De Griekse Belg Bruno Tersago is al enkele maanden actief als vrijwilliger bij de opvang van vluchtelingen bij hun aankomst in de haven van Piraeus. DeWereldMorgen.be sprak met hem over zijn ervaringen ter plaatse en over de uitspraken van de Griekse minister Mouzalas over staatssecretaris Theo Francken.

Bruno Tersago woont in Piraeus, de gemeente met de gelijknamige haven. Van bij hem thuis is het goed tien minuten stappen naar de haven. In de haven zelf rijdt een shuttlebusje dat hem en zijn medevrijwilligers tot aan de kades brengt waar uit de veerboten twee à driemaal per week met duizenden vluchtelingen toekomen. Na zijn dagtaak en op vrije dagen werkt hij mee met de Griekse solidariteitsorganisatieSolidariteit Piraeus om hen op te vangen in de haven.

Solidariteit Piraeus

“In mijn boek Groeten uit Griekenland had ik het al over ‘Solidariteit Piraeus’. Dat is spontaan ontstaan vanuit de Griekse samenleving hier, toen de vluchtelingenstroom begon. Ik help onder meer pakketten die hier toekomen uit België en Nederland sorteren. Telkens als een veerboot toekomt, vangen we de mensen hier op.”

“Om te weten hoe we dat doen moet je eerst en vooral goed beseffen wat er verderop gaande is, voor de mensen hier toekomen. Soms komen er twee-drie veerboten op één dag toe, soms één, dan weer enkele dagen niets. Dagelijks kan niet, de trip Lesbos-Piraeus duurt 17 uur. Deze drie ingezette ferry’s zijn niet de schepen die de vaste lijndiensten tussen de eilanden onderling en met het vasteland verzorgen. Die brengen ook wel eens wat vluchtelingen mee, maar dat zijn dan hoogstens enkele tientallen per schip.”

“De drie veerboten die nu volledig ingeschakeld worden voor de vluchtelingen zijn de drie grote schepen die tijdens het toeristisch seizoen extra worden ingezet. De overheid heeft daar beslag op gelegd om permanent een pendel tussen Lesbos, Chios en Samos met Piraeus te doen. Dat zijn de drie eilanden die het dichtst bij de Turkse kust liggen, waar de meeste vluchtelingen toekomen. Vooral op Lesbos komen dagelijks mensen toe van over de zee.”

Lucratieve pendeldiensten

“De eigenaars van die schepen zijn daar niet echt rouwig om, integendeel. De vluchtelingen moeten immers betalen, meer dan de normale prijs voor de overtocht. Normaal kost een enkeltje Lesbos-Piraeus 45 euro. Omdat die schepen telkens volledig leeg terugvaren, hebben de rederijen geëist en verkregen dat de vluchtelingen 60 euro moeten betalen, meer dus dan toeristen en Grieken.”

“Dat is voor ieder persoon afzonderlijk, kind of volwassene. Gemiddeld 2500 passagiers per tocht, dat is 150.000 euro. Bovendien, normaal varen die schepen alleen tijdens het toeristisch seizoen vol. Daarbuiten liggen die zo goed als te niksen. De vluchtelingenstroom is met andere woorden heel lucratief. Nu varen ze het hele jaar door. Aan boord wordt bovendien eten en drank verkocht aan normale commerciële prijzen. Die rederijen protesteren dus niet.”

“Aan de kaaien waar de vluchtelingen toestromen staan 40 à 50 bussen klaar om ze onmiddellijk naar de grens met Macedonië te voeren. Die busrit moeten ze ook betalen. Dikwijls kopen de vluchtelingen op de eilanden reeds een combi-ticket ferry-bus. 7 of 8 uur later staan ze dan aan de Macedonische grens.”

“Idomeni! Makdoen!”

“Op de kades staan borden in het Arabisch, Farsi en andere talen met aanwijzingen naar de bussen. Ingehuurde vluchtelingen roepen ook berichten om met de aanwijzing ‘Idomeni’, het eindstation aan de grens met Macedonië, een kilometer van het Macedonisch treinstation van Gevgelija. Anderen roepen voortdurend ‘Makdoen’, Macedonië in het Farsi, voor mensen die niet kunnen lezen.”Dat gaat allemaal razend snel. Nauwelijks een dik uur nadat ze uit de boot zijn gestapt zit iedereen al op de bus naar Idomeni.”

