klaar, mik), riep Joe Hill zelf “Fire”. Hij was net 36 jaar geworden. Joe Hill werd een onverwoestbare legende.

In 1938 werd over hem het liedje “Joe Hill” geschreven. De organisatie Joe Hill Centenary houdt dit jaar optredens over heel de VS om zijn dood te herdenken met de Joe Hill Road Show. Hun website bundelt alle activiteiten en al zijn songteksten. Je vindt er ook de geschiedenis van de IWW.

Ook in Groot-Brittannië en Zweden wordt hij uitgebreid herdacht. De sociaal betrokken zanger Billy Bragg zingt zijn liedjes al jaren op al zijn optredens. Tijdens de grote mijnstaking van 1971 kwam Amerikaans zanger Paul Robeson (zie onderaan) de Britse stakers een hart onder de riem, waarbij hij onder meer het lied “Joe Hill” zong.

De tekst van “Joe Hill”

I dreamed I saw Joe Hill last night
Alive as you or me
Says I, But Joe, you’re ten years dead
I never died, says he
I never died, says he

In Salt Lake, Joe, says I to him
Him standing by my bed
They framed you on a murder charge
Says Joe, But I ain’t dead
Says Joe, But I ain’t dead

The copper bosses killed you, Joe
They shot you, Joe, says I
Takes more than guns to kill a man
Says Joe, I didn’t die
Says Joe, I didn’t die

And standing there as big as life
And smiling with his eyes
Joe says, What they forgot to kill
Went on to organize
Went on to organize

Joe Hill ain’t dead, he says to me
Joe Hill ain’t never died
Where working men are out on strike
Joe Hill is at their side
Joe Hill is at their side

From San Diego up to Maine
In every mine and mill
Where workers strike and organize
Says he, You’ll find Joe Hill
Says he, You’ll find Joe Hill

I dreamed I saw Joe Hill last night
Alive as you or me
Says I, But Joe, you’re ten years dead
I never died, says he
I never died, says he

Paul Robeson zingt “Joe Hill”

Joan Baez zong “Joe Hill” tijdens het Woodstock-festival van 1969: