Politieke dissidenten in China, Rusland, Saoedi-Arabië, Turkije riskeren levenslange straffen (of erger). In de westerse vrije pers ijvert men voor hun vrijlating, terecht. Vrijheid van meningsuiting is immers een onwrikbaar principe, wie ook de daders mogen zijn. Zo lijkt het toch, tot je de behandeling van Julian Assange door Groot-Brittannië en Chelsea Manning door de VS en de onbestaande berichtgeving daarover nader gaat bekijken. Deze selectieve verwaarlozing zal zich tegen de media keren.

Sinds Julian Assange op 11 april 2019 met toestemming van de Ecuadoriaanse overheid werd aangehouden door de Britse politie in de ambassade van Ecuador in Londen, wordt hij vastgehouden in Belmarsh Prison.

Belmarsh, het Britse ‘Guantánamo’

Belmarsh is een Category A maximum security gevangenis voor mannelijke misdadigers. Naast veroordeelden voor zware misdrijven worden er mannelijke verdachten in voorarrest vastgehouden in afwachting van hun proces, waarvan wordt geacht dat zij een gevaar voor de maatschappij zijn (zoals moord, verkrachting, ontvoering, brandstichting) of als een ernstig ontsnappingsgevaar worden aanzien.

Belmarsh is van alle Britse Category A gevangenissen de meest beruchte. Meermaals was de instelling onderwerp van schandalen voor mishandeling van politieke gevangenen.

De rechtbank oordeelde in het geval van Julian Assange dat er groot ontsnappingsgevaar is, ook al is het misdrijf waarvoor hij op 11 april officieel werd aangehouden slechts een licht misdrijf. Hij had de voorwaarden van zijn voorlopige vrijheid niet gerespecteerd (door politiek asiel aan te vragen in de ambassade van Ecuador). Dat deed hij om te ontsnappen aan uitlevering aan Zweden en van daaruit aan de VS.

Daarvoor kreeg hij een onmiddellijke gevangenisstraf van 52 weken – het maximum dat voor dergelijk verdrijf kan worden geëist, waarvan minstens de helft effectief.

Op basis van deze veroordeling zou hij reeds enkele maanden in voorlopige vrijheid moeten zijn. Kort na zijn aanhouding diende de VS-ambassade echter een officieel verzoek tot uitlevering in bij het Britse gerecht om hem te berechten voor het hacken van vertrouwelijke gegevens en het in gevaar brengen van de nationale veiligheid van de VS door de publicatie van die gegevens.

Sinds zijn aanhouding verblijft Assange in een isoleercel, nu reeds 9 maanden, een behandeling die normaal gezien alleen wordt opgelegd voor slecht gedrag tijdens de gevangenschap. Op een paar weken na in het begin van zijn detentie mag hij tijdens zijn recreatiemoment van één uur per dag buiten de cel met geen enkele andere gevangene contact hebben.

In zijn geval zorgt het personeel er tevens voor dat hij ook geen enkel visueel contact heeft met andere gevangenen . Hij verblijft 23 uur per dag in een cel zonder daglicht en mag slechts enkele uren per maand familie en advocaten ontvangen.

In de VS wordt Assange beschuldigd van 17 gevallen van spionage en 1 geval van hacking in verband met de publicatie van duizenden geklasseerde dossiers over de oorlogen in Irak en Afghanistan. Die gegevens zouden hem zijn bezorgd door Chelsea Manning, een voormalig analist van veiligheidsinformatie in het Amerikaans leger.

Psychologische foltering, criminalisering onderzoeksjournalistiek

De Zwitserse professor internationaal recht Nils Melzer is sinds 1 november 2016 VN-Speciaal Rapporteur over Foltering en andere Wrede, Onmenselijke en Vernederende Behandeling of Bestraffing.

Op 9 mei 2019, een maand na zijn aanhouding, bezocht hij Julian Assange. In zijn rapport over dat bezoek omschrijft Melzer de behandeling van Assange door de Britse overheid als “psychologische foltering”. De beschuldigingen door de VS worden door hem gekwalificeerd als “criminalisering van onderzoeksjournalistiek”.

In een verklaring van november 2019 noemt hij de gevangenisomstandigheden waarin Assange wordt vastgehouden als gevaarlijk voor zijn leven: “Assange blijft aangehouden in onderdrukkende omstandigheden van isolering en bewaking, die niet worden gerechtvaardigd door de status van zijn detentie”.

Hij vroeg de Britse overheid hem in afwachting van zijn proces over de eis tot uitlevering aan de VS vrij te laten, zodat hij “zijn gezondheid kan herstellen”. Bovendien klaagt hij aan dat de gerechtelijke behandeling van zijn zaak door de overheid in Groot-Brittannië, de VS, Ecuador en Zweden niet beantwoordt aan de normen van “normale procesvoering” en dat zich voortdurend “ernstige overtredingen van de normale rechtsprocedures” voordoen.

Assange krijgt nauwelijks toegang tot zijn advocaten en heeft dat tijdens de hoorzittingen ter voorbereiding van de rechtszaak (die begint op 23 februari) aangeklaagd. Rechter Vanessa Baraitser weigert die situatie te verbeteren. Tijdens die hoorzittingen liet de rechter tevens regelmatig blijken dat ze niet onbevooroordeeld is.

Op het einde van de laatste hoorzitting over zijn zaak op maandag 13 januari 2020 besliste de rechter dat Assange’s advocaten slechts één uur zouden krijgen voor de presentatie van hun pleidooi, met als argument dat er in de cellen van het gerechtsgebouw nog 47 andere personen wachten op de behandeling van hun zaak. Een en ander blijkt echter net met die bedoeling zo georganiseerd te zijn.

BBC, Guardian zetten de toon voor de andere media

De Britse omroep BBC en de krant The Guardian nemen reeds jaren de leiding in een moddercampagne tegen Assange, met als voornaamste argument dat wat Assange doet geen journalistiek werk zou zijn.

Telkens weer wordt herhaald dat hij “verdacht wordt van verkrachting” door het Zweedse gerecht. In werkelijkheid stond in het Zweeds uitleveringsverzoek geen enkele beschuldiging of misdrijf, enkel de eis om hem te verhoren in een zaak van mogelijk seksueel wangedrag.

De vooringenomen en partijdige berichtgeving van de openbare omroep BBC blijkt onder meer uit een live interview van 13 januari 2020 waarbij de vraagsteller Joe Corré, een verdediger van Julian Assange voortdurend onderbreekt en verhindert enige gedachtengang te vervolledigen (zie onder dit artikel).

De hoofdredenering van de BBC-journalist is dat Assange “het gerecht poogde te ontlopen” door zijn vlucht naar de ambassade van Ecuador, waarmee zij impliciet weerlegt dat Assange om politieke redenen politiek asiel mocht zoeken. De vraagsteller onderbreekt ook de belangrijke opmerking dat rechter Baraitser van de zaak moet worden gehaald wegens een ernstig belangenconflict en wegens haar partijdige houding en beslissingen tijdens de hoorzittingen.

Assange heeft altijd verklaard dat hij bereid was naar Zweden terug te keren voor ondervraging op voorwaarde dat Zweden bij de uitlevering een akkoord zou aanvaarden dat hij niet zou worden uitgeleverd aan een derde land. Dit is in zaken van uitlevering een normale procedure en een recht dat zeer regelmatig wordt aangevraagd én toegekend, ook door Groot-Brittannië.

Vele landen zoals Groot-Brittannië leveren ook niet uit als er risico is op doodstraf, tenzij het land dat de uitlevering vraagt de garantie geeft dat de doodstraf niet wordt uitgevoerd. België heeft enkele jaren terug ingestemd met de uitlevering van een Belgisch soldaat die tijdens zijn vakantie in Florida een vrouw had verkracht en vermoord. De VS en de staat Florida hebben toen toegezegd dat de doodstraf niet zou worden geëist. Dergelijke toezeggingen worden steeds nauwkeurig gerespecteerd, al was het maar omdat zij anders nieuwe uitleveringsverzoeken in gevaar brengen.

