De Regionale Groep West-Europa en Anderen bij de VN heeft Israël voorgedragen als voorzitter van het Sixth Committee van de VN-Algemene Vergadering. Asnan Ashrawi, lid van de Palestijnse Bevrijdingsorganisatie PLO, heeft onmiddellijk gereageerd: “Israël benoemen tot voorzitter van het Sixth Committee is de wolf vragen om op de schapen te passen.”

Hanan Ashrawi is lid van het uitvoerend comité van de Palestijnse Bevrijdingsorganisatie PLO. Zij reageert verontwaardigd over de recente beslissing van de Regionale Groep West-Europa en Anderen bij de VN:

“Het is ironisch dat de staat Israël die er mee doorgaat om het internationaal recht, internationaal humanitair recht en ontelbare VN-resoluties te schenden, nu wordt benoemd om een commissie te leiden die de bedoeling heeft het international recht te promoten en fundamentele mensenrechten en vrijheden te beschermen.”

Het is niet de eerste maal dat de VN-instellingen controversiële beslissingen neemt. Zo kon een Saoedi-Arabisch VN-diplomaat recent lid worden van de VN-Mensenrechtenraad. Om het belang te vatten van deze recente beslissing om Israël voorzitter te maken van het Sixth Committee is het essentieel de structuren van de VN te kennen.

Veiligheidsraad en Algemene Vergadering

De VN-Veiligheidsraad is het dagelijks bestuur van de VN. De raad heeft vijf permanente leden: de VS, Groot-Brittannië, Frankrijk, Rusland en China en tien tijdelijke leden. Daarvan worden er vijf per jaar verkozen voor een termijn van twee jaar. Beslissingen worden genomen met gewone meerderheid van stemmen (minstens 8 op 15), maar een neen-stem van één van de vijf permanente leden annuleert de te nemen beslissing (het veto-recht).

De VN-Algemene Vergadering is de plenaire vergadering van de delegaties van alle VN-lidstaten, samen met twee landen met waarnemersstatus (Vatikaan, Palestina) en een aantal organisaties met waarnemersstatus.

De ‘Committees’ van de Algemene Vergadering

De VN-Algemene Vergadering heeft voor zijn werking een aantal Commissies¹. Met hun Engelse namen zijn dit:

• General Committee (Voorzitter van de Algemene Vergadering, Vice-Voorzitter en de voorzitter van de Committees);
• Credentials Committee (onderzoekt geloofsbrieven van nieuwe kandidaten);
• First Committee (ontwapening en international veiligheid);
• Second Committee (economie en financiën);
• Third Committee (sociale, humanitaire en culturele zaken);
• Fourth Committee (bijzondere politieke zaken en dekolonisatie);
• Fifth Committee (administratie en budget);
• Sixth Committee (legale aangelegenheden).

Het Sixth Committee heeft als bevoegdheid de ontwikkeling van het openbaar internationaal recht. Talrijke VN-organisaties zijn hier bij betrokken. Onderhandelingen daarover worden geleid door dit Sixth Committee. Alle VN-lidstaten en waarnemende landen en organisaties kunnen deelnemen aan de vergaderingen van elk Committee.

De Voorzitter leidt de vergaderingen, bereidt de agenda voor en stelt procedurele oplossingen voor. Het Sixth Committee vergadert elk jaar van eind september tot eind november en bespreekt de agendapunten die door de VN-Algemene Vergadering werden voorgelegd.

Het Sixth Committee heeft sinds zijn oprichting een lange lijst internationale verdragen onderhandeld en verwezenlijkt, van de Conventie van Wenen over Diplomatieke Betrekkingen (1961), het Statuut van het Internationaal Strafhof (1998) tot de Conventie voor de Onderdrukking van Daden van Nucleair Terrorisme (2005).

Informele Regionale Groepen van de VN

Hoge functies in de VN-instellingen worden beslist door een meerderheidsstemming in de VN-Algemene Vergadering. Dat gebeurt in werkelijkheid echter na onderhandelingen tussen de VN-lidstaten. Een van de criteria voor het aanstellen van bijvoorbeeld een directeur-generaal in een VN-instelling of van een voorzitter van een van de Committees van de VN-Algemene Vergadering is de geografische spreiding van de functies over de VN-lidstaten.

In de jaren 1960 verkregen heel wat kolonies hun onafhankelijkheid en werden ze ook VN-lidstaten. Deze nieuwe landen eisten hun deel van de hoge functies in de VN-instellingen op, die tot dan in hoofdzaak door de voormalige koloniale machten werden bezet.

