Met een dag vertraging verklaren alle media in de VS Pete Buttigieg tot ‘winnaar’ van de eerste Democratische voorverkiezing in Iowa, ook al zijn de volledige resultaten nog steeds niet bekend en is het verschil met Sanders zeer klein. Het campagneteam van Bernie Sanders had zich voorbereid op sabotage door de Democratische partijtop en de mainstream media, maar dat het zo snel zou gebeuren verraste hen.

Met twee dagen vertraging is het resultaat van de eerste Democratische voorverkiezing in de deelstaat Iowa bekend – gedeeltelijk. Met 71 procent van de bekende resultaten behaalde Pete Buttigieg¹ 26,8 procent voor de toekenning van de delegates, Bernie Sanders 25,2, Elizabeth Warren 18,4, Joe Biden 15,4 en Amy Klobuchar 12,6.

Deze procenten slaan op de globale resultaten voor de toewijzing van de delegates. Wanneer de individuele stemmen van alle reeds vermelde kiesdistricten worden geteld heeft Bernie Sanders nu reeds meer stemmen behaald dan Buttigieg, maar minder delegates. De volledige cijfers zijn nog altijd niet bekend (ongeveer 70 procent), maar de tendens is duidelijk. Sanders zal één of twee delegates minder halen dan Buttigieg.

Angelsaksische electorale wiskunde

Het is een van de bizarre effecten van de Angelsaksische electorale optellogica, die maakt dat presidenten Donald Trump en George W.Bush konden ‘winnen’ met minder stemmen dan hun tegenstanders. Dit is hetzelfde perverse telsysteem dat Boris Johnson met 42 procent van de Britse uitgebrachte stemmen een ruime parlementaire meerderheid van zetels gaf van 60 procent.

Dit systeem werd niet voor niets ooit in de 19de eeuw uitgedacht door de Britse landelijke elite die er alles voor over had om de toenemende numerieke meerderheid van de bevolking in de steden en fabrieken van de macht te houden. Het is eveneens dit systeem dat maakt dat de huidige Republikeinse meerderheid in de federale Senaat zoals steeds gebaseerd is op minder dan de helft van alle uitgebrachte stemmen.

Check out MSNBC try to make sense of how Bernie wins both the first and second rounds of voting yet is somehow supposedly trailing in delegates 🤔#BernieWon pic.twitter.com/WLk8sv56x7

— Eric Blanc (@_ericblanc) February 4, 2020

In de meer landelijke districten van Iowa wint Buttigieg nipt van Sanders en rijft daar de delegates binnen. In de meer stedelijke districten wint Sanders uitgesproken, soms met 20 procent verschil. Die extra stemmen brengen hem echter geen verder voordeel. De landelijke districten hebben proportioneel meer delegates in verhouding tot hun bevolkingsaantal dan de stedelijke.

Het resultaat: Buttigieg wint met minder stemmen dan Sanders. Niemand zal ontkennen dat Buttigieg dé verrassing is van de voorverkiezing in Iowa, hij scoort beter dan Elizabeth Warren en voor Joe Biden is het zelfs een pijnlijke afgang. De gretigheid waarmee de media hem direct als ‘winnaar’ erkennen, heeft echter alles te maken met hun afkeer van Sanders.

De 15-procent kiesdrempel

De partijafdelingen in de deelstaten hebben elk hun eigen regels, die wel altijd de Angelsaksische tellogica hanteren – slechts een paar deelstaten verdelen hun delegates proportioneel. Zo moet in Iowa een kandidaat 15 procent halen om mee te tellen in de verdeling van de 49 delegates die de deelstaat mag afvaardigen naar de nationale partijconventie voor de nominatie van de Democratische presidentskandidaat. Alle stemmen uitgebracht voor de min-15-procent-kandidaten gaan daarmee verloren voor het eindresultaat.

Joe Biden haalt blijkbaar zeer nipt die grens – voorlopig toch, 29 procent van de resultaten moet nog verrekend worden – en blijft daarmee in de race. De nationaal onbekende Amy Klobuchar, een federaal parlementslid voor de staat Minnesota, blijft nipt onder de 15 procent minimumgrens om een delegate te behalen. Zij dankt haar al bij al redelijke resultaat waarschijnlijk aan haar lokale bekendheid. Minnesota is de noordelijke buurstaat van Iowa.

Het valt te verwachten dat een groot aantal van de andere kandidaten nu zullen afhaken en al dan niet hun steun geven aan een van de overblijvende 3-4 kandidaten. Deelname aan alle voorverkiezingen is overigens helemaal niet verplicht.

