David Cromwell en David Edwards, oprichter van Britse mediawatchdog Media Lens, schreven een derde boek over de werking van de Britse media. Propaganda Blitz – How the Corporate Media Distort Reality is een gedetailleerde analyse die van de mythe van de Guardian en de BBC als kwaliteitsvolle, kritische media geen spaander heel laat.

Media Lens werd in 2001 opgericht door David Cromwell en David Edwards. Zij geven in hun analyses bewijzen van vooringenomenheid, vervorming en weglatingen door de Britse media in hun berichtgeving over een ruim aantal onderwerpen, zoals de oorlog in Irak, de ‘oorlog tegen de terreur’, de klimaatcrisis en over de Britse politiek in het algemeen.

Hun mediakritiek publiceren ze op de website in regelmatige Media Alerts. Het Media Alert van 3 oktober 2018 (Blanket Silence: Corporate Media Ignore New Report Exposing Distorted And Misleading Coverage of Corbyn) besteedt ruime aandacht aan een recent academisch onderzoek dat aantoont dat de krant The Guardian en de openbare omroep BBC systematisch vervormde en misleidende berichten verspreiden over Jeremy Corbyn, voorzitter van de Labourpartij (zie ook Studie bewijst: Guardian, BBC vooringenomen tegen Corbyn).

Op basis van hun onderzoek hebben beide auteurs reeds eerder een aantal boeken geschreven, waarvan de titels duidelijk genoeg zijn: Guardians of Power: The Myth of the Liberal Media (2006) en Newspeak in the 21st Century (2009). David Cromwell schreef apart Why Are We The Good Guys?: Reclaiming Your Mind from the Delusions of Propaganda(2012), waarin hij de onuitgesproken vooronderstelling in alle mainstream berichtgeving bekritiseert dat de Westerse wereld een groot verdediger van mensenrechten wereldwijd zou zijn. Propaganda Blitz: How the Corporate Media Distort Reality (2018) is hun derde gemeenschappelijke boek.

De kritiek in dit boek is dan ook niet mals voor de boegbeelden van de Britse kwaliteitsmedia. De openbare zender heeft het Britse publiek nooit ingelicht over de consequenties van de wet van 2012 die de openbare gezondheidszorg heeft ‘hervormd’. Terwijl duizenden artsen protesteerden tegen de catastrofale privatisering die deze wet zou toelaten, berichtte de BBC meermaals dat deze wet “meer macht zou geven aan de dokters zelf”.

John Pilger over het boek: “Studenten journalistiek doen er goed aan de hedendaagse periode te bestuderen. De bronnen van fake news zijn niet alleen de trollen, of Fox News of Donald Trump, maar een vorm van journalistiek die zichzelf heeft ingewijd met een valse respectabiliteit: een ‘kritische’ journalistiek die beweert de corrupte staatsmacht uit te dagen, maar ze in werkelijkheid dient en beschermt.” (Het voorwoord van het boek door John Pilger kan je lezen op ‘Hold the front page. The reporters are missing’).

Perceptie is alles

In hun eigen voorwoord vatten de auteurs het zelf zo samen: “De grootste goocheltruc die de grote mediabedrijven ooit uit hun mouw hebben geschud is de wereld er van te overtuigen dat vooringenomenheid in hun media niet zou bestaan.

De feiten zeggen iets anders. In 2003 bereidde eerste minister Tony Blair het land voor op de invasie van Irak. Tijdens deze cruciale periode werd de grootste anti-oorlogsbetoging ooit in Groot-Brittannië verzwegen door alle grote Britse media. Tegenstanders van de oorlog kregen van alle Britse media het minst toegang tot de BBC.

In hun eerste hoofdstuk leggen de auteurs uit wat ze met de titel Propaganda Blitz bedoelen. “Het zijn bliksemsnelle aanvallen die de bedoeling hebben maximale schade toe te brengen aan personen, partijen, groeperingen, bepaalde meningen, landen op een zo kort mogelijke tijd. Steeds weerkerende karakteristieken van dergelijke blitz-campagnes zijn ‘dramatische nieuwe bewijzen’ die met veel emotionele verontwaardiging worden aangekondigd; een onuitgesproken evidentie dat alle ‘degelijk’ geïnformeerde experten het nu toch eens zijn; bij voorbaat veroordeling van eenieder die het er niet mee eens zou zijn of twijfels zou durven uiten; elke blitz steeds op een wel zeer goed uitkomend ogenblik. De hele zaak sterft daarna stilletjes uit, echte bewijzen blijven uit, de aandacht gaat ondertussen naar andere ‘dringende’ zaken. Jaren later blijkt dan dat er niets van aan was.”

Onweerlegbare ‘bewijzen’, ‘consensus’

Het ultieme Britse voorbeeld: het rapport met ‘onweerlegbare bewijzen’ van eerste minister Blair dat Irak massavernietigingswapens had, die binnen 45 minuten Londen konden treffen. Blair vond echter niets uit. In 1964 startten de VS de invasie van Vietnam omdat hun schepen waren aangevallen in de Golf van Tonkin. In 1990 ging de eerste oorlog tegen Irak van start na de berichten over het vermoorden van 312 pasgeboren baby’s in een Koeweitse materniteit door Iraakse soldaten. Het bleken compleet fictieve verhalen te zijn, die ondertussen wel hun doel hadden gediend.