De VN-Algemene Vergadering stelde daarom in 1961 vijf Regionale Groepen op die als blokken werken tijdens onderhandelingen. Deze Regionale Groepen zijn niet officieel, het zijn praktische afspraken, die echter de facto wel geïnstitutionaliseerd zijn. Deze indeling is geografisch met één uitzondering:

• de Afrikaanse groep omvat 54 VN-lidstaten;
• de groep Azië-Stille Oceaan met 53 VN-lidstaten (zonder Australië en Nieuw-Zeeland);
• de Oost-Europese Groep met 23 VN-lidstaten (de voormalige Oostbloklanden en Rusland);
• Latijns-Amerika en de Caraïben met 33 VN-lidstaten;
• de groep West-Europa en Anderen (WEOG) met 28 VN-lidstaten en één waarnemend lid, de VS dat bij geen enkele van de Regionale Groepen wenst te behoren.

Western Europe and Others Group (WEOG)

De WEOG-groep heeft de term ‘en anderen’ in zijn naam omdat ze als enige van de geografische indeling afwijkt. Dat heeft alles te maken met geopolitieke machtsverhoudingen. Deze groep omvat naast West-Europese landen immers ook Australië, Canada, Israël, Nieuw-Zeeland en Turkije. De VS zijn waarnemend lid zonder stemrecht. Deze groep omvat drie permanente leden van de VN-Veiligheidsraad en is de facto de politieke machtigste Regionale Groep in de VN.

De verdelingsregels voor de mandaten onder de Regionale Groepen voorziet dat de WEOG-groep steeds recht heeft op 2 van de tien niet-permanente zetels in de VN-Veiligheidsraad en het voorzitterschap van één van de Committees van de VN-Algemene Vergadering.

De reden om Israël op te nemen in de WEOG-groep zijn politiek strategisch. Israël is niet bepaald geïnteresseerd in aansluiting bij de Azië-groep en wordt daar bovendien toch geweigerd door de (niet-Afrikaanse) Arabische VN-lidstaten. Zelfs als Israël lid zou zijn van de Azië-groep zou het land daar nooit steun vinden voor een hoog mandaat in de VN-instellingen. In 2013 werd Israël vast lid van de WEOG-groep.

Wolf wordt tot schaapsherder benoemd

Beslissingen over interne VN-aangelegenheden zijn zelden of nooit nieuws. Voor de gemiddelde leek is het zo goed als onbekend terrein. De beslissing van de WEOG-lidstaten om Israël voor te dragen als voorzitter van het Sixth Committee is echter veel meer dan een routineuze administratieve afspraak binnen de VN-instellingen.

Hanan Ashrawi heeft daar volgende commentaar op: “Met deze beslissing maakt de WEOG een karikatuur van het internationale rechtssysteem. Israël wordt beloond voor zijn flagrante schendingen van het internationaal recht, zijn misdaden van collectieve bestrffing en geweld, waaronder de voortdurende diefstal van Palestijns land en hulpbronnen, de uitbreiding van de illegale koloniale nederzettingen, de vernietiging en etnische zuivering van volledige Palestijnse gemeenschappen en dorpen, het gebruik van dodelijke munitie en de standrechtelijke executie van onschuldige Palestijnen, het toenemend gebruik van administratieve aanhouding van Palestijnse mannen, vrouwen en kinderen.”

De beslissing van de WEOG-groep toont nogmaals aan dat de officiële veroordelingen van de nederzettingen in Palestina, van de bezetting van de Westelijke Jordaanoever en de blokkade van Gaza door de EU en de EU-lidstaten niet meer dan holle retoriek zijn.

Als voorzitter van het Sixth Committee zal Israël bepalen welke inbreuken tegen het internationaal recht op de agenda komen of niet. Ook de correcte toepassing van de VN-resoluties zal door Israël gecontroleerd worden. Als voorzitter van het Sixth Committee wordt Israël tevens lid van het General Committee, waar de agenda van de VN-Algemene Vergadering wordt vastgelegd.

1   In het Engels betekenen ‘Commission’ en ‘Committee’  het omgekeerd van ‘Commissie’ en ‘Comité’ in het Nederlands. Parlementaire commissies heten ‘Committees’ en organisaties zoals het Comité Mensenrechten heet ‘Commission on Human Rights’. Verwarrend maar het is nu eenmaal zo.