Miljardair Michael Bloomberg heeft zich niet ingeschreven, maar mag wel deelnemen aan de komende tv-debatten, dankzij een ruime donatie van 400.000 dollar aan de partij. Dat mag hij dankzij een last minute wijziging van de interne partijregels. Het is zelfs mogelijk om helemaal niet deel te nemen aan de voorverkiezingen. Winnen van de nominatie is in de praktijk dan wel zeer moeilijk maar niet onmogelijk.

Géén overwinningsspeech in prime-time

Of de problemen met de nieuwe tel-app in Iowa echt of georganiseerd waren, verandert niets aan de volgende nuchtere feiten. Toen de resultaten nog maar voor ongeveer 27 procent bekend waren, behaalde Buttigieg verrassend iets meer stemmen dan Sanders. Hij overklaste daarmee onverwacht ook Elizabeth Warren en Joe Biden. Het blijkt dat dit voorlopige resultaat is gebaseerd op de optelling van kiesdistricten waar Buttigieg het zeer goed deed. De nu nog te registreren resultaten blijken allen uit kiesdistricten te komen waar Sanders aan de leiding staat.

Joe Buttigieg hield vrij snel op maandagavond (VS-tijd) een overwinningsspeech, die onmiddellijk door alle media werd overgenomen. De volgende dag – met nog steeds niet de volledige resultaten – behaalt Buttigieg voorlopig een of twee delegates meer dan Sanders. Daarop werd het in alle buitenlandse media herhaald, ook op de Belgische openbare zender VRT. “De winnaar is … Pete Buttigieg”.

Het komt hier op neer. Sanders kreeg niet de gelegenheid op maandagavond een door al zijn vijanden gevreesde overwinningsspeech uit te spreken in prime time op alle zenders. De volgende dag ging reeds alle aandacht naar de jaarlijkse toespraak van de president, de State of the Union, naar de weigering van president Trump om Nancy Pelosi, de Democratische voorzitster van het Huis van Afgevaardigden, de hand te schudden en naar de ostentatieve manier waarop Pelosi vervolgens tijdens het applaus na de speech de tekst van zijn speech verscheurde. Dit is de tragikomische politieke realiteit van het machtigste land ter wereld, hetzelfde land dat staatsgrepen steunt tegen landen waar verkiezingen niet ‘correct’ verliepen.

Voormalig president Jimmy Carter heeft sinds hij in 1980 werd verslagen door Ronald Reagan al zijn energie gestoken in het naar hem genoemde Carter Center, een ngo die zich specialiseert in monitoring van verkiezingen wereldwijd. In 2001 – na de verkiezing van George W. Bush met minder stemmen dan Al Gore – vroeg een journalist hem half lachend waarom het Carter Center de verkiezingen in de VS zelf niet monitort.

Het droge antwoord van Carter was dat hij dat weigerde “omdat het verkiezingssysteem in de VS niet beantwoordt aan de normen en vereisten van een fair en transparant electoraal systeem, zoals die algemeen aanvaard zijn in de westerse wereld.”

Caucus?

Iowa is niet de enige deelstaat die zijn kandidaten aanduidt met zogenaamde caucussen. Oorspronkelijk betekende het woord ‘volksbijeenkomst’. Het zou afgeleid zijn van inheemse talen in de VS. Een caucus heeft vandaag in de VS twee betekenissen: een informele fractie zonder officiële structuur of organisatie van parlementsleden rond een bepaalde thematiek.

Zo is er een Beef Caucus van parlementsleden die ijveren voor de vleessector, een Biofuels Caucus, een Congressional Black Caucus (‘Congressional’ betekent van de Senaat en het Huis van Afgevaardigden samen), enzovoort. Er zijn er honderden, waarvan sommige een heel kort bestaan leiden, andere al tientallen jaren meegaan.

De tweede betekenis is die van informele samenkomst van personen met dezelfde interesse, achtergrond, levenswijze, etnische afkomst. In dit specifieke geval gaat het over personen die stemmen voor de Democratische Partij². Deze caucussen komen in Iowa samen in gemeentehuizen, scholen, cultuurcentra, sportzalen waar de aanwezigen na enig debat voor het bord met de naam van hun kandidaat gaan staan – er is dus geen geheime stemming.

Naast Iowa organiseren ook de staten Nevada, American Samoa, North Dakota, Wyoming, Guam, Virgin Islands een caucus. De staten Kansas, Maine en Hawaii zijn de voorbije jaren overgeschakeld naar echte voorverkiezingen of ‘primaries’ zoals de meeste staten. De term ‘primaries’ wordt weliswaar in de media voor alle voorverkiezingen gebruikt, maar de juiste term voor Iowa is dus ‘caucus’, niet ‘primary’.