“We weten nooit langer dan een dag op voorhand het uurrooster van de aankomsten. Wat wij met ongeveer 30 mensen doen ter plaatse is de mensen snel helpen, vooral met droog eten, koeken, rozijnenkoeken, snoeprepen, sapjes. Ze kunnen daar ook verse kledij krijgen. Schoenen, warme kleren, thermisch ondergoed. Er zijn ook veel kinderen die hun ouders niet vinden in de chaos, onbegeleide kinderen. Ze kunnen ook hun gsm opladen. Verkopers van de telefoonaanbieders verkopen prepaidkaarten op de kades aan de vluchtelingen.”

Chaos op de eilanden

“We horen heel wat verhalen over de toestand op de eilanden zelf. Daar lijkt de opvang nu toch min of meer ok te zijn. In september was het daar nog zeer erbarmelijk, regen, modder. Er zijn ook daar veel vrijwilligers actief.”

“De vluchtelingen moeten eerst op eigen kracht de zee oversteken vanuit Turkije. Daar komen ze toe op rotsachtige kusten, waar geen enkele officiële opvang is op het strand. Dat doen vrijwilligers. Een aantal van die vrijwilligers werd recent aangehouden op beschuldiging van het betreden van de Turkse territoriale wateren om bootjes naar de Griekse wateren te slepen. Dat is strikt juridisch inderdaad een overtreding. Om daar nu zo streng tegen op te treden is echter politiek geïnspireerd. Men wil dit ontmoedigen. Het is ook een reactie op de Europese druk en kritiek dat de Griekse overheid niet genoeg zou doen.”

“De hulpverlening is er zeer chaotisch. De overheid doet niets om dat te stroomijnen. Het valt ook op dat het nu bijna uitsluitend jonge gezinnen met kinderen en vrouwen zijn die nu de oversteek wagen. Die oversteek is nog altijd levensgevaarlijk. Vandaag (28 januari 2016) zijn er weer minstens acht kinderen en vier vrouwen verdronken.”

Noord-Afrikanen?

“Waar (Europees Commissaris) Timmermans die cijfers van 60 procent Noord-Afrikaanse gelukszoekers haalt, weet ik niet, maar ik zag hier de voorbije maanden iets heel anders. Het klopt wel dat er recent meer en meer Marokkanen en Tunesiërs tussen zitten. Die willen inderdaad met de stroom oorlogsvluchtelingen mee om hun geluk te zoeken in Europa, nu dat niet meer lukt via de oversteek naar Spanje. Die geraken echter de grens naar Macedonië niet over. Daar laten ze alleen nog Irakezen, Syriërs en Afghanen door.”

“Die moeten sinds kort wel papieren hebben met hun land van eindbestemming, waar ze asiel willen aanvragen. Alleen als dat Duitsland of Denemarken is mogen ze nog door. Waarom die selectie nu zo gebeurt is me niet duidelijk. Andere nationaliteiten, Iraniërs, Somaliërs, Eritreeërs mogen al een tijdje niet meer door, de recente Noord-Afrikanen al evenmin.”

“Vreemd dus dat Timmermans dat zegt, dat er 60 procent Noord-Afrikanen onder de vluchtelingen in de EU zouden zitten, want die geraken toch niet door. Al die geweigerden geraken dan opgehoopt aan de grens en worden teruggestuurd naar Athene. Die hebben in Idomeni al geprotesteerd en de spoorlijn geblokkeerd. Langs die spoorlijn passeren de containertreinen vanuit Piraeus. Omdat die bedrijven hebben geprotesteerd tegen het ophouden van hun goederentreinen naar de EU heeft men nu besloten al die mensen terug te voeren naar Athene.”

Van Marrakech naar Istanboel (en terug)

“Marokkanen kunnen voor 50 euro een goedkope vlucht van Marrakech naar Istanboel boeken, waar de Turkse overheid hen gewoon laat passeren. Die zitten nu dus vast in Athene. Ze passen bij hun pogingen om toch over te geraken hun verhaal telkens weer aan. Het is goed mogelijk dat Frontex die in hun statistieken telkens opnieuw telt. Hier in Athene bloeit ondertussen de zwarte markt in valse Syrische papieren. Meestal vallen ze zelfs daarmee toch door de mand.”

“Ik ken hier bijvoorbeeld Abdel, een jonge twintiger die op de luchthaven van Marrakech werkte. Die heeft het al vijf maal geprobeerd. Hij is hier al een paar keer in elkaar geslagen door fanatici van Gouden Dageraad en overweegt nu om terug naar huis te gaan. Het lukt toch niet, ook niet via Bulgarije en Roemenië. Er zijn hier echter ook Iraanse homo’s die in eigen land voor hun leven vrezen. Die zijn niet alleen bang om te worden teruggestuurd. Ook hier in de kampen moeten ze voor hun leven vrezen.”

Griekse solidariteit

“Desondanks staat de Griekse publieke opinie, op de extremisten van Gouden Dageraad na, solidair achter de vluchtelingen. Daar is een historische reden voor. Heel wat Grieken hebben nog grootouders die ooit zijn gevlucht uit Klein-Azië. Tsipras stond recent nog aan het moment voor de Griekse vluchtelingen van 1922 op Lesbos. Met andere woorden, Grieken zijn vertrouwd met de vluchtelingenproblematiek.”

“Griekenland doet echter niet genoeg volgens de EU. Dat is tegelijk waar en niet waar. De Griekse overheid heeft nog nauwelijks eigen middelen. Daar staat tegenover dat ze het beetje dat ze wel zouden kunnen doen ook niet doen. Ze zouden kunnen ambtenaren inzetten op de kaaien hier als de vluchtelingen toekomen om een en ander te coördineren.”

“De huidige minister Ioannis Mouzalas sinds augustus 2015, na de herschikking van de regering, is chirurg-gynecoloog, mede-oprichter van Artsen Zonder Grenzen en Dokters van de Wereld. Hij heeft ervaring met de opvang van vluchtelingen in Haïti en in Azië. Hij wil nu kampen oprichten hier in Athene voor die geweigerden.”

“Eerst stuurde hij ze naar een voetbalstadion, dat na vijf dagen terug moest worden ontruimd voor de competitie. Daarna gingen ze naar een ongebruik Olympisch hockeystadion – er bestaat geen hockeycompetitie in Griekenland. Daar werden echter mensen met heel verschillende achtergronden samengepakt. Van Marokkanen die alcohol drinken en muziek spelen, tot zeer strikte Pakistanezen en Iraniërs. Daar ontstaan dus interne spanningen.”

Belgische uitspraken

“De recente rel met België moet je vanuit die Griekse context begrijpen. Hier identificeert men ‘kampen’ direct met nazi-toestanden. Als daar dan de beslissing van de Deense, Zwitserse en Duitse regering bijneemt om vluchtelingen hun bezittingen af te nemen, dat vindt men dat hier zeer erg. Men heeft hier het gevoel dat de EU de crisis niet echt wil oplossen en Griekenland als de zondebok voor alles gebruikt.”

“Minister Mouzalas is geen carrièrepoliticus. Die heeft het hart op de tong en denkt wellicht niet altijd na over wat hij heeft gezegd. Het is best mogelijk dat tijdens die bewuste Europese vergadering een aantal dingen zijn gezegd, die voor hem moreel onaanvaardbaar waren. Er zijn trouwens beelden van een boze Mouzalas die opstapt tijdens die vergadering. Dat hij specifiek de Belgische ‘minister van binnenlandse zaken’ vermeldt, wijst er toch wel op dat daar iets is gezegd dat hem niet beviel. Waarom zou hij anders spontaan tijdens dat bewuste BBC-interview hem als voorbeeld hebben genomen.”

“Wat dan juist wel is gezegd, zullen we wel nooit weten. Er zijn geen verslagen of geluidsopnames van deze vergaderingen. Voor de Grieken is het hele idee van ‘pushback’ iets heel anders dan wat men daar in België over vertelt. Tijdens de vorige conservatieve regering van Samaras werd Griekenland er van beschuldigd letterlijk boten terug naar de Turkse wateren te hebben geduwd.”

“Men stelt in Brussel dan Griekenland zijn grenzen onvoldoende bewaakt. Het gaat hier echter wel over watergrenzen. Dat is iets heel anders dan grenzen op het land. De Griekse kustwacht is – om historische redenen – rond de eilanden altijd heel degelijk geweest. Ook nu nog. Tegen een dergelijke toestroom is echter geen enkel land opgewassen.”

Complexiteit wordt ontkend

“De vraag is trouwens, terugsturen naar waar? Naar de eilanden? Lesbos heeft 86.000 vaste bewoners. De infrastructuur is daar niet voorzien op het opvangen van honderdduizenden vluchtelingen.”

“Men houdt in Brussel geen rekening met de complexiteit van het probleem. Ondertussen beslissen Frankrijk, Nederland en andere Europese landen om Syrië nog meer te bombarderen. Daar ligt nochtans de echte oorzaak van het probleem, bij de conflicten daar.”

“Er is geen eenvoudige of snelle oplossing voor dit probleem. Zolang met dat niet wil inzien, kaneen degelijke oplossing er niet komen.”

1 Hij had het over de Belgische staatssecretaris voor migratie Theo Francken (N-VA).