In 2017 beweerde de BBC dat Venezolaans president Maduro een dictatuur had geïnstalleerd met zero vrijheid van meningsuiting. Daarvoor moest de BBC wel negeren dat de commerciële Venezolaanse zenders Venevision, Televen en Globovision – die de mediamarkt in Venezuela voor meer dan 80 procent domineren – de regering van Maduro openlijk aanvielen, de protesten organiseerden en openlijk opriepen tot een gewelddadige staatsgreep (zoals ze dat ook in 2002 hadden gedaan).

The Guardian was in 2007 zeer bezorgd dat Iran een atoombom zou ontwikkelen. Ook hier weer hetzelfde fenomeen, de krant moest daarvoor de bekende rapporten van de Amerikaanse inlichtingendiensten negeren die stelden dat Iran reeds enkele jaren elke poging had opgegeven, omdat het land toch niet aan geschikt materiaal geraakte en er verder niet de middelen voor had.

Niet de tabloids zijn het probleem

Volgens de auteurs is het uiterst belangrijk kritisch te zijn over de zogenaamde kwaliteitsmedia, niet over de rechtse pers. “Het publiek laat zich niet in de luren leggen door wat de rechtse reactionaire media zeggen. Wat daarentegen wordt gecreëerd is de perceptie dat de ‘juist denkende mensen’ ergens over akkoord zijn. Zelfs de ‘linksen’ van de The Guardian denken het, dan moet het wel waar zijn”.

Auteurs David Cromwell en David Edwards hadden bij de start van hun website verwacht dat hun mediakritiek grotendeels zou worden genegeerd en af en toe beleefd zou worden weerlegd. Aanvankelijk kregen ze van bepaalde journalisten zelfs beleefde reacties met tegenargumenten, maar geleidelijk werd de toon bitter, vijandig en ronduit beledigend.

Vooral de topjournalisten van de BBC en The Guardian lusten Media Lens rauw. Wat hen stoort is dat Media Lens niet de vulgaire tabloids en de conservatieve pers aanpakt, maar hen. Kritiek op hun imago van objectieve, kwaliteitsvolle berichtgeving wordt beide Davids niet in dank afgenomen. “Niemand zegt mij wat ik moet schrijven” is een veelgebruikt tegenargument, net wat de auteurs van dit boek niet beweren. Het probleem zit hem immers in het systeem waarbinnen de media functioneren, de onuitgesproken limieten van het ‘deftige’ debat. Meestal komen de replieken er echter op neer dat het gewoon niet hoort de deftige media te bekritiseren, zij zijn immers de ‘good guys‘.

‘Wie niet met ons is is met de vijand’

Een ander steeds weerkerend argument is dat kritiek van bepaalde stellingen neerkomt op ‘steun aan de misdadigers’. “Het resultaat is dat veel kritische stemmen liever zwijgen net op het ogenblik dat hun stem cruciaal is om het overheersende narratief te weerleggen.”

In dit informatieve boek ontrafelen David Edwards en David Cromwell de systematiek achter de smeercampagne tegen Jeremy Corbyn, tegen Julian Assange, tegen Hugo Chávez; de eenzijdige berichtgeving over Israël en Palestina, de oorlog in Libië en Syrië; het verzwijgen van de cruciale directe betrokkenheid van de Britse regering bij de oorlog in Jemen; de partijdigheid van de BBC over de sluipende privatisering van de gezondheidszorg, over het referendum voor Schotse onafhankelijkheid en over de klimaatcrisis.

Zij eindigen met een pleidooi voor een ander mediamodel, vrij van commerciële dominantie en het politieke status quo. Dat websites als MediaLens en andere alternatieve media voor hun mediakritiek zo brutaal en ongenuanceerd worden aangevallen is eigenlijk niet slecht, menen de auteurs: “Door ons zo aan te vallen moeten de zogezegd vrije commerciële media de schijn laten vallen dat ze onafhankelijk, onpartijdig en progressief zouden zijn. Het is zeer onaangenaam om het onderwerp te zijn van deze aanvallen door de mainstream media – maar zo houd je hen een spiegel voor op een manier die hun macht om te misleiden uitholt.”

Betaal hen niet langer, steun niet-commerciële media!

Ze eindigen hun boek met een positieve boodschap: “Het publiek heeft enorme macht om werkingsmiddelen van de grote media af te leiden naar niet commercieel gebonden media. Die uitdaging is niet langer een verre droom. Je hoeft niet langer deze grote mediabedrijven te betalen, die ons de politiek van het status quo verkopen, eeuwige oorlog, onhoudbaar materialisme en klimaatrampen. Het enige wat we moeten doen is steun geven aan eerlijke, niet-bedrijfsgebonden media die dit onverantwoord en gewelddadig systeem van desinformatie tegengaan – de publieke opinie zal volgen.

In België gaat het er dankzij het proportioneel kiesstelsel en de voortdurende wissels van partijen aan de macht in coalitieregeringen nog iets genuanceerder aan toe, maar de mechanismen van de Britse media zijn zeer herkenbaar in de werking van de VRT, de VTM en kranten als De Standaard en De Morgen.

Een leerzaam boek met een media-analyse die hier ook eens mag gemaakt worden.

David Edwards & David Cromwell. Propaganda Blitz – How the Corporate Media  Distort Reality. Foreword by John Pilger. Pluto Press, London, 2018 (236 pp. without footnotes) ISBN 9780745338118