Wie in Iowa minder dan 15 procent haalt valt af tot er alleen kandidaten met meer dan 15 procent overblijven. Die resultaten gaan naar de kiesdistricten die elk 1-2-3 of meer van de in totaal 49 Democratische delegates aanduiden. Die resultaten geven ze dan door aan het kiescomité van de deelstaat in de hoofdstad Des Moines.

Minstens bizar, waarschijnlijk verdacht

De technische problemen die zich nu in 2020 voordoen zijn minstens zeer bizar en hoogst verdacht. De bekendmaking van de tellingen en volledige resultaten van Iowa heeft immers nooit eerder problemen gegeven. Het grote aantal kandidaten maakt het wel wat ingewikkelder dan anders, maar dat heeft zich eerder ook al voorgedaan.

Een en ander gaat uiteraard veel vlotter als er slechts 2-3 kandidaten zijn. In 2016 was Bernie Sanders de onverwachte uitdager van Hillary Clinton, die reeds voor de eerste voorverkiezing in Iowa door vriend en vijand en door alle media werd uitgeroepen als de volgende president na acht jaar Democratisch president Barack Obama.

In de eerste drie voorverkiezingen van 2016 deed weliswaar nog een derde kandidaat mee. Martin O’Malley, gouverneur van de kleine deelstaat Maryland aan de oostkust naast de hoofdstad Washington DC haalde echter nauwelijks 1 procent en haakte vrij snel af. De verrassing van Iowa 2016 was daarentegen de hoge score van Bernie Sanders die nipt één delegate minder haalde dan Clinton.

Van onbekend outsider tot grootste uitdager Democratische establishment

In 2016 was Sanders buiten zijn eigen deelstaat Vermont in New England, het noordoosten van de VS, een totale onbekende. Hij had nauwelijks een campagneteam. Na zijn eerste morele overwinning in Iowa werd hij niet langer doodgezwegen of geminimaliseerd in de media, maar zwaar aangevallen.

Vandaag is het niet anders. Er zijn echter enkele belangrijke verschillen met vier jaar geleden. Sanders heeft vier jaar lang niet stilgezeten en deed iets wat traditionele politici in de VS nooit doen en in feite ook afkeuren, omdat het volledig ingaat tegen hun politieke DNA. Dat DNA schrijft voor dat kiezers buiten hun stem om de vier jaar afzijdig moeten blijven bij het politieke gebeuren.

Sanders richtte daarentegen een beweging op rond zijn ideeën voor een sociaal-democratische welvaartsstaat naar Europees model. Hij heeft nu reeds meer campagnegeld kunnen verzamelen dan alle andere kandidaten, bovendien zonder gebruik te maken van grote donoren in de bedrijven, wapenindustrie, verzekeringssector, banken, privé-gezondheidszorg, de klassieke financiers van beide partijen bij verkiezingen in de VS. Sanders haalde zijn steun volledig bij gewone Amerikanen. De gemiddelde steunbijdrage is 17-18 dollar (15,4-16,3 euro).

Bovendien heeft hij de steun van de zeer populaire Alexandria Ocasio-Cortez. Zij verklaart haar eigen kandidatuur twee jaar geleden tegen de zetelende Democratische volksvertegenwoordiger Joseph Crowley vanuit de dynamiek van Sanders’ politieke beweging.

Crowley was niet de eerste de beste. Hij was de tweede man van de partij na Nancy Pelosi (en kandidaat om haar te passeren als toekomstig voorzitter van het Huis van Afgevaardigden) en zetelde al 22 jaar onbetwist in het parlement.

Sanders maakte politieke taboes bespreekbaar

Sanders verdedigt politieke thema’s die tot in 2016 taboe waren in de politieke debatten met als speerpunt zijn pleidooi voor openbare gezondheidszorg. Het idee van een openbaar gezondheidssysteem naar ‘Canadees model’ (het enige dat de Amerikanen enigszins kennen) is nochtans zeer populair. Reeds sinds de jaren 1970 haalt het idee in ernstige opiniepeilingen rond de 70 procent. Toch is het thema al zolang taboe, ‘politiek niet haalbaar’.

Voor alle duidelijkheid, Obamacare is géén openbare gezondheidszorg. Het is een financieringssysteem met belastinggeld om burgers die het zich niet kunnen permitteren toegang te geven tot de privé-markt van verzekeringen. Dit is zeker een verbetering voor miljoenen Amerikanen, die daarmee nog altijd mijlenver verwijderd zijn van het Europese systeem.

