Het is zover. De N-VA stapte uit de federale regering, of werd er uitgezet, al naargelang het standpunt van de waarnemer. Er zijn merkwaardige dingen gezegd tijdens de hele heisa. Zo vermeldde Kamerlid Peter De Roover (N-VA) een aantal zeer pertinente zaken in een Terzake-interview op 5 december, maar kon hij toch niet verbergen dat de N-VA volledig in stuurloze paniekmodus stond. Een terugblik.
Wanneer Peter De Roover, N-VA-fractieleider van de N-VA in de federale Kamer van Volksvertegenwoordigers, vragen beantwoordt in het VRT-programma Terzake op 5 december, moet het parlementaire debat nog komen en is er nog geen sprake van een definitieve breuk.
Het programma begint met een overzicht van de belangrijke momenten in het debat over het VN-compact voor migratie (voluit het Global Compact for Safe, Orderly and Regular Migration, tijdens het debat en in de berichtgeving afgekort tot VN-migratiepact). Dat overzicht begint met de toespraak van eerste minister Charles Michel voor de VN-Algemene Vergadering van 27 september. Daar verklaart hij dat België het VN-migratiepact zal ondertekenen, zonder dat hij daarbij enige voorwaarden of reserves uit.
Het overzicht van Terzake is zeer volledig op één punt na. Er ontbreekt één cruciale datum in. Op 14 oktober werden in België gemeente- en provincieraadsverkiezingen gehouden. Voor de uitslagen van de provincieraden is nooit veel aandacht, wat goed te verklaren is voor een bestuursniveau dat zijn bewaardatum al lang heeft overschreden en in feite alleen nog verder bestaat wegens politieke inertie (en als handig dumpplaats voor mislukte of einde-loopbaan-politici).
De provincieraadsverkiezingen?
De burger stemde voor die provincieraden veel vrijblijvender dan voor de gemeenteraadsverkiezingen. Bovendien, de provinciale kiesdistricten zijn identiek aan de Vlaamse en federale parlementaire kiesdistricten. Bij de N-VA kent men zijn elementaire wiskunde. De provinciale uitslagen geven een redelijk betrouwbaar beeld van de kiesintenties binnen vijf maanden.
Met de provinciale uitslag als maatstaf haalt de Vlaamse regering nog een zeer nipte parlementaire meerderheid (of net niet) in mei 2019, maar voor de federale regering is de rekensom onmiskenbaar. Op federaal niveau haalt deze regering géén parlementaire meerderheid meer (ook omdat de MR het slecht doet). Bovendien, het verlies van de N-VA is bijna exact gelijk aan de winst van het Vlaams Belang. Daar, en daar alleen, zit de echte reden voor de koerswijziging van de N-VA over het VN-migratiepact.
Het overzicht van Terzake maakt duidelijk dat tot en met 11 oktober de N-VA het pact wel niet zag zitten maar er van uitging dat een en ander geen impact zou hebben op het concrete beleid, zeker niet tot mei 2019.
Pas op 14 oktober, de dag van de gemeenteraadsverkiezingen, is de N-VA in paniekmodus geschoten. De beslissing van Vlaams minister voor mobiliteit Ben Weyts om plots een reeds jaren etterend probleem in Brussel-Noord aan te pakken was een eerste aanzet van paniekvoetbal (zie … en dan nu, de echte reden waarom de N-VA De Lijn weghaalt uit Brussel-Noord).
Dat Oostenrijk en Hongarije aankondigden het VN-pact niet te zullen ondertekenen heeft daarbij zeker ook een rol gespeeld, maar het zijn toch de verkiezingsuitslagen van 14 oktober die de vaudeville in gang zetten.
Een crisis die ze niet onder controle kreeg
Voor het eerst in vier jaar heeft de N-VA een crisis in gang gezet die ze zelf niet in handen had. In de partijcenakels heeft men de overweging gemaakt dat van dit dossier een symbool moest worden gemaakt om terug duidelijk te maken waar de partij voor stond. Dat het beleid van Theo Francken van de voorbije vier jaar blijkbaar niet de gewenste electorale gevolgen heeft gehad, zou nochtans een belletje moeten doen rinkelen. Het is absoluut onzeker of de N-VA met haar weigering het VN-pact te onderschrijven de extreem-rechtse stemmen gaat terugwinnen met deze aanpak.
