IHet ongeloof, de herkenning, de angst voor kennissen, vrienden, familie vertroebelt tijdens de eerste uren en dagen onze blik. Daarom is het goed even te luisteren naar de goede raad die waarnemers van op afstand kunnen geven. Journalist Glenn Greenwald maakt enkele rake observaties over de aanslagen die stof tot nadenken geven.

In een interview op de Amerikaanse alternatieve zender Democracy Now is Glenn Greenwald zeer kritisch over de manier waarop de westerse massamedia ook nu weer na de aanslagen in Brussel hetzelfde scenario volgen als de jaren voorheen, telkens wanneer gelijkaardige terreuracties werden gepleegd.

“Iedere keer wanneer er weer een terreuraanval is gepleegd komen politici als Hillary Clinton en Ted Cruz naar voren die zeggen dat we meer moeten doen van dat wat we al gedaan hebben. Meer geld voor bewaking, inlichtingendiensten, militaire aanwezigheid, meer bombardementen, meer veiligheidsrestricties, meer repressie.”

“De werkelijkheid is dat je in een open maatschappij met een regering die voortdurend mensen bombardeert altijd mensen gaat vinden die bereid zijn om dat geweld terug te brengen en die er in gaan slagen om dat te doen. Je kan die mensen niet iedere keer stoppen.”

Broers hebben geen technische communicatie nodig

Greenwald wijst op een aantal karakteristieken van de recente terreuraanvallen die telkens weer terugkomen. “Brussel is de vierde aanval, na Boston¹ en de twee aanvallen in Parijs, waarbij broers, neven, familieverwanten, nauwe vrienden de kern van de daders uitmaakten. Het waren telkens personen die in kleine geïsoleerde gemeenschappen leefden, zeer dicht op elkaar, en die elkaar al eerder hadden gesproken in de gevangenis en zo. Ze kwamen persoonlijk bijeen om hun plannen te maken.”

“Telkens opnieuw na deze aanslagen zijn er dan politici die roepen dat het internet strenger moet bewaakt worden, dat de privacy moet wijken, dat er meer bewaking moet komen, meer politie, meer militairen, dat die gemeenschappen strakker moeten gecontroleerd worden. In werkelijkheid gaat het over mensen die elkaar persoonlijk ontmoeten in intieme kring. Niets van al deze grote technische maatregelen gaat dergelijke plannen kunnen ontdekken.”

Analyse van de motieven

Hij wijst er ook op dat bij directe analyses na de feiten wel van alles wordt beweerd over de daders zelf, maar dat men stelselmatig weigert te kijken naar wat de daders zelf zeggen over hun motieven. Dat betekent niet dat men die beweegredenen dan goedkeurt. Het betekent wel dat, als men het menens is om er iets aan te willen doen, men de motivering die de daders zelf geven moet kennen.

“Zij (de daders) zeggen waarom ze dit doen. De landen waar ze zich tegen richten – Frankrijk, België, de VS en anderen – zijn net die landen die IS bombarderen in Irak en Syrië. Het is dus logisch te verwachten dat IS net die landen zal aanvallen.”

De echte vraag die volgens Greenwald moet worden gesteld is of er dingen zijn die we kunnen doen om de aanleiding weg te nemen voor deze mensen om hier te komen moorden. Hun rekrutering wordt immers gevoed door de anti-Amerikaanse en anti-Europese gevoelens die ontstaan door al het geweld in de wereld en door de manier waarop de maatschappijen in het westen deze mensen hier ontvangt.

Nog meer repressie is net wat IS wil bereiken

Bovendien, door te weigeren dat verband te leggen en ons enkel te concentreren op de repressie van de daders van deze aanslagen hier gaat men net veroorzaken wat IS wil bereiken. “IS wil een wig drijven tussen de Westerse moslimgemeenschappen en de maatschappijen waar ze hier in leven, zodat ze (de moslims) zich vervreemd gaan voelen van de regeringen hier. Door deze vervreemding worden ze dan in de armen van dit soort extremisme gedreven.”