Sinds hij in 2019 opnieuw dingt naar de Democratische nominatie³ wordt hij in de mediadebatten constant gebasht met de vraag hoe hij dat zal betalen. De VS heeft het duurste systeem van gezondheidszorg ter wereld, maar dat doet niet terzake voor de media en voor zijn politieke vijanden. Privé-bedrijven in de sector betalen de media dure advertenties die zelfs tijdens de pauzes in de debatten worden uitgezonden. Vragen aan de andere kandidaten hoe zij bijvoorbeeld het militaire budget van de VS denken te betalen worden niet gesteld.

‘Niet verkiesbaar’

Daarnaast wordt hij in panels voortdurend weggezet als ‘niet-verkiesbaar’ wegens socialist of te oud, niet populair (!), seksistisch en zelfs antisemitisch (Sanders is Joods). Echte bewijzen ontbreken volledig, maar net als met Jeremy Corbyn in Groot-Brittannië doet dat niet terzake. Panels omvatten slechts zeer uitzonderlijk één lid dat positieve opmerkingen over hem maakt.

Overigens is het in eigen land op dat vlak geen haar beter. De openbare omroep VRT heeft voor commentaar bij de Amerikaanse verkiezingen een beroep gedaan op rechtse ideologen Mia Doornaert en Dirk-Jan Eppink. Die personen hebben recht op hun mening en horen zeker thuis in een divers panel van opinies. Hen voorstellen als een soort onthechte waarnemers of analisten (‘Amerika-kenners’) is echter fundamenteel fout en in feite kijkersbedrog.

Met de retorische vraag “Kiezen de Amerikanen voor een extreem-linkse kandidaat of voor iemand van het centrum” toonde de openbare omroep hoe het mainstream denkkader de voorbije tientallen jaren geleidelijk naar rechts is opgeschoven.

Iemand die staat voor een gematigd sociaal-democratisch project, waarmee hij zelfs bij de Sp.a eerder tot het centrum zou behoren wordt ‘extreem-links’. Het is niet anders in de commerciële media, maar als openbare omroep mag en moet de VRT hierop strenger worden beoordeeld. De gevolgen van die jarenlange verglijding naar rechts ondervindt de omroep nu zelf aan den lijve met de nieuwe beheerraad …

Potentiële kiezers verspreiden over meerdere kandidaten

Waar de Democratische en Republikeinse partijen er anders altijd zorg voor dragen dat er niet al te veel kandidaten uit eigen kringen deelnemen wanneer de eerste voorverkiezing er aan komt, dingen nu meer dan 15 politici mee naar de nominatie. Meerderen met standpunten die op het eerste zicht redelijk dicht bij die van Sanders komen. Daarvan heeft alleen Elizabeth Warren enig profijt getrokken. Bewuste tactiek of niet, het objectieve effect is dat de potentiële kiezers voor Sanders nu meer verspreid gaan stemmen.

Pete Buttigieg profileert zich als openlijk gay, wat op zich zeker een verdienste is. Voor het overige staat hij echter voor een zeer klassiek centrumrechts beleid dat inhoudelijk niet verschilt van Joe Biden, Hillary Clinton, Barack Obama of Bill Clinton.

Hij aanvaardt gretig campagnebijdragen van de sector van de fossiele energie, wil meer investeren in olie- en gaspijplijnen en is tegenstander van openbare gezondheidszorg (hoewel hij zich daar in de debatten zeer vaag en ontwijkend over uitdrukt). Als burgemeester van de stad South Bend⁴ in Indiana toonde hij zich een traditioneel Democratische politicus.

A ‘shadowy’ app …

De eerst volgende voorverkiezing gaat door op dinsdag 11 februari in de noordoostelijke staat New Hampshire, een buurstaat van Vermont, de thuisstaat van Bernie Sanders. Ook daar krijgen alleen de kandidaten met meer dan 15 procent een kans op 24 delegates. Die worden in tegenstelling tot in Iowa wel proportioneel toegekend volgens de totaalresultaten van de volledige staat. Hoe de top van de Democratische Partij zich daar op gaat voorbereiden is nog onbekend, maar gezien wat zich in Iowa heeft voorgedaan, mag men zich aan eender wat verwachten.

The Intercept heeft een artikel gepubliceerd waarin wordt aangetoond dat het bedrijf Shadow Inc, de makers van de app voor het verzamelen van de stemmen in Iowa, eigendom is van het bedrijf Groundbase, dat op zijn beurt eigendom is van het bedrijf ACRONYM (‘afkorting’).