Er is bovendien nog wel meer merkwaardig aan de aanpak van de N-VA. Waar anders minister van Binnenlandse Zaken Jambon en staatssecretaris Francken er altijd op stonden de eerste viool te spelen in het migratie- en vluchtelingendebat schoven zij de zure appel door naar hun fractieleider in het federale parlement. Wie zijn Belgische geschiedenis kent weet dat dit de traditionele methode is om de eigen kansen voor hernieuwd ministerschap niet in gevaar te brengen. Het verbrande parlementslid wordt dan later wel ergens anders opgevangen voor zijn bereidwillige opoffering.
Het paniekvoetbal van de N-VA kon niet pijnlijker worden aangetoond dan tijdens het interview van Peter De Roover in Terzake van 5 december. Daarin werd duidelijk dat de N-VA zich voor het eerst in een crisissituatie had gemaneuvreerd die ze niet onder controle had. Bovendien bleek dat De Roover geen kaas heeft gegeten van internationale politiek en internationaal recht. Anders zou hij weten dat de naam Compact alleen al voldoende is om te weten dat wat er ook in staat niet bindend is en enkel een aantal vrij toepasbare principes vastlegt. Dit Compact is géén verdrag. Internationale overeenkomsten komen alleen op de agenda van de ministerraad als een van de regeringspartijen daar om vraagt, anders worden die beschouwd als routinezaken die door de betrokken ministers wordt afgehandeld
De N-VA heeft wel ‘ingestemd’ met het pact
Dat de N-VA eerste minister Michel niet heeft geïnterpelleerd onmiddellijk na zijn toespraak van 27 september 2018 in de VN-Algemene Vergadering – waarin hij stelde het VN-Compact te zullen ondertekenen – betekent wel degelijk dat de N-VA er geen graten in zag. Het betekent niet persé dat de partij het er mee eens was, maar wel dat deze tekst niet belangrijk genoeg werd geacht door de N-VA om er enig politiek weerwerk in te steken. De andere regeringspartijen hebben met andere woorden overschot van gelijk dat er een ‘beslissing’ was. Dat is de routineuze manier van werken met alle internationale overeenkomsten.
Hieronder kan de lezer vaststellen hoe goed de N-VA voorbereid was en hoe goed zij deze zelf veroorzaakte crisis heeft beheerd. Een letterlijk uitgeschreven weergave van een gesprek is altijd wat raar om te lezen, maar de lezer kan zelf oordelen in hoeverre Peter De Roover zeker was van zijn stuk …
De Roover reageerde op de vraag van de VRT waarom de N-VA niet onmiddellijk heeft gereageerd toen eerste minister op de VN-Algemene Vergadering van 27 september verklaarde dat België het VN-migratiepact zou ondertekenen en pas twee maanden later reageerde. Dit is de letterlijke weergave van zijn antwoord (vanaf 14:30 in het Terzake-interview).
Terzake 5 december
“Het is geen kwade trouw van de premier. Ik denk dat hij gedacht heeft ‘In België wordt toch over dat soort dingen automatisch ja gezegd. En dat is ook zo. In het verleden heeft men altijd gezegd ‘dat soort dingen, dat doen wij, wat zijn wij brave jongens in de wereld’ en vijf jaar later ontdekken we dan, oei, wat hebben we nu in godsnaam gedaan.”
“En u zegt, de tijden zijn veranderd?”
“De tijden zijn veranderd. Wij willen niet binnen vijf jaar geconfronteerd worden met het resultaat van wat we nu dan onder de mat goed zouden gekeurd hebben. Dus, wij hebben nu een maatschappelijk debat, en dat zou iedereen enorm op prijs moeten stellen, en ook de oppositie is daar in meegegaan, dus geprezen door de oppositie …”
“Maar zelfs als dat debat er komt, mijnheer De Roover, dan komt dat Compact (VN-verdrag, nvdr) er toch. Dat is toch een feit. U kunt eigenlijk alleen nog maar zeggen ‘België moet uit de VN stappen, denk ik?”
“Nee nee, maar het is wel heel vreemd …”
“Dat wil u niet?”