Telkens wordt door bepaalde politici van deze aanslagen gebruikt gemaakt om hun politieke agenda te promoten of om bepaalde bestaande praktijken te legitimeren. Zo wijst Greenwald er in het interview op dat extreme uitspraken van politici als Trump en Cruz in feite niet zo ongewoon zijn.

Donald Trump kreeg van een journalist van MSNBC de vraag wat hij zou doen met Saleh Abdeslam. Greenwald hierover: “Wanneer Trump zegt dat hij waterboarding² wil toepassen en ergere dingen, verdient hij eigenlijk krediet om dat zo te zeggen, omdat hij in feite eerlijker is dan de anderen. De VS foltert al tien jaar. Obama heeft beslist de schuldigen voor deze folterpraktijken in eigen rangen niet te vervolgen, ook al zijn wij gebonden door internationale verdragen die dat verbieden. De Amerikaanse regering doet nu al exact wat Donald Trump bepleit.”

Het systeem zoals het is

“Trump gebruikt niet de geijkte wollige taal van de diplomatie. Hij is in feite zeer waardevol omdat hij de voorwendsels van het Amerikaanse politieke systeem en de Amerikaanse politieke cultuur wegveegt en dat systeem op een eerlijke manier weergeeft. Daarom, alleen daarom, zijn er zoveel mediafiguren en prominente Republikeinen boos op Trump, omdat hij het hele systeem compleet naakt toont, zoals het is.”

De media hebben een voorkeur voor dit soort gratuite uitspraken. Ze weigeren na deze aanslagen de tijd te nemen voor degelijke analyse. Alles moet zo snel mogelijk worden ‘uitgelegd”, ook al ontbreken in de eerste uren en dagen de nodige elementen om dat te doen. Wat ze dus doen zijn snelle reacties sprokkelen. Journalisten ter plaatse, ook al valt er niets te melden. Politici en zelfverklaarde experten die nauwelijks op de hoogte zijn van de details van wat er is gebeurd worden uitgenodigd korte klinkende uitspraken te doen.

Hoe groot de verschillen met de Belgische politieke cultuur en de mediaberichtgeving ook zijn, toch valt de gelijkaardigheid van de berichtgeving over de aanslagen hier met die in de Amerikaanse media op. Dezelfde stijl van live-verslagen, ook al valt er niets nieuws te vertellen, dezelfde zelfverklaarde experten die onbewezen evidenties weergeven, een totale afwezigheid van context of achtergrond, alles in de strijd voor de eerste scoop, de pakkendste beelden. Geen enkele verwijzing ook naar mogelijke oorzaken buiten de directe daders zelf.

Niet radicaal maar respectvol

Analyses zoals die van Greenwald hierboven worden als ‘radicaal’ weggezet, omdat ze ‘begrip’ zouden tonen voor deze vreselijke misdadigers en hun motieven. Elke analyse die tot de kern van de oorzaken wil doorgaan wordt zo afgewezen omdat het een vorm van sympathie zou weergeven met de daders en omdat het respectloos zou zijn voor de slachtoffers.

Een echte analyse maken van wat is gebeurd in Brussel is de enige manier om respect te tonen voor de slachtoffers. De behandeling van geminoriseerde gemeenschappen hier en de consequenties van het buitenlands beleid ginder buiten deze analyse laten en zich uitsluitend beperken tot de daders zelf komt neer op een weigering om dit soort gruwelijke misdaden in de toekomst te voorkomen. Dat kan niet de bedoeling zijn.

Glenn Greenwald: Cruz, Trump, Clinton “Playing into the Hands” of ISIL After Brussels Bombings

1   Op 25 april 2013 lieten twee Tsjetsjeense broers bommen ontploffen tijdens de jaarlijkse marathon van Boston. Er kwamen drie mensen om, 264 anderen werden gewond, een aantal met levenslange handicaps tot gevolg.

2   Bij waterboarding wordt de gevangene geïmmobiliseerd met een doek over zijn aangezicht. Daarna wordt water over de persoon gegoten. Ook al dringt er met deze methode geen water door in de longen, toch geeft dit een snel en acuut instinctief gevoel van verdrinking aan de betrokkene, dat niet kan worden weerstaan. Het is geen recent uitgevonden techniek, ze werd al gebruikt tijdens de Spaanse inquisitie.