Extreem-rechts presidentskandidaat Jair Bolsonaro haalt volgens recente peilingen 31 procent in de eerste stemronde van de Braziliaanse presidentsverkiezingen op 7 oktober. In een tweede ronde zouden Bolsonaro én links kandidaat Fernando Haddad beiden 42 procent halen. De vrouwelijke Brazilianen zouden wel eens de doorslag kunnen geven. Zij protesteren massaal tegen zijn kandidatuur.
Op zaterdag 29 september trokken tienduizenden vrouwen door de straten van 27 Braziliaanse steden om te protesteren tegen extreem-rechts presidentskandidaat Jair Bolsonaro. Internationale media gaven er ruime aandacht aan. De Braziliaanse media verzwegen de demonstraties bijna volledig. De manifestanten protesteren vooral tegen zijn vrouwvijandige uitspraken en politieke daden. Er is echter nog veel meer dat deze man zeer problematisch maakt voor de democratie in Brazilië, die vierendertig jaar na de dictatuur nog steeds zeer zwak en onstabiel is.
Deze manifestaties werden in de twee grootste tv-zenders Globo en Record kort weergegeven zonder inhoudelijke commentaar. Alleen de steden werden vermeld waar de betogingen doorgingen, terwijl de veel kleinere betogingen pro-Bolsonaro ruim werden becommentarieerd met interviews en duiding. De kijkers konden er niet uit afleiden hoe groot deze betogingen waren en wat hun bezwaren tegen Bolsonaro zijn. In de rest van de Braziliaanse media werden de vrouwenbetogingen compleet genegeerd.
Jair Bolsonaro is reeds verkozen volksvertegenwoordiger in het federale parlement sinds 1991 voor een kiesdistrict in de stad Rio De Janeiro. Een rechtlijnig politiek parcours is niet aan hem besteed. In zijn 27-jarige politieke loopbaan is hij lid geweest van negen partijen. Voor het ogenblik is hij lid van de Sociaal-Liberale Partij, die in tegenstelling tot zijn naam een extreem-rechtse, nationalistische neoliberale partij is.
Bolsonaro heeft niet de steun van de grote commerciële media of van de economische oligarchie en werd in feite nooit au sérieux genomen door de gevestigde machten. Hij is zeer wispelturig en neemt regelmatig standpunten in die zelfs voor traditioneel rechts niet aanvaardbaar zijn (of die ze zelf nooit zo openlijk zouden formuleren).
Extreem-vrouwvijandig politicus
De dictatuur was volgens hem een glorieuze periode en folteringen waren toen en zijn nu een legitieme praktijk. Hij bepleit de herinvoering van de doodstraf, wil zowat alle openbare diensten privatiseren, het homohuwelijk afschaffen, abortus terug volledig verbieden, ook voor incest en verkrachting. Verder wil hij zowat alle sociale programma’s afschaffen die onder presidenten Lula en Rousseff werden ingesteld. Kinderen moeten ongeacht hun leeftijd als volwassenen worden berecht voor zware misdaden. Bolsonaro is tevens een fervent tegenstander van gelijk loon voor vrouwen.
Die vrouwvijandige uitspraken zijn op zich al extreem genoeg, maar het zijn vooral een aantal expliciete uitspraken die Braziliaanse vrouwen er toe hebben gebracht manifestaties te organiseren, nu hij volgens de peilingen een ernstig kandidaat wordt voor het presidentschap. Zijn vijfde kind is een meisje. Na vier zonen heeft hij haar verwekt ‘in een ogenblik van zwakte’. Als een van zijn zonen homofiel zou zijn, zal hij die verstoten en hoopt hij dat hij zal sterven in een auto-ongeval.
In 2011 had hij een aanvaring met links parlementslid Maria do Rosário voor het parlementsgebouw, na een debat in de Kamer over de wetgeving op verkrachting. “U mag gerust zijn, ik zou u nooit verkrachten want daar bent u te lelijk voor”. Het bracht hem een veroordeling wegens smaad en bedreiging op, die enkel tot een boete leidde, omdat hij wegens zijn parlementair mandaat geen gevangenisstraf kon krijgen.
Politieke eenzaat wordt kanshebber
Tot over enkele maanden was de man een politieke eenzaat en in feite heeft hij geen enkel partij-apparaat achter zich. Als kandidaat voor de presidentsverkiezingen werd hij aanvankelijk compleet genegeerd. Sinds hij echter in de peilingen blijft stijgen wordt zijn politiek verleden plots wel een strijdpunt voor zijn tegenstanders. Zijn kiezerspubliek is hoofdzakelijk wit, mannelijk, jong, upper middle class en upper class. Bij vrouwen scoort hij daarentegen zeer slecht.
De redenen waarom deze politieke veteraan die door niemand ernstig werd genomen nu toch een ernstige kans maakt om president te worden van de grootste economie van Latijns-Amerika moeten gezocht worden in de recente politieke geschiedenis sinds de eerste verkiezing van links president Lula in 2003.
Zijn kiezerspubliek moet niets hebben van de sociale vooruitgang van de voorbije jaren die er toe heeft geleid dat niet-witte Brazilianen naast hen op de schoolbanken en de universiteitsaulas mogen zitten, dat hun spotgoedkoop huispersoneel nu rechten opeist zoals een vast contract, een degelijk loon en sociale arbeidsvoorwaarden, ziekteverzekering, betaald verlof, vrije weekends. Al helemaal onaanvaardbaar is dat zij mee belastingen moeten betalen voor de gezondheidszorg van iedereen.
Bij de traditionele neoliberale partijen vinden zij hun gading niet (of niet meer) omdat die door corruptie door en door verrot zijn. Huidig president Temer moet zich wel zeer oncomfortabel voelen want Bolsonaro wil zelfs hem achter de tralies als hij zou verkozen raken.
Verdeeld links, stuurloos rechts
Links is verdeeld door de opkomst van twee kandidaten. Voormalig president Lula zit achter de tralies na een proces dat door alle internationale waarnemers waaronder een VN-onderzoekscommissie werd veroordeeld als een politieke veroordeling. In de peilingen is hij nog steeds de sterkste kandidaat, maar hij mag niet deelnemen wegens zijn veroordeling. Ondertussen lopen politici die van veel zwaardere misdrijven worden beticht nog steeds vrij rond (waaronder president Temer zelf).
Hij heeft zijn voormalige minister van onderwijs Fernando Haddad, zoon van Libanese migranten (Brazilianen zeggen Haddaadsji), als presidentskandidaat aangeduid. Haddad loopt voortdurend in een rode trui van de Arbeiderspartij met de naam Lula. Hij scoort met 24 procent echter beduidend minder dan Lula. Centrum-links kandidaat Ciro Gomes behaalt 11 procent en wil niet wijken, waarschijnlijk om zijn positie te versterken bij een eventuele overwinning van Haddad.
Geen enkele van de kandidaten van de traditionele rechtse partijen komt in de buurt van deze drie kandidaten. Het beste resultaat haalt Geraldo Ackmin met 6,2 procent. Dat is ook niet te verwonderen gezien de slechte reputatie van hun partijen en politici op vlak van corruptie en persoonlijke verrijking. Bolsonaro blijft ondertussen stijgen zodat de mogelijkheid van een directe verkiezing met 50 procent in de eerste ronde dichterbij komt. Hoewel, volgens de meest recente peilingen, zou hij in een tweede ronde tegen Haddad evenveel halen, ongeveer 42 procent.
Bolsonaro verhoogde zijn aanhang na een aanslag met een messtoot die hem bijna het leven kostte. Of die sympathie zal blijven doorwegen valt af te wachten. De dader bleek een psychisch gestoorde man die niet eens wist wie hij was. Hij moet nog in het hospitaal blijven tot na de eerste stemronde.
De media van de economische oligarchie, die zowat de volledige mediamarkt controleren, berichten nauwelijks positief over Haddad of Gomes, zoals ze dat al jaren doen met Lula en Rousseff. Ze staan echter al evenmin te springen voor Bolsonaro. Een zeer merkwaardige situatie, die ongezien is in Brazilië. Dit maakt de uitslag zeer onzeker. Gezien de peilingen overspoelen ze hun kijkers nu met triviaal nieuws over Bolsonaro.
Zijn tegenstanders noemen hem de Braziliaanse Trump. Volgens de Amerikaanse onafhankelijke journalist Glenn Greenwald, die in Brazilië woont, is dat echter een foute vergelijking: “Bolsonaro is veel erger.”
Eén op de vier Brazilianen heeft in de peilingen nog geen voorkeur uitgesproken. Alles zal afhangen van de opkomst en van de vrouwelijke stem, in feite van de vrouwelijke, niet-witte, niet-rijke stem, want bij rijke witte vrouwen haalt Bolsonaro toch meer dan 30 procent. Blijkbaar vinden deze dames zijn anti-sociale profiel toch iets belangrijker dan zijn vrouwvijandige opinies.
Bronnen:
- Brazilian TV all but ignores Women’s March against the far-right
- Brazilian congressman ordered to pay compensation over rape remark
- Brazil: Far-right frontrunner Jair Bolsonaro survives stabbing attack
- Brazil’s far-right candidate Bolsonaro increases election lead: poll
- Brazil Election Poll: Lula Stand-in Emerges Second Behind Bolsonaro