“Natuurlijk niet, wij willen internationale samenwerking. Daar staan wij voor, maar we willen een evenwicht tussen internationale samenwerking en de eigen soevereiniteit, en waar gaat dit pact naar toe in het verder en verder uithollen van die eigen soevereiniteit, geruisloos, geruisloos.”
“Nochtans, de voorbeelden die aangehaald zijn in de online-campagne – die ook weer is ingetrokken overigens – die doorstaat de test van factchecks van drie verschillende …”
“Ja, u zou toch in De Standaard zien bijvoorbeeld, ja maar, u zal in De Standaard zien dat – en in die zin was ik niet gelukkig met die campagne, en laten we wel wezen, ook niet met de beeldvorming – maar dat is het allerergste dat zou kunnen gebeuren. Maar niemand ontkent dat dat zou kunnen gebeuren, maar je mag niet zeggen …”
“Maar het staat niet zo nu in dat pact …”
“Dat hoeft niet per definitie automatisch het resultaat te zijn maar dat is het nu net …”
“Maar jullie suggereerden dat wel in jullie campagne …”
“Omdat het kan, omdat het die richting uit kan, want in het pact staat alles en het omgekeerde. En dat is wat ons bevreest, want wij willen daarin geen risico’s lopen.”
“Laatste vraag, New York (waar de officiële ondertekening in de VN zal doorgaan, nvdr) dan, een nieuwe rode lijn of is dat dan al maandag …”
“De volgende rode lijn, niet de nieuwe … dus als de premier zegt ‘Ik ga in Marrakech België niet binden, dan, OK, dan zijn wij tevreden. Dat hebben we gevraagd en dan is het natuurlijk logisch dat hij ook in New York diezelfde lijn blijft trekken, indien hij geen consensus heeft in de regering.”
“En dan stapt u op of dan …”
“Nee, als hij België niet bindt is er geen probleem …”
“En als hij morgen zegt, ik ga dat daar wel zeggen…”
“Dan denk ik dat de regering eens moet bijeenkomen, want dan is er een probleem, en als hij zegt, ik ga België binden, terwijl hij zijn regering niet achter zich heeft, dan is er gewoon een probleem.”
“U zegt niet, dan stappen we er uit …”
“Dat zien we dan morgen weer.”
“Ja, u zegt niet, dan stappen we er uit …”
“Dan denk ik…”
“Dat zou de logische consequentie zijn na al uw kritiek, neen?”
“Neen, de logische consequentie, dan zegt de premier eigenlijk, ik hoef de N-VA niet meer in mijn besluitvorming”
“U hoopt eigenlijk dat de MR …”
“Ja maar neen, het is toch eenvoudig, wij zijn een regering, wij doen al die dingen die we met zijn vieren willen doen, hebben we ook in het verleden altijd gedaan, als dat niet lukt met vier, dan doen we niet. Als men nu plots zegt, we gaan toch iets doen, ook al is één van de vier niet akkoord, ja, dan smijt men ons buiten.”
“Open-Vld-fractieleider Dewael zei ‘sluit u aan of vertrek'”
“Ja, dat is een heel vriendelijke manier om het uit te drukken, maar het lijkt me nogal brutaal als je in de regering zit om te zeggen, sluit u aan of …”
“Uw geloofwaardigheid komt niet in gedrang als partij, na al die …”
“Integendeel, integendeel, wij hebben, inderdaad, wij hebben de eerste rode lijn, dat zal morgen moeten blijken (het debat in het parlement). Dan zal de premier, heeft hij nu laten uitschijnen, België niet binden in Marrakech, mooi, dat is wat we gevraagd hebben …”
“Dat is tijd gewonnen …”
“Tijd gewonnen en een belangrijke horde genomen en dan gaan we naar de volgende in New York, daar gaan we natuurlijk hetzelfde principe volgen. En aan alle partners zou ik vragen, laten we zoals in het verleden het principe huldigen van een regering ‘samen uit, samen thuis’. Als iemand niet mee wil, dat hebben we ook al een paar keer in het verleden gehad, dat doen we het niet, want daar dient deze regering voor, om samen op te treden en niet om een van de regeringspartijen er uit te drukken.”