Eerlijk proces in de VS is onmogelijk

De Amerikaanse wetgeving voor vervolging van terrorisme en nationale veiligheid werd zwaar verstrengd na de aanslagen van 9/11 (in de Patriot Act). Deze nieuwe rechtsprocedures worden door de meeste landen veroordeeld als in strijd met de normale werking van de rechtstaat in een democratie.

Zo zal Assange in de VS volledig achter gesloten deuren berecht worden. De rechtbank heeft bovendien het recht anonieme getuigenissen ten laste toe te laten en kan die getuigenissen gebruiken zonder de tegenpartij de inhoud van hun getuigenis mede te delen. De rechtbank hoeft zelfs het bestaan van deze getuigenissen niet mee te delen en er mogen tevens verklaringen afgelegd onder foltering in andere landen gebruikt worden als bewijsmateriaal.

De rechtbank kan ook de rechten van de verdediging schenden door te weigeren getuigen ten laste te laten ondervragen door de advocaten van de beschuldigde (omwille van ‘de nationale veiligheid’), en kan de rechter vrijelijk getuigenissen ten voordele van de beschuldigde weigeren.

Daarbovenop kan de rechter de verdediging verbieden politieke motieven voor de vervolging aan te halen of te bewijzen en wordt de tijd van de advocaten beperkt voor contact met de beschuldigde en voor hun pleidooien. De rechter is niet eens verplicht zijn vonnis te motiveren.

Spionage voor VS in ambassade Ecuador

Er zijn nog andere elementen die het recht op verdediging schenden, zowel nu voor het Britse gerecht als later in de VS. Het Spaanse bewakingsbedrijf UC Global, dat instond voor de veiligheid van de ambassade van Ecuador, heeft het volledige verblijf van Assange opgenomen, inclusief al zijn gesprekken met advocaten. Alle beelden van de veiligheidscamera’s in en rond de ambassade werden eveneens overgemaakt aan de CIA. David Morales, grote baas van dit bedrijf reisde regelmatig naar het CIA-hoofdkwartier in Virginia.

Over deze spionage door een privé-bedrijf loop voor het ogenblik een proces in Spanje. De advocaten van Assange stellen dat op de uitslag van dit proces moet worden gewacht om de wettelijke geldigheid van de bewijzen tegen Assange te beoordelen. Rechter Baraitser weigert hier op in te gaan.

Bovendien liet Ecuador toe dat het Amerikaans gerecht alle dossiers van Assange in de ambassade konden meenemen, waaronder de teksten van zijn voorbereiding op de komende processen. Daarin ook de namen van alle getuigen die hij zou vragen en wat hij hen zou vragen, wat de VS toelaten deze personen nu reeds onder druk te zetten.

Chelsea Manning voor een grand jury

Ter voorbereiding van een eventueel proces in de VS heeft het Amerikaanse gerecht Chelsea Manning aangehouden. Het gerecht eist dat zij opnieuw getuigt over haar werk als analist van vertrouwelijke informatie tijdens haar legerdienst in Irak. Zij moet dit doen voor een ‘grand jury’. Dit is een systeem dat volledig achter gesloten deuren werkt en niet gebonden is aan de normale regels van de gewone rechtspraak.

Manning heeft van Obama presidentieel pardon gekregen voor haar veroordeling als spion, na zeven jaar gevangenschap. Ze had vertrouwelijke gegevens door gestuurd naar WikiLeaks. Zo werden onder meer de bewijzen van oorlogsmisdaden door Amerikaanse, Britse en Franse troepen in Irak openbaar gemaakt.

Manning weigert echter opnieuw te getuigen en werd daarom ‘wegens misprijzen voor het gerecht’ aangehouden en tot een dagelijkse boete veroordeeld, voor elke dag dat zij weigert te getuigen. Haar aanhouding is onderdeel van de voorbereiding van het proces tegen Assange, eenmaal hij aan de VS is uitgeleverd.

Deels is haar aanhouding ook een wraakoefening van president Trump om de facto een door president Obama vrijgelaten persoon terug gevangen te nemen. Een president kan het presidentieel pardon van een voorganger niet ongedaan maken. Met een grand jury omzeilt Trump een beslissing van zijn voorganger.

Daarnaast is het voor Manning zelf zeer riskant om opnieuw te getuigen, omdat elke inconsistentie in nieuwe verklaringen – hoe klein ook –  gebruikt kan worden als excuus om zijn rechtszaak opnieuw te openen.

Fundamentele schending van de rechtstaat

Manning verdedigt zich echter vooral uit principe tegen een getuigenis voor een grand jury, omdat dat systeem fundamenteel onaanvaardbaar is in een democratische rechtstaat. Grand jury wordt bijna uitsluitend gebruikt voor politieke vervolgingen, in de 19de eeuw tegen de arbeidersbewegingen, tegen de onafhankelijkheidsstrijders in Puerto Rico, tegen zwarte mensenrechtenorganisaties, tegen de milieubeweging, leiders van inheemse volkeren in de VS en meer recent tegen de activisten tegen nieuwe pijplijnen voor gas en olie door het land.

Het systeem van grand jury’s werd ook intensief gebruikt tegen abolitionisten – bestrijders van de slavernij – voor hun hulp aan ontsnapte slaven, maar kwam niet eenmaal samen voor vervolging van daders van lynchings van zwarten. Vandaag zijn de VS en Liberia de twee enige landen ter wereld die dit van oorsprong Britse systeem nog toepassen.

Een grand jury wordt telkens opgericht voor 18 maanden. Manning zit nu reeds meer dan een jaar vast. Op het einde van zijn mandaat moet de grand jury haar vrijlaten, maar niets belet dat er onmiddellijk een nieuwe grand jury wordt opgericht die alles opnieuw begint. Bovendien, na anderhalf jaar loopt de boete voor Manning op tot 441.000 dollar (397.317 euro), een bedrag dat ze nooit kan betalen, waardoor ze opnieuw gevangenisstraf riskeert.

Een grand jury is niet eens gebonden aan het fundamentele rechtsprincipe dat men na een vonnis niet opnieuw voor de rechter kan verschijnen voor dezelfde zaak. Een grand jury die na 18 maanden tot een vonnis komt houdt niet tegen dat een nieuwe grand jury alles van voren af aan opnieuw begint.

Dat zij desondanks volhoudt kan alleen bewondering afdwingen. Het is een regelrechte schande dat de media niet dagelijks deze schandalige behandeling op hun frontpagina’s aanklagen. Hetzelfde geldt voor Assange. Zoals zijn behandeling door het Britse gerecht wordt verzwegen of hoogstens geminimaliseerd en minachtend wordt weergegeven is een tweede schande.

Hier en daar diep verborgen in een of andere commentaar wordt heel timide gemeld dat de media zelf met hun vervolging in gevaar komen. “Assange zou niet mogen worden uitgeleverd”. Dezelfde media lachten jarenlang met de ‘bewering’ van Assange dat hij uitlevering aan de VS riskeerde.

Uiteindelijk is de behandeling van Assange en Manning een verwittiging voor elke onderzoeksjournalist: “Hou je bezig met de misdaden van de vijand, blijf van de onze af, of anders…”

Voor meer informatie over Assange en Manning, zie de artikels vermeld hieronder.

 

Notes:

Demasking the Torture of Julian Assange Nils Melzer bood deze Opinie aan bij This Op-Ed bij Guardian, The Times, Financial Times, Sydney Morning Herald, The Australian, Canberra Times, Telegraph, New York Times, Washington Post, Reuters en Newsweek. Geen enkele van deze media antwoordde positief.

Julian Assange ‘denied access’ to lawyers in UK

Chelsea Manning on her opposition to the Grand Jury process

Spying on Assange: the Spanish Case Takes a Turn

Concerns of medical doctors about the plight of Mr Julian Assange In een gemeenschappelijke oproep van 25 oktober 2019 drukken Britse medici hun bezorgdheid uit over de behandeling van Julian Assange in Belmarsh Prison.

Joe Corré on Julian Assange – BBC News Channel (13/01/2020)