Lokale organisatoren van de Democratische Partij hadden reeds drie dagen voor de voorverkiezing laten weten – toen ze de app voor het eerst kregen – dat hij niet goed werkte. Shadow en ACRONYM werken vanuit hetzelfde kantoorgebouw in Denver, Colorado.

Volgens David Jefferson, bestuurslid van Verified Voting, een partij-onafhankelijke ngo, was de app, nooit eerder gebruikt in een echte verkiezing of getest op niveau van een volledige deelstaat.

Het bedrijf Shadow kreeg het contract van de Iowa Democratic Party en de Nevada Democratic Party na een aanbieding zonder openbare mededinging. Shadow heeft de voorbije maanden ook digitale diensten verleend aan het campagneteam van Pete Buttigieg en dat van Joe Biden.

Het bedrijf werd in 2016 opgericht door Krista Davis, Ahna Rao en James Hickey, allen voormalige leden van het campagneteam van Hillary Clinton in datzelfde jaar. Het werd onder meer gefinancierd door Donald Sussman en Michael Moritz, allebei financiële donateurs van de Democratische Partij en van Seth Klarman, die beide grote partijen financieel ondersteunt (een niet uitzonderlijk fenomeen in de VS). Kort nadat de band tussen Shadow en ACRONYM werd uitgebracht op alternatieve internetmedia verwijderde ACRONYM een aantal pagina’s van zijn website.

Het nationale partijbestuur neemt maatregelen

De Nevada Democratic Party die de app eveneens had aangekocht heeft al verklaard dat ze die niet zal gebruiken tijdens de voorverkiezing op 22 februari. Tom Perez, voorzitter van de (nationale) Democratische Partij sinds 2017, verklaarde in een persmededeling dat dit “zich nooit meer zou mogen voordoen”.

De partijvoorzitter is in het Amerikaanse politieke systeem een administratieve beheersfunctie, maar heeft toch grote autonomie om gelijkgestemde partijgenoten te benoemen in het Democratic National Committee (DNC), het nationale bestuur dat de interne regels en procedures opstelt en er de naleving van controleert.

Perez heeft de voorbije maanden de DNC bevolkt met Clinton- en Obama-getrouwen, die met elkaar gemeen hebben dat ze allen hevige tegenstanders zijn van Bernie Sanders en alles waar hij sociaal-economisch voor staat.

Russische inmenging?

In tegenstelling tot 2016 heeft geen enkele commentator in de Amerikaanse media bij deze gang van zaken in Iowa enig vermoeden van externe sabotage gesuggereerd. Ditmaal dus geen ‘Russische inmenging’. Overigens wordt Sanders in de perscommentaren regelmatig verweten met zijn ‘fanatieke’ stellingnames in de kaart van ‘de Russen’ te spelen.

Of dit een vooropgezette sabotage was om Bernie Sanders een grote start te miskennen of alleen maar geknoei van een lokale partijafdeling, in ieder geval is het precies dat wat is gebeurd. Hij miste zijn eerste startmoment. De volledige resultaten van Iowa zullen in de komende dagen verschijnen en door de Amerikaanse media niet meer als hoofdpunt worden uitgezonden.

Want ook dit is een constante in het Amerikaanse politieke systeem. Net als in 2016 is er één groot taboe voor de media, de rol van de media in het politieke systeem van de duopolie der twee machtspartijen.

Sanders maakt nog altijd een grote kans om van alle kandidaten de meeste delegates achter zich te krijgen, maar niet om de meerderheid en de nominatie te winnen. Hem wacht hetzelfde lot als Jeremy Corbyn in Groot-Brittannië. Je kan je maar de vraag stellen hoeveel Bernie Sanders zou behalen als hij evenwichtig in de media aan bod zou komen.

Zo komen we onvermijdelijk bij de ultieme vraag of het in het medialandschap (klassiek én internet) van de 21ste eeuw nog mogelijk is om op een faire en eerlijke manier aan bod te komen met een links, sociaal-democratisch en progressief programma. De onvermijdelijke conclusie is dat de progressieve bewegingen wereldwijd moeten overwegen massaal te investeren in eigen mediakanalen …

PS: de Democraten zijn overigens niet de enige knoeiers. In 2012 werd Mitt Romney uitgeroepen tot de winnaar van de caucus in Iowa. Twee maand later bleek dat Rick Santorum meer stemmen en meer delegates had gehaald…

 

Notes: